Μαδρίτη: Η εξέγερση στη Συρία και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν επαναφέρουν στο προσκήνιο την παλιά συζήτηση για τον δίκαιο πόλεμο. Σε τι συνθήκες μπορεί κανείς να κηρύξει τον πόλεμο εναντίον του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ ή του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ;

Το πρώτο διαπράττει φρικτές σφαγές εναντίον του πληθυσμού, χρησιμοποιώντας βαρύ οπλισμό, συνοπτικές εκτελέσεις και βασανιστήρια. Η θρησκευτική δικτατορία της Τεχεράνης, που έχει απειλήσει επανειλημμένα το Ισραήλ ότι θα το σβήσει από τον χάρτη, ολοκληρώνει ένα πρόγραμμα παρασκευής εμπλουτισμένου ουρανίου που εύκολα μπορεί να οδηγήσει στην κατασκευή ατομικών όπλων.

Υπάρχει μια σειρά προϋποθέσεων για να ξεκινήσει ένας δίκαιος πόλεμος, γράφει ο Λουίς Μπασέτς στην ισπανική εφημερίδα «El Pais». Οι προϋποθέσεις αυτές είναι έξι. Ο λόγος πρέπει να είναι δίκαιος. Την απόφαση πρέπει να τη λάβει μια νόμιμη αρχή. Ο στόχος πρέπει να είναι σωστός. Πρέπει να εξαντληθούν όλα τα ειρηνικά μέσα. Η δράση πρέπει να είναι αναλογική. Και πρέπει να υπάρχουν υψηλές πιθανότητες επιτυχίας.

Μιλάμε για το δικαίωμα έναρξης ενός πολέμου, που αμέσως μετατρέπεται σε δίκαιο στη διάρκεια του πολέμου, δηλαδή στην επίλυση του προβλήματος που λέγεται δίκαιη διεξαγωγή ενός πολέμου.

Πρόκειται για τη διάκριση ανάμεσα στο ius ad bellum (δίκαιος σκοπός του πολέμου) και το ius in bello (δίκαιη διεξαγωγή του πολέμου), ιδιαίτερα χρήσιμη στην περίπτωση του πολέμου του Αφγανιστάν, που ανταποκρινόταν στα κριτήρια ενός δίκαιου πολέμου όταν κηρύχθηκε, όχι όμως και στη μετέπειτα διεξαγωγή του.

Το ίδιο συνέβη και με την επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη, που ανταποκρινόταν στα έξι κριτήρια όταν το Συμβούλιο Ασφαλείας την επέτρεψε για την προστασία του πληθυσμού, αλλά τα πράγματα άλλαξαν όταν ο στόχος έγινε η ανατροπή και εξόντωση του Καντάφι.

Η θεωρία του δίκαιου πολέμου είχε συζητηθεί και πάλι όταν ο Τζορτς Μπους ο νεότερος αποφάσισε να επιτεθεί στον Σαντάμ Χουσεϊν μπροστά στον κίνδυνο να αποκτήσει όπλα μαζικής καταστροφής και να τα χρησιμοποιήσει εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους.

Ο πόλεμος αυτός θα μείνει στην ιστορία ως άδικος πόλεμος: δεν ήταν δίκαιος ο σκοπός, δεν αποφασίστηκε από μια νόμιμη αρχή, δεν ήταν ορθός ο στόχος, μπορούσαν να γίνουν πολλά ακόμη με τις επιθεωρήσεις των Ηνωμένων Εθνών, δεν χρησιμοποιήθηκε η βία με αναλογικό τρόπο και ούτε υπήρχαν μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας.

Τώρα βρίσκονται μπροστά μας δύο καινούργιες περιπτώσεις, κοντά ως προς τη γεωγραφία και μακρυά ως προς τις απειλές. Με τη Συρία, το δίκαιο μιας επέμβασης είναι προφανές: τίποτα δεν μπορεί να είναι πιο δίκαιο από τον τερματισμό της σφαγής των αμάχων. Η πρώτη δυσκολία έγκειται στο θέμα της νόμιμης αρχής: η Ρωσία και η Κίνα είναι έτοιμες να ασκήσουν βέτο σε οποιοδήποτε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας επιτρέπει τη χρήση βίας. Χωρίς ένα τέτοιο ψήφισμα, όμως, ο πόλεμος δεν έχει νομική κάλυψη. Τα υπόλοιπα κριτήρια θα μπορούσε θεωρητικά να πληρούνται. Πέντε προς ένα, λοιπόν.

Στην περίπτωση του Ιράν, αντίθετα, το πρώτο σοβαρό ζήτημα είναι κατά πόσον το πυρηνικό του πρόγραμμα συνιστά πράγματι ένα σοβαρό κίνδυνο. Για την κυβέρνηση του Ισραήλ συνιστά μια υπαρξιακή απειλή, που ο Νετανιάχου συνδέει με το Ολοκαύτωμα.

Για πολλές άλλες κυβερνήσεις, περιλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, η απειλή δεν είναι άμεση, γιατί το Ιράν δεν διαθέτει ακόμη τη βόμβα. Η απαίτηση μιας νόμιμης αρχής δεν αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για το Ισραήλ, ούτε καν για τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς θεωρούν ότι μπορούν να δράσουν χωρίς την κάλυψη ή την εξουσιοδότηση του ΟΗΕ.

Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Δεν ισχύει επίσης ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα ειρηνικά μέσα: ο Ομπάμα πιστεύει ότι η διπλωματία έχει ακόμη περιθώρια, ενώ ο Νετανιάχου ανυπομονεί να επιτεθεί. Ο στόχος, δηλαδή η καταστροφή των εγκαταστάσεων, είναι πιθανότατα ορθός. Η αναλογική χρήση βίας μπορεί επίσης να εξασφαλιστεί. Και υπάρχουν αμφιβολίες για τις πιθανότητες επιτυχίας. Τέσσερα προς δύο, λοιπόν, στην καλύτερη περίπτωση, και δύο προς τέσσερα στη χειρότερη.

Κι όμως, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα γίνει πόλεμος κατά του Άσαντ και θα γίνει πόλεμος κατά του Αχμαντινεζάντ, καταλήγει η «El Pais».