Τον Νοέμβριο 1956, η κυβέρνηση Μεντερές υιοθέτησε το σχέδιο του Νιχάτ Ερίμ για τη σταδιακή ανάκτηση ολόκληρης της Κύπρου. Ήδη από το 1920 η Τουρκική Εθνοσυνέλευση είχε αποφασίσει με σχετικό ψήφισμα την ανακατάληψη της νήσου. Ως πρώτο στάδιο προς επίτευξη του τελικού στόχου, η Τουρκία δήλωνε ότι επιδίωκε τη διχοτόμηση της Κύπρου. Το δε σύνθημα των εξτρεμιστών στην τουρκοκυπριακή κοινότητα ήταν “διχοτόμηση ή θάνατος”.

Οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου με τα δυσανάλογα προνόμια για τους Τ/κ και η παρουσία τουρκικού στρατού στη νήσο διευκόλυναν τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Μετά την τουρκική εισβολή το 1974, η Άγκυρα και ο Ραούφ Ντενκτάς έθεσαν ξεκάθαρα τις θέσεις τους για τη βάση λύσης του Κυπριακού, ήτοι λύση διζωνικής ομοσπονδίας με γεωγραφικό διαχωρισμό και πολιτική ισότητα, που προσδιορίζεται από τον όρο κυριαρχία. Δηλαδή άσκηση κυριαρχίας και από τις δυο κοινότητες. Υποστήριζαν, επίσης, την παραμονή σε ισχύ των εγγυήσεων όπως προβλέπονται από τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου.

Η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, όπως διατυπώθηκε από τον αρχιτέκτονα της εξωτερικής πολιτικής της χώρας του και καταστροφέα της Κύπρου, Υπουργό Εξωτερικών, Χένρι Κίσινγκερ, ήταν η λύση “γεωγραφικής ομοσπονδίας” με εδαφικό διαχωρισμό σε δύο ή περισσότερες περιοχές. Και δεν είχε καμία αντίθεση με την κατάληψη από την Τουρκία του ενός τρίτου του εδάφους της νήσου.

Κατά την ιστορική – οδυνηρή σύσκεψη στην Αθήνα, που έχει καταγραφεί ως μία από τις πλέον σημαντικές στην ιστορία του τόπου, στις 30 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 1974, την πρώτη μετά το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή μεταξύ του Προέδρου Μακαρίου και του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, μετά των αντιπροσωπιών τους, διαμορφώθηκε η κοινή πολιτική ως προς τη λύση του Κυπριακού. Αυτή της “πολυπεριφερειακής ομοσπονδίας”(multiregional federation),χωρίς μετακίνηση πληθυσμών.

Είχε προηγηθεί η τοποθέτηση του Γλαύκου Κληρίδη στις 4 Νοεμβρίου 1974, στην γκαλερί «Αργώ», για λύση βασισμένη επί της αρχής της “διζωνικής ομοσπονδίας”. Θέση την οποία υποστήριζε και το ΑΚΕΛ. Ο Κ. Καραμανλής εισηγήθηκε “να δεχθώμεν την βάσιν του γεωγραφικού διαχωρισμού και επ’ αυτής να διαπραγματευθώμεν”. Μετά την απόφαση για πολυπεριφερειακή, ο Μακάριος έδωσε γραπτές οδηγίες προς τον διαπραγματευτή Γλ. Κληρίδη, βάσει των οποίων θα επιδιώκονταν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: 1. Κατά τας διαπραγματεύσεις ο διαπραγματευτής θα επιδιώξη πολυπεριφερειακήν ομοσπονδίαν επί δικοινοτικής βάσεως, της κεντρικής κυβερνήσεως εχούσης ουσιαστικάς εξουσίας. 2. Ο διαπραγματευτής θα επιδιώξη ως συνολικήν έκτασιν των υπό τουρκοκυπριακήν διοίκησιν περιοχών παραπλήσιαν της πληθυσμιακής αναλογίας των Τ/κ μη υπερβαίνουσαν το 25% του εδάφους…. 4. Δέον όπως επιδιωχθεί η παλιννόστησις εκτοπισθέντων ελληνικών πληθυσμών.

Στις 31 Μαΐου 1975 πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες συνάντηση του Πρωθυπουργού Καραμανλή με τον Τούρκο Πρωθυπουργό Σ. Ντεμιρέλ, κατά την οποία προέκυψε αισθητή βελτίωση του πολιτικού κλίματος μεταξύ των δύο χωρών, κατά την εκτίμηση του Έλληνα Πρωθυπουργού. Συνακόλουθα ο Καραμανλής, μέσω του πρέσβη Μ. Δούντα διεβίβασε προς τον Μακάριο το εξής ερώτημα: “Δύναμαι να αναζητήσω λύσιν, βάσει προηγούμενης εξουσιοδοτήσεώς σας, καθ’ ην θα αποδέχεσθε λύσιν διζωνικής ομοσπονδίας υπό τας εξής δύο προϋποθέσεις: α) ότι οι Τ/κ δεν θα διατηρήσουν έδαφος περισσότερον του 25% της Κυπριακής Δημοκρατίας, και β) ότι θα εξευρεθή τρόπος διά την παλιννόστησιν του μέγιστου ποσοστού των Ε/κ προσφύγων”. Ο Μακάριος στις 14 Ιουνίου διεμήνυσε προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό, μέσω του Μ. Δούντα, ότι αποδεχόταν την πρότασή του. (Ίδε Μιλτιάδη Χριστοδούλου Κύπρος- Ελλάς, Οι σχέσεις Αθηνών-Λευκωσίας, Τόμος Β’, σελ. 234).

Παρά τη σοβαρή υποχώρηση της πλευράς μας, οι Τούρκοι, εφαρμόζοντας τη γνωστή παρελκυστική τους πολιτική, τηρούσαν αρνητική στάση και απειλούσαν με ανακήρυξη ανεξάρτητου κράτους. Ήδη από τον Φεβρουάριο 1975 ο Ρ. Ντενκτάς είχε προβεί στην “ανακήρυξη τουρκικής Ομόσπονδου πολιτείας της Κύπρου”. Ακόμα και ο Κίσινγκερ εξέφρασε θαυμασμό για τους τουρκικούς τακτικισμούς και φέρεται δηλώσας ότι οι Τούρκοι αρπάζουν αυτό που θέλουν και μετά διαπραγματεύονται επί τη βάσει αυτού που κατέχουν.

Καθοριστική για την περαιτέρω πορεία του Κυπριακού υπήρξε, ως έσχατος συμβιβασμός της πλευράς μας, η έγκριση από τον Μακάριο και τον Ντενκτάς τεσσάρων κατευθυντηρίων γραμμών για τη λύση του Κυπριακού, στις 12

Φεβρουαρίου 1977, στην παρουσία του ΓΓ ΟΗΕ Κούρτ Βάλντχαϊμ. Η πρώτη καθόριζε ότι: “α) Επιδιώκουμε μιαν ανεξάρτητη, αδέσμευτη, δικοινοτική ομοσπονδιακή δημοκρατία”. Οι κατευθυντήριες γραμμές ενσωματώθηκαν στην εκ δέκα σημείων συμφωνία μεταξύ του Προέδρου Σπύρου Κυπριανού και του Ραούφ Ντενκτάς στις 19 Μαΐου 1979. Σημειωτέον ότι η ορολογία “διζωνική” δεν εισήχθη στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού. Η λέξη διζωνική εμφανίζεται για πρώτη φορά σε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το υπ’ αρ. 649 (1990), παρ. 3 “εγκαθίδρυση ομοσπονδίας… και διζωνική όσον αφορά τις εδαφικές πτυχές”.

Η Τουρκία και οι εγκάθετοί της στις κατεχόμενες περιοχές, αφού εξασφάλισαν αποδοχή της ΔΔΟ, απαιτούν τώρα αναγνώριση του ψευδοκράτους και των τετελεσμένων της τουρκικής εισβολής. Απαιτούν την εκ των προτέρων αποδοχή της λύσης δύο κρατών στην Κύπρο με πολιτική ισότητα και ίσο διεθνές καθεστώς για να επιστρέψουν στο τραπέζι των συνομιλιών. Αλήθεια, τι άλλο θα μείνει προς συζήτηση; Η μοναδική ασπίδα του Κυπριακού Ελληνισμού είναι η Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία θα πρέπει να διαφυλάξουμε ως κόρην οφθαλμού. Τυχόν κατάργησή της θα σηματοδοτήσει τον αφανισμό των Ελλήνων της Κύπρου από την πατρίδα τους!

* Πρέσβης ε.τ.

Σημερινή