Παρακολούθησα χθες την ταινία «Φθινοπωρινός πόνος» (τουρκικά GÜZ SANCISΙ) και θα ήθελα να τονίσω ορισμένα σημεία για τα τραγικά γεγονότα κατά των Ελλήνων της Πόλης στις 5 και 6 Σεπτεμβρίου του 1955.

Δε θα υπεισέλθω σε κριτική της ταινίας από καλλιτεχνική άποψη, γιατί δεν είμαι ειδικός, αλλά θα προσπαθήσω να καταδείξω τα σημεία της τουρκικής προπαγάνδας και τις ιστορικές ανακρίβειες που ηθελημένα η σκηνοθέτης παρουσίασε, έστω και αν πρέπει να της αναγνωρίσουμε γενναιότητα για το θέμα που αποφάσισε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη. Αυτό και μόνο δείχνει ότι υπάρχουν σκεπτόμενοι Τούρκοι και προσπαθούν να παρουσιάσουν την αλήθεια, όσο επιτρέπει το ισχύον σύστημα, για τους διωγμούς κατά των μειονοτήτων στη γείτονα.

Όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, τα γεγονότα αποτελούν συνέχεια άλλων διώξεων, «νόμος περιουσίας» στα τουρκικά varlık κ.λπ., κατά των Ελλήνων της Πόλης, με στόχο να περάσει το εμπόριο και στη συνέχεια ο οικονομικός έλεγχος της Πόλης σε τουρκικά χέρια. Αφορμή στάθηκε το Κυπριακό και τα γεγονότα οργανώθηκαν από τις μυστικές υπηρεσίες με συμμετοχή στρατοχωροφυλάκων ντυμένων με πολιτικά.

Βλέποντας την ταινία, σου μένει η εντύπωση ότι ο στρατός και η αστυνομία ήταν αμέτοχοι, μάλιστα δε ένας Τούρκος απόστρατος έσωσε Έλληνες που έμεναν στην ίδια πολυκατοικία. Όλο δε το βάρος των επεισοδίων έπεσε στην «Ένωση Τουρκοκυπρίων της Πόλης».

Έντεχνα η σκηνοθέτης ανάλωσε το μεγαλύτερο της ταινίας στον έρωτα του Τούρκου πρωταγωνιστή με την Ελληνίδα «πόρνη». Είναι άραγε τυχαία η επιλογή του επαγγέλματος της Ελληνίδας; Μάλλον όχι, αποτελεί δε σημείο μείωσης των Ελλήνων της Πόλης. Πιθανόν η σκηνοθέτης ανήκει στη γενιά των διανοούμενων αριστερών, που έχουν επηρεαστεί από το μεγάλο Γιλμάζ Γκιουνέι, για τούτο αφιέρωσε μεγάλο μέρος στον επί χρόνια πόλεμο μεταξύ αριστερών και ακροδεξιών και τις συγκρούσεις που εκτυλίσσονταν στα πανεπιστήμια και έγιναν αφορμή για επιβολή τρεις φορές στρατιωτικής δικτατορίας, με τελευταία αυτή του Εβρέν το 1980, που σχεδόν εξαφάνισε το αριστερό κίνημα, το οποίο είτε βγήκε στην παρανομία είτε απορροφήθηκε από άλλες πολιτικές εκφράσεις.

Από την ταινία λείπουν σκηνές βανδαλισμού από τις εκκλησίες και τα νεκροταφεία και φυσικά δε γίνεται λόγος για θύματα. Προσπαθεί δε η σκηνοθέτης να απαλύνει την ανακρίβεια κλείνοντας την ταινία με μια φωτογραφία από τη λεωφόρο του Πέρα αμέσως μετά τα γεγονότα.

Η ταινία στην Τουρκία δέχθηκε σκληρές κριτικές από εθνικιστικούς κύκλους, πιστεύω δε ότι αποτελεί μια μορφή συγγνώμης, παρά δε τις ανακρίβειες, αποτελεί σημαντικό βήμα εκ μέρους έστω του κόσμου του πνεύματος να αναθεωρηθούν οι ισχύουσες θεωρίες για τους διωγμούς των μειονοτήτων στη γειτονική χώρα.

Γράφει: Στρατής Χαραλάμπους
emprosnet