Το… ξήλωμα άρχισε με την απόλυση Ζαλούζνι

Του Konstantin Skorkin

Τον Φεβρουάριο του 2024, με την απόλυση του δημοφιλούς Βάλερι Ζαλούζνι από τη θέση του αρχηγού των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, ο πρόεδρος Ζελένσκι άφησε να εννοηθεί ότι θα ακολουθήσει ευρύτερος ανασχηματισμός. Η ομάδα του προέδρου αντιμετώπισε το στρατιωτικό σύστημα αρκετά γρήγορα, αλλά χρειάστηκαν μήνες για να αναθεωρηθεί η πολιτική πλευρά της κυβέρνησης.

Την άνοιξη, πολλοί από τους παλιούς συμμάχους του Ζελένσκι αντικαταστάθηκαν από συνεργάτες του Άντρι Γέρμακ, προσωπάρχη του προέδρου. Ωστόσο, μόλις τον Σεπτέμβριο έφυγαν οι πρώτοι υπουργοί, με κυριότερο τον υπουργό Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα.

Παρά τις πολλές καρατομήσεις υπουργών, είναι αξιοσημείωτο ότι ο Ντένις Σμιχάλ παραμένει πρωθυπουργός. Στον ρόλο από τον Μάρτιο του 2020, παρά τις επανειλημμένες φήμες ότι βρισκόταν στο περιθώριο, ο Σμιχάλ έχει αποδειχθεί “εφτάψυχος”, τουλάχιστον σύμφωνα για τα δεδομένα της ταραχώδους προεδρίας του Ζελένσκι.

Μόλις αυτό το καλοκαίρι, πολλοί περίμεναν ότι η Γιουλία Σβιριντενκο —η πρώτη αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός οικονομικής ανάπτυξης και εμπορίου, που είναι κοντά στον Γερμάκ— θα έπαιρνε τη θέση του Σμιχάλ.

Το μυστικό για τη μακροημέρευση του Σμιχάλ στο πρωθυπουργικό γραφείο είναι απλό. Ένας τεχνοκράτης χαμηλού προφίλ, συμφωνεί πρόθυμα ότι σε καιρό πολέμου, η κυβέρνηση της Ουκρανίας να υπακούει τον πρόεδρο και να εκτελεί πρόθυμα την ατζέντα του.

Δεν υπάρχει καμία ένδειξη έντασης στο Κίεβο σήμερα μεταξύ του προέδρου και του πρωθυπουργού, των οποίων τα γραφεία ήταν σε αντίθεση για μεγάλο μέρος της ιστορίας της Ουκρανίας μετά την ανεξαρτησία. Μικρή έκπληξη, λοιπόν, που ο Ζελένσκι επέλεξε για άλλη μια φορά να μην απορρίψει έναν πιστό και δοκιμασμένο τεχνοκράτη χωρίς πολιτικές φιλοδοξίες, ειδικά με τόσο ρηχή δεξαμενή από την οποία μπορούσε να αντλήσει τον αντικαταστάτη του.

Το ότι τα αποθέματα ταλαντούχων ανθρώπων του Ζελένσκι είναι ελάχιστα είναι ξεκάθαρο από τους πρόσφατους διορισμούς του, οι οποίοι μοιάζουν με κίνηση αυτοσυντήρησης παρά με προσπάθεια ανανέωσης. Η Ιρίνα Βέρεσουκ, μέχρι τώρα αντιπρόεδρος της κυβέρνησης επιφορτισμένη με την επανένταξη των κατεχόμενων από τη Ρωσία εδαφών, μεταφέρθηκε στην προεδρική διοίκηση. Η Όλγα Στεφανισίνα πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, είναι η νέα υπουργός Δικαιοσύνης.

Ο Αντρι Σιμπίχα, μέχρι τώρα πρώτος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, διαδέχθηκε τον Κουλέμπα, το παλιό του αφεντικό. Ο Ολεξάντρ Καμίσιν έχει επίσης ουσιαστικά προωθηθεί, από υπουργός στρατηγικών βιομηχανιών σε προεδρικό σύμβουλο. Το υπουργείο στρατηγικών βιομηχανιών θα διευθύνεται από τον Χέρμαν Σμετάνιν, διευθυντή του κρατικού αμυντικού ομίλου Ukroboronprom. Ο επικεφαλής του Ταμείου Κρατικής Περιουσίας Βιτάλι Κοβάλ διορίστηκε υπουργός Γεωργίας. Μόνο ο Ρότισλαβ Σούρμα, οικονομικός βοηθός του Ζελένσκι που κατηγορείται για κακή διαχείριση της ενεργειακής κατάστασης, απολύθηκε οριστικά.

Συνολικά, δεν υπήρξαν ριζικές αλλαγές. Όχι ότι θα περίμενε κανείς απαραίτητα κάτι από τον Ζελένσκι, ο οποίος έχει ταλαιπωρηθεί από προβλήματα ανθρωπίνου δυναμικού από πριν από την εισβολή. Σε καιρό πολέμου, με τις εξουσίες της κυβέρνησης να περιορίζονται δραστικά και την ατζέντα της να περιορίζεται στη διαχείριση κρίσεων, είναι κατανοητό ότι υπάρχουν λίγοι υπουργοί για υπουργικές θέσεις.

Χωρίς νέα πρόσωπα και πρωτοποριακές ιδέες, το καλύτερο που μπορεί να κάνει η ομάδα του Ζελένσκι είναι να ανακατανείμει τις υπουργικές αρμοδιότητες. Για παράδειγμα, ο Ολέκσι Κουλέμπα, πρώην κυβερνήτης της περιφέρειας του Κιέβου που είναι κοντά στον Γερμάκ (και δεν έχει καμία σχέση με τον Ντιμίτρι Κουλέμπα), θα επιβλέπει τόσο την επανένταξη των κατεχόμενων εδαφών όσο και την ανάπτυξη κοινοτήτων, περιοχών και υποδομών.

Ωστόσο, δεν υπάρχει ξεκάθαρο σχέδιο πίσω από αυτές τις προσπάθειες. Ακόμη και όταν αξιωματούχοι μιλούν για την ανάγκη μείωσης του αριθμού των υπουργείων στην Ουκρανία, σκέφτονται τη δημιουργία ενός αόριστου νέου “υπουργείου για την επιστροφή των Ουκρανών”.

Ακόμη και οι σύμμαχοι του Ζελένσκι στο κοινοβούλιο δεν έχουν πειστεί. Οι νομοθέτες δεν εντυπωσιάζονται από την έλλειψη έγκαιρης ενημέρωσης και την αποτυχία ορισμένων απερχόμενων υπουργών να εμφανιστούν ενώπιόν τους για να λογοδοτήσουν. Ορισμένες απολύσεις έπρεπε να ψηφιστούν δύο φορές πριν εγκριθούν. Για τους νομοθέτες, ο ανασχηματισμός ήταν μια σπάνια ευκαιρία να επιβεβαιώσουν την ανεξαρτησία του κοινοβουλίου από την προεδρική διοίκηση και να αποδείξουν την ικανότητά του να παρεμποδίσει την ατζέντα του Ζελένσκι.

Το Υπουργείο Εξωτερικών έχει αποδυναμωθεί σε σημείο που συχνά μένει έξω από τον κύκλο ακόμη και στα διεθνή ταξίδια του Ζελένσκι, με αποτέλεσμα οι πρεσβείες της Ουκρανίας να διαμαρτύρονται ότι έχουν υποβαθμιστεί σε “πρακτορεία δημοσίων σχέσεων και γραφεία εισιτηρίων” του προέδρου. Όλο και περισσότεροι διπλωμάτες καριέρας παραιτούνται.

Μόνο η προοπτική μιας αντίδρασης από τις μακροχρόνιες επαφές του Κουλέμπα στην Ουάσιγκτον εμπόδισε την άμεση αντικατάστασή του. Με τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου να απασχολούν τον Λευκό Οίκο, ο Ζελένσκι απέλυσε τον Κουλέμπα, ως το πιο πρόσφατο σημάδι ότι βλέπει όλο και λιγότερο ανάγκη να λάβει υπόψη του τις απόψεις των συμμάχων της Ουκρανίας.

Ελλείψει εκλογών, για τον Ζελένσκι, οι διορισμοί είναι επί του παρόντος ουσιαστικά ο μόνος τρόπος για να δοθεί σήμα στους Ουκρανούς ότι η αλλαγή συμβαίνει και να τους δώσει κουράγιο. Ωστόσο, το αποτέλεσμα είναι να συγκεντρωθεί περαιτέρω -και να εδραιωθεί το μονοπώλιο της προεδρικής διοίκησης στην εξουσία, μια διαδικασία που ξεκίνησε πριν από την εισβολή, αλλά έχει επιταχυνθεί σε καιρό πολέμου καθώς η πίστη του προέδρου στα άτομα έναντι των θεσμών έχει βαθύνει.

capital.gr