Κάποτε όμως, το μέτρο του πατριωτισμού ήταν ένα υγρό και σκοτεινό κρησφύγετο δύο μέτρων στην πλαγιά ενός βουνού. Εκεί, απέναντι από το Μοναστήρι του Μαχαιρά, μέσα στις σχοινιές και την άγρια βλάστηση, νέοι έκαναν όνειρα και ζήλευαν τη δόξα του Γρηγόρη. Πόσο αλλάξαμε; Ή μάλλον, πόσο μας άλλαξαν όλους μας;

Του Κώστα Μαυρίδη*
Από πολιτικούς διαφόρων κομμάτων υποδεικνύεται -κάποτε με καλές προθέσεις- πως «είμαστε όλοι πατριώτες» και ότι, «δεν αμφισβητείται ο πατριωτισμός κανενός επειδή έχει άλλη πολιτική άποψη». Συχνά όμως, οι υποδείξεις γίνονται, όχι για να πιστωθεί ο πολιτικός αντίπαλος με πατριωτισμό, αλλά επειδή το έχει ανάγκη ο ίδιος που το προτάσσει και το καταφέρνει, ισοπεδώνοντας και εξισώνοντας όλους ανεξαιρέτως. Κάτι παρόμοιο ισχύει και με την επίκληση για ενότητα. Όποιος θεωρεί την ενότητα απαραίτητη στο κυπριακό, πρέπει να είναι ο πρωτομάστορας που θα τη θεμελιώσει στην πράξη με το να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες αποδεκτές στην ευρύτερη κοινωνία των πολιτών και πολιτικών δυνάμεων και ταυτοχρόνως, να αποφεύγει κινήσεις που τον θέτουν σε σύγκρουση με πολιτικές δυνάμεις και ιδίως, εκείνες με τις οποίες συμμάχησε για να εκλεγεί. Διαφορετικά, όσο κι αν κάποιος επιμένει για ενότητα, στην πραγματικότητα είναι την σιωπή και ευπείθεια των άλλων που επιθυμεί, έστω κι αν δεν λέγεται. Άλλωστε, η ενότητα είναι θεμιτή και επιθυμητή στη βάση κοινών πολιτικών στόχων, αλλά είναι απόλυτα φυσιολογικό σε μια δημοκρατική κοινωνία, να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις στο κυπριακό. Ενότητα στη βάση ιδιοτελών συμφερόντων είναι ξεπεσμός, όσο κι αν κομπάζουμε ισοπεδωτικά πως «είμαστε όλοι πατριώτες».

Η λογική που βαθμολογεί ΟΛΟΥΣ ανεξαιρέτως και στον ΙΔΙΟ βαθμό πατριώτες, εξαφανίζει την ιδιοτέλεια και τον καιροσκοπισμό που είναι μέρος της πραγματικότητας.
Πιο κάτω παραθέτω απόσπασμα από κείμενο μου που γράφτηκε το 2001 -με αφορμή την επέτειο της θυσίας του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ Γρ. Αυξεντίου – για να υποδείξει ότι, ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ το ΙΔΙΟ πατριώτες και πως, αν θέλουμε, υπάρχει μέτρο σύγκρισης:
«…Κάποτε στον τόπο μας ευδοκιμούσε το γιασεμί. Κάποτε μοσχομύριζε ο δυόσμος στις αυλές των σπιτιών. Στα μπαλκόνια και στις βεράντες ολόδροσα ξεπετιόνταν τα κάθε λογής λουλούδια. Μαζί με αυτά, ανθούσαν και οι αξίες που μας κράτησαν μέσα στους αιώνες. Τώρα, στην Κύπρο ευδοκιμούν οι γλείφτες. Τώρα, στον κήπο της κυπριακής κοινωνίας ανθούν οι κόλακες που σέρνονται στα σαλόνια και στις πολυτελείς αίθουσες μασουλώντας γαρίδες κι επιδιώκοντας να γίνουν «παράγοντες» του τόπου ή να προβληθούν ανάμεσα σε κάποιους “παράγοντες”. Το σύστημα αποδίδει, γι’ αυτό και πολλοί τέτοιοι βρίσκονται ψηλά στα δώματα της εξουσίας.

Αλλά, έως εκεί εξαντλείται το όραμά τους για την κοινωνία. Ο πατριωτισμός τους αρχίζει και τελειώνει ανάμεσα στους τοίχους μιας αίθουσας ενός ξενοδοχείου, στα φανταχτερά χαλιά, τις σουίτες, την πανάκριβη άφθονη εισαγόμενη σαμπάνια και τους εκθαμβωτικούς πολυελαίους.

Κάποτε όμως, το μέτρο του πατριωτισμού ήταν ένα υγρό και σκοτεινό κρησφύγετο δύο μέτρων στην πλαγιά ενός βουνού. Εκεί, απέναντι από το Μοναστήρι του Μαχαιρά, μέσα στις σχοινιές και την άγρια βλάστηση, νέοι έκαναν όνειρα και ζήλευαν τη δόξα του Γρηγόρη. Πόσο αλλάξαμε; Ή μάλλον, πόσο μας άλλαξαν όλους μας; Από το ψεύδος των S-300, περάσαμε στην πλεκτάνη του Χρηματιστηρίου και από εκεί στο σχέδιο Ανάν. Όσοι αγωνιούμε για την κοινωνία, όσοι συλλαβίζουμε λέξεις όπως ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη, κατοχή, επιστροφή, φιλοπατρία, οικογένεια, προσφυγιά, ανιδιοτέλεια, όσοι ακόμη ψελλίζουμε ελληνικά ονόματα όπως Κερύνεια, Σπίθκια της Ρήγαινας, Αϊ Χρυσόστομος, Μόρφου, Βαρώσι, Πενταδάκτυλος, νιώθουμε πόσο ολοένα πλακώνει η σκλαβιά και υποδούλωση».

Η χειρότερη υποδούλωση ΔΕΝ είναι εκείνη που πλακώνει τους ανθρώπους όταν επικρατεί σκλαβιά στον χώρο, όπως σήμερα στα κατεχόμενα. Η χειρότερη σκλαβιά είναι εσωτερική, είναι η υποδούλωση της ψυχής των ανθρώπων, όταν έξω επικρατούν συνθήκες ελευθερίας όπως στις ελεύθερες περιοχές. Και τα πιο πάνω, δεν τα επαναφέρω για να εξαιρεθώ, αλλά για να συμμεριστώ και να απαλύνω λίγο τον πόνο και την αγωνία μου.

*Ο Κώστας Μαυρίδης είναι ακαδημαϊκός.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ