Η επικίνδυνη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι ορατές πλέον (ακόµα και για τους πλέον δύσπιστους) συνέπειες της Κλιµατικής Κρίσης, η ενεργειακή ανασφάλεια, όπως και η πανδηµία του κορονοϊού, είναι µερικά µόνο χαρακτηριστικά της σηµερινής παγκόσµιας πραγµατικότητας, που δηµιουργεί πλήθος πρωτοφανών πολιτικών, οικονοµικών και κοινωνικών προκλήσεων. Παρότι ασύνδετες µεταξύ τους, οι προαναφερθείσες προκλήσεις συνθέτουν την ίδια στιγµή και ένα δυσχερές και ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον που δοκιµάζει την αποτελεσµατικότητα –ακόµα και τις αντοχές– κρατών, κυβερνήσεων, περιφερειακών και διεθνών οργανισµών που έχουν την ευθύνη διαχείρισης τέτοιων σύνθετων προκλήσεων, όπως και των επιπτώσεών τους προς τις κοινωνίες.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι επιτακτική η ανάγκη για ύπαρξη ανθεκτικών και αποτελεσµατικών σχεδιασµών τόσο σε εσωτερικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, έτσι ώστε όχι µόνο να αντιµετωπίσουµε αποτελεσµατικά τις προαναφερθείσες προκλήσεις, αλλά και να πετύχουµε τους φιλόδοξους στόχους για µηδενική φτώχεια, καταπολέµηση της πείνας, υγεία και ευηµερία, ποιοτική εκπαίδευση, ισότητα των φύλων, καθαρό νερό, φθηνή και καθαρή ενέργεια, αξιοπρεπή εργασία και οικονοµική ανάπτυξη, λιγότερες ανισότητες, βιώσιµες πόλεις και κοινότητες, υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή, δράση για το κλίµα, ζωή στο νερό, ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυρούς θεσµούς.

Δεδοµένου, µάλιστα, ότι οι προαναφερθέντες στόχοι περιλαµβάνονται στην Ατζέντα 2030 που αποφασίστηκε το 2015 από τα 196 κράτη-µέλη των Ηνωµένων Εθνών σε συνέχεια αριθµού διεθνών διασκέψεων και εκθέσεων που προηγήθηκαν, είναι προφανές ότι για ορισµένες από τις δράσεις θα πρέπει να τρέξουµε σαφώς πιο γρήγορα. Όπως εύστοχα έχει αναφέρει και ο Γενικός Γραµµατέας των Ηνωµένων Εθνών, οι στόχοι για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη “είναι το µονοπάτι που µας οδηγεί σε έναν κόσµο δικαιότερο, πιο ειρηνικό και ευηµερούντα, σε έναν πιο υγιή πλανήτη”, και ως εκ τούτου όλοι οφείλουµε να αντιληφθούµε την κρισιµότητα των στιγµών και τις ευθύνες µας έναντι των πολιτών.

Όπως προανέφερα, πέραν της ανάγκης για άµεση και αποτελεσµατική κινητοποίηση, οι σηµερινές πολυεπίπεδες προκλήσεις αναδεικνύουν τη σηµασία της συνεργασίας και της συλλογικότητας δράσεων σε διεθνές επίπεδο. Εξάλλου, κανένα Κράτος από µόνο του δεν µπορεί να ανταποκριθεί µε επιτυχία στις εν λόγω προκλήσεις. Λαµβάνοντας υπόψη, µάλιστα, την περιφερειακή διάσταση πολλών από τις προαναφερθείσες προκλήσεις, η ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας αποτελεί προτεραιότητα.

Πιο συγκεκριµένα, η κλιµατική αλλαγή και οι επιπτώσεις των καιρικών φαινοµένων γίνονται όλο και πιο έντονες. Η δραµατική µείωση του νερού αλλά και ο περιορισµός των πρώτων υλών από τις οποίες παράγονται τρόφιµα οδηγούν εκατοµµύρια ανθρώπους σε µαζική µετανάστευση. Πρόκειται, δηλαδή, για µείζονα πρόκληση που δεν γνωρίζει σύνορα, ούτε και ορίζεται από εθνικά, φυλετικά ή άλλα χαρακτηριστικά ή συµφέροντα: Για παράδειγµα, η άνοδος της θερµοκρασίας είναι εξίσου απειλητική για Έλληνες και Τούρκους, η έλλειψη νερού συνιστά πρόβληµα και για τους Άραβες και για τους Εβραίους, η καταστροφή της διατροφικής αλυσίδας σιτηρών, του καλαµποκιού και άλλων πρώτων υλών είναι θέµα ζωτικής σηµασίας τόσο για τους Ρώσους όσο και για τους Ουκρανούς, οι πυρκαγιές και οι πληµµύρες σκορπίζουν την καταστροφή σε αµερικανικές πολιτείες, στην Αυστραλία, στην Ευρώπη, στην Ασία και στην Αφρική.

Μέσα από την ίδια συλλογιστική, η άνοδος της θερµοκρασίας, η ξηρασία και η απερήµωση, η άνοδος της στάθµης της θάλασσας, οι πληµµύρες και οι καταστροφικές πυρκαγιές είναι ενώπιόν µας και σίγουρα δεν είναι απειλές του µέλλοντος. Είναι µέρος της καθηµερινότητάς µας, είναι η ζοφερή αλήθεια τού σήµερα για την οποία θα έπρεπε να είχαµε δράσει χθες. Είναι η εφιαλτική καθηµερινή πραγµατικότητα για εκατοµµύρια ανθρώπους κάθε ηλικίας, ιθαγένειας, θρησκείας και εθνοτικής και κοινωνικής προέλευσης, χρώµατος και ιδεολογίας. Αυτός, λοιπόν, ο φόβος και η ανησυχία, λόγω των κοινών προκλήσεων, θα πρέπει να γίνουν το όχηµα ώστε να λειτουργήσουµε από κοινού, να δράσουµε συλλογικά, πιο µεθοδικά, πιο αποτελεσµατικά, πιο άµεσα, πιο γρήγορα. Όπως, για παράδειγµα, η πανδηµία του κορονοϊού ήταν µια υπαρξιακή απειλή για όλο τον κόσµο, που δεν γνώριζε διαφορές και απαιτούσε κοινή δράση, έτσι και οι προαναφερθείσες προκλήσεις απαιτούν συλλογικότητα που να υπερβαίνει τις κρατικές ή εθνοτικές µας αλήθειες. Η αντιµετώπιση, λοιπόν, προβληµάτων αυτής της διάστασης δεν µπορεί να γίνει µε προσεγγίσεις που στηρίζονται στην εσωστρέφεια και σε µονοδιάστατες ατζέντες. Κάθε άλλο.

Την ίδια στιγµή, υπάρχει και µια επιπλέον διάσταση, µε σαφή προστιθέµενη αξία, που δύναται να προκύψει µέσα από τη συλλογικότητα των δράσεών µας για αντιµετώπιση των σηµερινών προκλήσεων. Αν συνεργαστούµε σε διεθνές επίπεδο και πετύχουµε να βρούµε λύσεις σε αυτά τα κοινά, διεθνή προβλήµατα, αναµφίβολα θα ενισχυθούν και οι προσπάθειες για επίλυση χρόνιων εθνικών προβληµάτων και διακρατικών διαφωνιών.

Ο δρόµος της συνεργασίας, λοιπόν, είναι µονόδροµος. Αυτός είναι και ο δρόµος τον οποίο η Κυπριακή Δηµοκρατία, ένα νησιωτικό κράτος-µέλος της Ε.Ε. στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, µια περιοχή ιδιαίτερης γεωστρατηγικής σηµασίας, ακολουθεί µε συνέπεια. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ως το πλησιέστερο κράτος-µέλος της Ε.Ε. στην ταραχώδη Μέση Ανατολή, η Κυπριακή Δηµοκρατία διαδραµατίζει πρωτεύοντα ρόλο ως πυλώνας σταθερότητας και ως γέφυρα συνεργασίας, προωθώντας στην πράξη µια θετική ατζέντα χωρίς αποκλεισµούς και εξαιρέσεις, µε βασικό προαπαιτούµενο τον σεβασµό του διεθνούς δικαίου. Για παράδειγµα, στην παρούσα δύσκολη συγκυρία, µέσα από την ανάληψη συγκεκριµένων πρωτοβουλιών, η Κύπρος συνδράµει αποτελεσµατικά στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους κατοίκους της Γάζας, ενώ την ίδια ώρα τίθεται στη διάθεση όλων των Τρίτων Κρατών ως διαµετακοµιστικός σταθµός για τον ασφαλή επαναπατρισµό υπηκόων που επιθυµούν να αποµακρυνθούν από την περιοχή.

Την ίδια στιγµή, αξιοποιώντας τις διαχρονικά εξαιρετικές σχέσεις που διατηρεί µε γειτονικά κράτη, η Κυπριακή Δηµοκρατία κτίζει συνέργειες, πάντα στη βάση µιας θετικής προσέγγισης, µε στόχο τη συλλογική αντιµετώπιση των περιφερειακών προκλήσεων. Για παράδειγµα, παιδιά, που είναι συνήθως τα µεγαλύτερα θύµατα των συγκρούσεων, αλλά και ενήλικες από τη Συρία, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη και από άλλες χώρες της περιοχής, έχουν πρόσβαση σε εξειδικευµένες υπηρεσίες υγείας, χάρη σε σχετικά προγράµµατα που ανέπτυξε η Κυπριακή Δηµοκρατία, σε συνεργασία µε άλλα κράτη, θεσµούς ή οργανισµούς.

Ένα τέτοιο παράδειγµα είναι το πρωτοποριακό πρόγραµµα των ταυτόχρονων χιαστί µεταµοσχεύσεων νεφρού στο πλαίσιο της διακρατικής συνεργασίας Κύπρου-Ισραήλ, αλλά και οι ορθοπεδικές επεµβάσεις που γίνονται σε παιδιά από χώρες της περιοχής σε δηµόσια νοσηλευτήρια της Κύπρου από κλιµάκιο των Αµερικανικών Παιδιατρικών Νοσοκοµείων Shriners. Παράλληλα µε τις επεµβάσεις, το κλιµάκιο των Νοσοκοµείων Shriners παρέχει την τεχνογνωσία του τόσο σε παιδιά από την Κύπρο όσο και σε παιδιά από γειτονικές χώρες, µέσω εξετάσεων, οι οποίες διενεργούνται στο Κυπριακό Ίδρυµα Γεώργιου και Θέλµας Παρασκευαΐδη.

Σε αυτό το ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η Πρωτοβουλία που ανέλαβε από το 2019 η Κυπριακή Δηµοκρατία για την Κλιµατική Αλλαγή στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, µε ζητούµενο την ανάπτυξη ενός Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης σε διάφορους τοµείς, όπως το περιβάλλον, η γεωργία, ο τουρισµός, η υγεία, η πολιτιστική κληρονοµιά και το νερό. Η περιοχή µας θεωρείται ως θερµό σηµείο της κλιµατικής αλλαγής και οι χώρες της περιοχής αντιµετωπίζουν ήδη κοινές προκλήσεις, όπως υψηλές θερµοκρασίες, καταστροφικές πυρκαγιές και αποψίλωση δασών, αυξηµένη λειψυδρία, ξηρασίες, πληµµύρες και ακραία καιρικά φαινόµενα, τα οποία καθιστούν επιβεβληµένη την ανάγκη κοινής δράσης. Οι εν λόγω προκλήσεις και απειλές είναι κοινές και η συλλογική αντίδραση όχι µόνο αποτελεί µονόδροµο, αλλά, όπως προαναφέρθηκε, δύναται να στείλει ενθαρρυντικά µηνύµατα και να βοηθήσει στην επίλυση εθνικών ή/και διακρατικών διαφορών και κρίσεων.

Έχοντας την έντονη πεποίθηση ότι η συλλογικότητα και η συνεργασία σε διεθνές επίπεδο αποτελεί µονόδροµο για αντιµετώπιση των σηµερινών κοινών προκλήσεων, προσεγγίζουµε τις εν λόγω προκλήσεις και ως ευκαιρία, µε την ακλόνητη πεποίθηση ότι θεµελιώνουµε τις βάσεις για ένα αύριο καλύτερο και ασφαλέστερο, γεγονός που µας επιτρέπει να αντιµετωπίζουµε µε αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα τις ανησυχίες –ακόµα και τις φοβίες– που µπορεί να προκαλεί το ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, ως αποτέλεσµα των πολυεπίπεδων προκλήσεων. Με τη σιγουριά ότι βρισκόµαστε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, επενδύουµε στις συνέργειες µε τους εταίρους, κυρίως τους γείτονές µας, για να βρούµε απαντήσεις και µόνιµες λύσεις στα µεγάλα ζητήµατα που, χωρίς αµφιβολία, απαιτούν κοινή δράση, συνεργασία και αλληλεγγύη.

*Ο Νίκος Χριστοδουλίδης είναι Πρόεδρος της Κυπριακής Δηµοκρατίας.

capital.gr