Της Ελίνας Γαληνού
Κάποιοι επικαλούμενοι την πρακτική σκέψη ως βασική προυπόθεση για την εξελικτική πορεία και την πρόοδο των λαών, προβληματίζονται κατά πόσο αξίζει να ανασκαλεύονται γεγονότα όπως η Αλωση της Πόλης, την επέτειο της οποίας τιμούμε ευλαβικά κάθε χρόνο στις 29 Μαίου…
Ουδείς αρνείται ότι η ημερομηνία αυτή είναι μια ημέρα εθνικού πένθους για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία, που κυρίως θλίψη μας προκαλεί. Ομως η μνημόνευσή της δεν έχει μονάχα την δύναμη να υποκινήσει θλίψη, αλλά και κάποιους γόνιμους προβληματισμούς. Διότι ανατρέχοντας στην Ιστορία, ίσως διαλογιστούμε για τις συνθήκες εκείνες που επικρατούσαν στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία για πολλά χρόνια και που δημιούργησαν τις προυποθέσεις για την πτώση της. Ανατρέχοντας στην Ιστορία θα ανακαλύψουμε το πώς οι προκάτοχοι του Παλαιολόγου διαχειρίστηκαν την τύχη της Αυτοκρατορίας… Διότι η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας δεν έγινε μέσα σε λίγες μέρες ή λίγους μήνες. Επήλθε σταδιακά, μετά το 1204μ.Χ., που υπήρξε ορόσημο για την τύχη του Βυζαντίου, μετά την πρώτη Αλωση της Πόλης από τους Φράγκους και την διείσδυσή τους μέσα στα σπλάχνα της Αυτοκρατορίας. Τα ρήγματα που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται, διευρύνθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν. Οι θρησκευτικές έριδες κατέτρωγαν τα θεμέλια εν συνδυασμώ με τις εξωτερικές πιέσεις. Η κατοχή ορισμένων νησιών από ξένους είχε αποδυναμώσει την ναυτική δύναμη του Βυζαντίου, ενώ η επιρροή του στην ξηρά είχε περιοριστεί. Η υποβάθμιση της παραγωγικότητας ενέτεινε την ανάγκη προσφυγής σε εξωτερικό δανεισμό, πράγμα που εξασθενούσε βαθμιαία την Οικονομία. Παράλληλα, το ήδη επιβαρυμένο κράτος είχε να αντιμετωπίσει τις επεκτατικές διαθέσεις των γειτόνων του.
Ομως όλα αυτά τα προβλήματα που συσσωρεύονταν χρόνια στις πλάτες της Αυτοκρατορίας, δεν έτυχαν κάποιας αποτελεσματικής διαχείρισης. Τα σφάλματα, οι ολιγωρίες και οι εφησυχασμοί οδήγησαν στην αποφράδα Τρίτη της 29ης Μαίου 1453, όταν “η Πόλις Εάλω…”
Η Ιστορία επαναλαμβάνεται συχνά και αυτό το χαρακτηριστικό της συνιστά το πλέον ουσιαστικό μάθημα για τους ηγέτες και τους λαούς. Αυτή είναι και η πρακτική σημασία μιας τέτοιας ιστορικής μνήμης σαν την 29η Μαίου που αν και τόσο πικρή, παραμένει σημαντική πηγή διδαγμάτων για τους νεώτερους.
Μήπως και τα λάθη του παρελθόντος δεν είναι και αυτά μια κληρονομιά πολύτιμη αν αξιοποιηθεί κατάλληλα;