της Ελίνας Γαληνού
Το σπίτι του Χατζηκυριάκου Γκίκα, έκλεισε με τον θάνατό του τον κύκλο της λειτουργίας του ως κατοικία. Χτισμένο στα 1934 από τον αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη, αποτελούσε ένα δείγμα της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου. Μεταπολεμικά, το κτήριο ανακαινίστηκε και προστέθηκε σ΄αυτό, έναν νέος όροφος που στέγασε το ατελιέ του ζωγράφου.
Ο Γκίκας ασχολήθηκε ο ίδιος με την διαμόρφωσή του, προβάλλοντας τις προσωπικές του απόψεις για την αρχιτεκτονική.
Πώς διαμορφώνεται ο χώρος ζωής ενός ανθρώπου που η τέχνη τον κατατάσσει ανάμεσα στους σημαντικότερους εκπροσώπους της ζωγραφικής της Γενιάς του 30΄; Η ιστορία του κτιρίου, συμβαδίζει με την πορεία της τέχνης του Γκίκα, φωτογραφίζοντας το προσωπικό του στίγμα. Στα πολλά βιογραφικά σημειώματα που έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς για το πρόσωπό του, αναφέρονται οι πρώτες σπουδές στην Αθήνα δίπλα στον Παρθένη, η παραμονή του στο Παρίσι μετά, και η διαδρομή με τους μεγάλους δασκάλους όπως ο Γαλάνης και ο Bissiere. Η παρουσία του στη γαλλική πρωτεύουσα, αποτυπώνεται από τις διάφορες ατομικές εκθέσεις που διοργανώθηκαν σε γνωστές γκαλερί, όπως και ίχνη από τη γνωριμία του τότε νεαρού ζωγράφου με σημαντικούς εκπροσώπους των Γραμμάτων και Τεχνών, τον Braque, τον H. Matisse, τον  H.Laurens, τον F. Leger, τον  A. Ozenfant, τον  Le Corbusier. Επιστρέφει στην Αθήνα εμπλουτισμένος από εμπειρίες και γνώση, για να σηματοδοτήσει μια νέα περίοδο δημιουργίας και εκθεσιακής δραστηριότητας που θα συνεχιστεί για αρκετές δεκαετίες, ανάμεσα στην Ελλάδα, το Παρίσι και το Λονδίνο.
Το πλουσιότατο έργο του, τιμά εκτός από την ζωγραφική, τη γλυπτική, τη σκηνογραφία και τον σχεδιασμό θεατρικών κοστουμιών, και το αρχιτεκτονικό σχέδιο. Δεν εξαντλείται όμως μονάχα στην καλλιτεχνική παραγωγή, αλλά επεκτείνεται και την συγγραφική αποτύπωση της αισθητικής του αντίληψης. Το συγγραφικό του έργο, αποτελείται από δοκίμια περί τέχνης και αισθητικής, ή λογοτεχνικά, τα οποία συμπληρώνουν την άποψή του περί τέχνης. Για 30 χρόνια, ο Γκίκας υπήρξε καθηγητής στην Εδρα Σχεδίου της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, ενώ έλαβε πολλές διακρίσεις. Το 1973 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, και στη συνέχεια αναγορεύτηκε σε επίτιμο διδάκτορα των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Αθηνών. Το 1992 εξελέγη μέλος της Royal Academy of Arts του Λονδίνου.
Ο Χατζηκυριάκος Γκίκας, εκτός από έντονη καλλιτεχνική και εκπαιδευτική παρουσία, υπήρξε ένας γενναιόδωρος ευπατρίδης. Το 1986, δώρισε 46 πίνακές του στην Εθνική Πινακοθήκη και το 1989, κληροδότησε στο Μουσείο Μπενάκη το σύνολο της προσωπικής του συλλογής, μαζί με το κτίριο της οδού Κριεζώτου 3, όπου στεγαζόταν το σπίτι και το εργαστήριό του. Οι εργασίες για την ανάπλαση του οικοδομήματος ως πινακοθήκη, ξεκίνησαν το 2005 από τον αρχιτέκτονα Παύλο Καλλιγά. Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε με 3 εκατομμύρια ευρώ από το ΕΣΠΑ και το Υπουργείο Πολιτισμού και εντάχθηκε στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής του Γ΄Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης 2000-2006. Μετά την ολοκλήρωση των οικοδομικών εργασιών το 2009, χρειάστηκε μια επιπλέον σειρά πρόσθετων παρεμβάσεων. Την γενική εποπτεία των εργασιών είχε η εταιρεία ΣΤΑΔΙΟΝ, ενώ τις πρόσθετες τεχνικές εργασίες ανέλαβε ο Κώστας Βελώνης.
Στις 21 Μαίου το μεσημέρι, παρουσιάστηκε σε συνέντευξη τύπου, όλο το φάσμα της δραστηριότητας που χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί το σημερινό αυτό μουσειακό συγκρότημα, μαζί με το αποτέλεσμά του. Ξεναγηθήκαμε στους χώρους του από το ισόγειο ως τον τρίτο όροφο, και συμμετείχαμε σ΄αυτό το συναρπαστικό ταξίδι δημιουργίας ενός κόσμου ιδεών. Διαλογιστήκαμε πάνω στις εποχές και τις ιστορικές συνθήκες που έζησε ο Χατζηκυριάκος Γκίκας και την επίδρασή τους στη διαμόρφωση καλλιτεχνικών αντιλήψεων. Διαπιστώσαμε πόσο ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να συνομιλήσει με την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία της Ελλάδας, από τον Μεσοπόλεμο έως τη δεκαετία του 60, μέσα από έργα τέχνης, χειρόγραφα, εκδόσεις, φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα διακοσίων ενός καλλιτεχνών και πνευματικών ανθρώπων, που έχουν συγκεντρωθεί εκεί. Και θυμηθήκαμε εκτός των άλλων, πώς ήταν μια εποχή όπου η Ελλάδα είχε αρχίσει να συνομιλεί καλλιτεχνικά με την υπόλοιπη Ευρώπη, με κομβική παρουσία τους δημιουργούς της Γενιάς του 30…