Απαιτείται, λοιπόν, στην κρίσιμη φάση που διέρχεται σήμερα το Κυπριακό, η επανατοποθέτησή του και στις προτεραιότητες της επικοινωνιακής πολιτικής που ασκούν τα Μ.Μ.Ε. Να προσθέσω εδώ μάλιστα ότι η ανάγκη αυτή γίνεται επιτακτικότερη, αν λάβουμε υπόψη τη μεταχείριση του Κυπριακού από τα ξένα και διεθνή ΜΜΕ. Εμφανίζεται υποβαθμισμένο σε σύγκριση με τη κάλυψη παρόμοιων διεθνών προβλημάτων και φαινομένων παραβίασης της διεθνούς νομιμότητας και καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και αντιμετωπίζεται από μία μονομέρεια που συνάδει εκάστοτε με την εξυπηρέτηση των συγκεκριμένων ξένων γεωπολιτικών συμφερόντων στην περιοχή.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΓΙΑΝΝΟΥ ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗ ΣΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΘΕΜΑ :
«Το Κυπριακό στα Μ.Μ.Ε.»
Σπίτι της Κύπρου (Αθήνα, 15.12.1998)

Θα επιθυμούσα να ξεκινήσω με κάποιες γενικές παρατηρήσεις για τη λειτουργία των Μ.Μ.Ε. σήμερα, στη συνέχεια να κάνω δύο – τρία σχόλια για την κάλυψη των θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής και να σταθώ, κατόπιν, στο θέμα που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα σήμερα, στην προβολή ή μη προβολή, εάν θέλετε, του Κυπριακού προβλήματος.

Παρατήρηση 1η : Ως προς το θετικό ρόλο των Μέσων :

? Η επανάσταση των νέων τεχνολογιών και το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης έχουν διαμορφώσει μία οικουμενικότητα στις τηλεπικοινωνιακές σχέσεις με αποτέλεσμα α) την ταχύτητα της πληροφορίας και β) την επέκταση και διεύρυνση της πληροφορίας και της είδησης σε πολύ μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού. Η γνώση αυτή συνιστά δύναμη για τον πολίτη.
? Η πολυφωνία και ο πλουραλισμός μετά την κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου έχουν δημιουργήσει πραγματική επανάσταση σε αυτό που ονομάζουμε Δημοκρατία της Πληροφόρησης. Η δυνατότητα της κριτικής ανάλυσης ενός γεγονότος από τον Τύπο και τα Μ.Μ.Ε. εμπλουτίζει και ενδυναμώνει το λαϊκό έλεγχο της εξουσίας.

Παρατήρηση 2η : που αφορά σε ορισμένα αρνητικά φαινόμενα της λειτουργίας των Μ.Μ.Ε., όπως α) ελλείμματα στην ποιότητα και εγκυρότητα της ενημέρωσης β) ύπαρξη προνομιακών διασυνδέσεων που επιβάλλουν την άποψη της μειοψηφίας και όχι κατ’ ανάγκη της πλειοψηφίας, την άποψη δηλαδή του μέσου πολίτη και γ) φαινόμενα εμπορευματοποίησης της είδησης ή της εικόνας που συνδέονται με διόγκωση ή υποβάθμιση γεγονότων, που στοχεύουν στον ερεθισμό του θυμικού και όχι στην αφύπνιση του λογικού, που αποπροσανατολίζουν σε τελευταία ανάλυση τον πολίτη.

Ιδιαίτερα στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής και μάλιστα στα εθνικά θέματα με προεξάρχουσα θέση το Κυπριακό, θα πρέπει η αντιμετώπιση από τον Τύπο και τα Μ.Μ.Ε. να γίνεται με πολλή προσοχή, σοβαρότητα, αυτοσυγκράτηση και ψυχραιμία. Απαιτείται ιδιαίτερη εθνική ευαισθησία και ευθύνη, ειδικότερες γνώσεις, συνεχής παρακολούθηση, συνολική εποπτεία των επιμέρους χειρισμών και κινήσεων, ώστε ο συντάκτης και ο ρεπόρτερ να ερμηνεύει τα γεγονότα μέσα από την αλληλουχία τους, χωρίς να αποσυνδέει ή να μεγεθύνει το μέρος από το όλο. Οι διπλωματικοί χειρισμοί συνιστούν ένα πλέγμα ενεργειών με επιμέρους τακτικές κινήσεις, που αν αντιμετωπισθούν επιπόλαια ή αποσπασματικά από τον δημοσιογράφο, υπάρχει κίνδυνος δημιουργίας συγχύσεων και επιπλοκών στις προσπάθειες προώθησης μιας πολιτικής. Η κριτική είναι όχι μόνο θεμιτή αλλά και αναγκαία. Η άγνοια, όμως, η υπερβολή και το κυνήγι των εντυπώσεων βλάπτουν πολλές φορές ανεπανόρθωτα. Έχω επανειλημμένα δηλώσει ότι, όπως θα έπρεπε να συμβαίνει κατά την άσκηση της εξωτερικής μας πολιτικής αλλά και στον δημόσιο διάλογο, έτσι και με τα θέματα της ενημέρωσης η ακολουθούμενη πολιτική δεν πρέπει να ωραιοποιεί ούτε να συσκοτίζει τα πράγματα. Δεν έχουν θέση ούτε οι ρητορείες και οι αφορισμοί, ούτε τα λόγια εξιδανίκευσης, κατευνασμού αλλά ούτε και οι καταστροφολογίες.

Στα εθνικά θέματα και ιδίως στο Κυπριακό θα πρέπει να επιδιώκεται η ευρύτερη δυνατή συναίνεση μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Το πνεύμα αυτό είναι εθνικά χρήσιμο να υπηρετήσει ο δημόσιος διάλογος – κυβέρνησης, κομμάτων και πολιτικών – αλλά στο μέτρο του δυνατού και ο χώρος του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου. Γιατί και τα Μ.Μ.Ε. αυτά καθ’ αυτά αποτελούν όργανο εξωτερικής πολιτικής.

Άλλοτε πάλι παρατηρείται το φαινόμενο να επηρεάζεται η άσκηση της επίσημης εξωτερικής πολιτικής όχι από τι σχεδιάζεται ή γίνεται στο εξωτερικό, αλλά από τι γράφεται, λέγεται ή πώς παρουσιάζεται στο εσωτερικό. Να αυτοπαγιδεύεται, δηλαδή, η εξωτερική μας πολιτική από σκοπιμότητες εσωτερικής κατανάλωσης ή και να ασκείται εξ αντανακλάσεως. Άλλες, πάλι, φορές η υπερβολική σαφήνεια που επιδιώκουν οι δημοσιογράφοι υπονομεύει την «ασάφεια» που, για ευνόητους λόγους, πρέπει να διέπει την άσκηση της πολιτικής και τους επιμέρους χειρισμούς. Οι γενικότερες αυτές διαπιστώσεις ισχύουν, ασφαλώς, και στην περίπτωση του Κυπριακού.

Βεβαίως, το Κυπριακό, όντας στην ουσία πρόβλημα ύψιστης εθνικής προτεραιότητας που προσδιορίζει όλες τις πτυχές της ελληνικής εξωτερικής αλλά και αμυντικής πολιτικής και συνδέεται άμεσα με την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, δεν έχει τύχει της ανάλογης προβολής του ως κορυφαίου ζητήματος στην Ελλάδα, που αφορά άμεσα στον αναγνώστη ή τον τηλεθεατή, τον αποδέκτη της είδησης ή της ενημέρωσης γενικότερα. Δεν το έχουν καταστήσει βίωμα, στο επικοινωνιακό επίπεδο, ότι η παράνομη κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου προσβάλλει το αίσθημα της ασφάλειας του μέσου πολίτη και στην Ελλάδα και ότι μία κακή λύση στο Κυπριακό θα έχει αντίκτυπο στο Αιγαίο και στη Θράκη, θα υπονομεύσει την ομαλή πορεία της χώρας και του ελληνισμού ευρύτερα.

Η παραπάνω διαπίστωση οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, στους εξής λόγους :

1. Υπάρχει μία εσφαλμένη εκτίμηση στον κόσμο των media ότι το Κυπριακό γενικά «δεν πουλάει», κατά το κοινώς λεγόμενο. Η εκτίμηση αυτή είναι ανακριβής και μέσω αυτής καλλιεργείται ο μύθος της αρνητικής εικόνας. Αντίθετα είναι, εντούτοις, τα στατιστικά στοιχεία.

2. Η πραγματική αιτία, όμως, που συνδέεται με την προηγούμενη παρατήρηση, πρέπει να αναζητηθεί στην αμάθεια και στην άγνοια των παραμέτρων και των εξελίξεων του κυπριακού. Το Κυπριακό είναι σύνθετο και πολύπλοκο πρόβλημα, απαιτεί γνώση, ιστορική αναζήτηση, συνεχή παρακολούθηση από τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, δημοσιογράφους και λοιπούς, αλλά και από εμάς του ίδιους τους πολιτικούς. Η απαράδεκτη αυτή έλλειψη επιμέλειας περί το θέμα, η αδυναμία τους να πουν κάτι τους οδηγεί σε αποστασιοποίηση και πολλές φορές σε «κόπωση» όπως ο νευρωσικός απωθεί στο βάθος του υποσυνειδήτου του την τραυματική του εμπειρία, για να μη βρεθεί αντιμέτωπος με τις συνέπειές της.

3. Στην Ελλάδα, αλλά και στην Κύπρο, λόγω νοοτροπίας και ροπής μας στις υπερβολές, εύκολα μπορούν να βρουν πρόσφορο έδαφος οι διάφορες θεωρίες περί διεθνούς συνωμοσίας. Πόσο μάλλον που η ίδια η φύση του Κυπριακού ενέχει πράγματι τέτοια στοιχεία εμπλεκομένων συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων κλπ. Όμως, η εμμονή σε αυτού του είδους τις ερμηνείες των ιστορικών γεγονότων, οδηγεί αναπόφευκτα σε μοιρολατρεία και ηττοπάθεια, ενώ αντίθετα η ανάγκη εξεύρεσης λύσης απαιτεί αποφασιστικότητα και έμπνευση, δημιουργικότητα, διπλωματικές πρωτοβουλίες και κινητικότητα. Οι προσπάθειες αυτές προβάλλονται λιγότερο σε σχέση με ό,τι αναδεικνύει ενοχές και υποχωρήσεις, εθνικά «κισμέτ» και αδιέξοδα, που εξάπτουν τη φαντασία, διογκώνουν και αλλοιώνουν την αλήθεια. Στην καλύτερη Δε περίπτωση η μοιρολατρική αυτή αντιμετώπιση, όταν δεν διαστρεβλώνει την πραγματικότητα, οδηγεί σε σιωπή και αδιαφορία.

4. Επικρατεί ένας ιδιότυπος «ρατσισμός» και κάποιες έμμονες ιδέες, που έχουν καλλιεργηθεί στην Ελλάδα, ότι το κυπριακό αποτελεί ένα «ξένο» δυσβάστακτο άχθος που έχουν επωμισθεί οι πολίτες με οικονομικές αφαιμάξεις, ανοχή προνομίων και άλλες υποχρεώσεις και διευκολύνσεις σε όφελος των «κυπρίων αδελφών», ενώ οι τελευταίοι επιδεικνύουν δήθεν αχαριστία, δεν επιθυμούν την προσέγγιση με την Ελλάδα και παλαιότερα αντιστρατεύονταν την Ένωση και διάφορα τέτοια. Τα Μ.Μ.Ε. θα μπορούσαν να καταπολεμήσουν αυτές τις αντιλήψεις, εάν παρουσίαζαν την πραγματική εικόνα και τις διαστάσεις του κυπριακού κατά τρόπο συνεχή και επίμονο. Άλλωστε, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι, αντίθετα, ήταν η Χούντα της Αθήνας που έκανε το πραξικόπημα στην Κύπρο και ήταν η Κύπρος που θυσιάστηκε στο βωμό για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.

5. Η εθνοκεντρική θεώρηση των πραγμάτων – για την οποία μέρος της ευθύνης φέρουν και οι πολιτικοί- που έχει πολλές φορές σαν αποτέλεσμα να αγνοούμε ότι ο κυπριακός λαός αποτελείται από δύο κοινότητες και η επιδιωκόμενη λύση του Κυπριακού, για να είναι βιώσιμη, θα πρέπει να είναι προς όφελος και να δίνει απαντήσεις στις ανησυχίες και των δύο πλευρών. Η διαπίστωση αυτή, μολονότι αυτονόητη, απαιτεί ένα «άλμα» από τους φορείς του δημόσιου λόγου στη χώρα μας, ώστε να μπορέσουν να παρακολουθήσουν αυτό που οι δύο κοινωνίες, ένθεν κακείθεν της γραμμής του Αττίλα επιθυμούν: την άρση των «ζυγών» του παρελθόντος που θα τις επιτρέψει να αναζητήσουν από κοινού το δρόμο προς την αρμονική συμβίωση, την ευημερία, την Ευρώπη, και μέσω όλων αυτών, προς την ειρήνη.

Η έλλειψη, ακριβώς, συστηματικής προβολής και παρουσίασης του Κυπριακού, η αποσπασματική παράθεση της είδησης που μόνον εντυπωσιάζει αλλά δεν «ερμηνεύει» δεν αρκεί ούτε λειτουργεί κατ’ ανάγκη προς τη σωστή κατεύθυνση. Θα έπρεπε άραγε να είχαν θυσιαστεί οι νέοι μας μάρτυρες του κυπριακού αγώνα, ο Ισαάκ και ο Σολωμού, για να δοθεί αυτή η δημοσιότητα και να υπάρξει επιτέλους η διεθνής ευαισθητοποίηση για το συρματόπλεγμα της ντροπής; Αναμφίβολα οι σκηνές της δολοφονίας των δύο παλικαριών που διέτρεξαν ολόκληρο τον κόσμο, έκαναν τότε «πρώτη είδηση» το κυπριακό. Από την άποψη αυτή η θυσία τους δεν πήγε χαμένη.

Η πρόσφατη πρωτοσέλιδη «πυραυλολογία», ο βομβαρδισμός μας στην τηλεόραση με εικόνες από συνεχείς εκτοξεύσεις των S – 300 στη ρωσική στέπα, ωφέλησε την εθνική υπόθεση; Δεν εκτρέπεται έτσι η ουσία του κυπριακού πολιτικού προβλήματος και δεν αποπροσανατολίζεται η διεθνής κοινή γνώμη;

Ή θα πρέπει να θυμηθώ ότι πριν από λίγα χρόνια, με το 40% περίπου του κυπριακού εδάφους υπό τουρκική κατοχή, όπως και σήμερα εδώ και 24 συνεχή χρόνια, εμείς στην Ελλάδα είχαμε αναγορεύσει το Σκοπιανό σε υπ’ αριθμό 1 απειλή για τον ελληνισμό και διαδηλώναμε στους δρόμους το αυτονόητο : ότι η Μακεδονία μας είναι ελληνική; Στη συντριπτική τους τότε πλειοψηφία ο τύπος και τα Μ.Μ.Ε., υποβαθμίζοντας εκ των πραγμάτων το Κυπριακό και συνάδοντας, βεβαίως, με το γενικότερο πολιτικό κλίμα, σε μία αγαστή αλλολοτροφοδότηση πλειοδοσίας είχαν δώσει στην επικοινωνιακή τους επετηρίδα την πρώτη θέση στον εκ βορρά κίνδυνο.

Με τις διαπιστώσεις μου αυτές, δεν θα ήθελα σε καμία περίπτωση να υποτιμήσω τη σοβαρή δουλειά έγκυρων δημοσιογράφων στο χώρο της έντυπης μαζικής επικοινωνίας που κρατούν το Κυπριακό στην ημερήσια διάταξη της εθνικής εγρήγορσης με σωστές και αντικειμενικές αναλύσεις και ανταποκρίσεις. Αποτελούν όμως μεμονωμένες περιπτώσεις που ως εξαιρέσεις και μόνον επιβεβαιώνουν τον κανόνα που σας εξέθεσα.

Απαιτείται, λοιπόν, στην κρίσιμη φάση που διέρχεται σήμερα το Κυπριακό, η επανατοποθέτησή του και στις προτεραιότητες της επικοινωνιακής πολιτικής που ασκούν τα Μ.Μ.Ε. Να προσθέσω εδώ μάλιστα ότι η ανάγκη αυτή γίνεται επιτακτικότερη, αν λάβουμε υπόψη τη μεταχείριση του Κυπριακού από τα ξένα και διεθνή ΜΜΕ. Εμφανίζεται υποβαθμισμένο σε σύγκριση με τη κάλυψη παρόμοιων διεθνών προβλημάτων και φαινομένων παραβίασης της διεθνούς νομιμότητας και καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και αντιμετωπίζεται από μία μονομέρεια που συνάδει εκάστοτε με την εξυπηρέτηση των συγκεκριμένων ξένων γεωπολιτικών συμφερόντων στην περιοχή.