Η ΔΔΟ ΔΕΝ οδηγεί στην ένωση της Κύπρου και του λαού της

Κυριάκος Ιακωβίδης

Ένα από τα παραμύθια που λέγονται στο Κυπριακό είναι ότι η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία θα ενώσει την Κύπρο και το λαό της. Δύο τινά συμβαίνουν για όλους τους πολιτικούς που εκφράζουν αυτή την άποψη: είτε ψεύδονται ασύστολα, είτε δεν ξέρουν τί ακριβώς είναι η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ), και παπαγαλίζουν ένα παραμύθι που άκουσαν πριν από σχεδόν 50 χρόνια.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παραδέχθηκε ότι δεν εξηγήθηκε στον κυπριακό λαό τί είναι η ΔΔΟ και πώς λειτουργεί. Ας δούμε λοιπόν κάποια χαρακτηριστικά του πολιτικού αυτού συστήματος.

Για να κατανοήσουμε, όμως, τί είναι η ΔΔΟ πρέπει πρώτα να αντιληφθούμε τί είναι και πώς λειτουργεί το ομοσπονδιακό σύστημα. Ένα ομοσπονδιακό κράτος είναι η διαίρεσή του σε γεωγραφικές περιφέρειες και η ανάθεση σε αυτές συγκεκριμένων εξουσιών από την κεντρική κυβέρνηση. Το σύστημα αυτό απαντάται κυρίως σε μεγάλες γεωγραφικά χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Γερμανία, η Αυστραλία, η Ινδία, η οποία, αν και ενιαίο κράτος έχει ομοσπονδιακή δομή. Τόσο το ομοσπονδιακό κράτος, όσο και οι επιμέρους πολιτείες έχουν τη δική τους κυβέρνηση, με εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική εξουσία. Η κεντρική κυβέρνηση ασκεί εξουσία σε συγκεκριμένα θέματα, που περιορίζονται κυρίως σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, οικονομίας, άμυνας και ασφάλειας, ενώ οι εξουσίες των πολιτειών επικεντρώνονται σε θέματα εσωτερικής πολιτικής, μόνο μέσα στην επικράτειά τους.

Συνεπώς, στην περίπτωση της Κύπρου, σε μια Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, θα έχουμε μία κεντρική κυβέρνηση με συγκεκριμένες εξουσίες και αρμοδιότητες και δύο πολιτείες (διζωνικός χαρακτήρας), μια ελληνοκυπριακή και μια τουρκοκυπριακή (δικοινοτικός χαρακτήρας). Δηλαδή, οι Ελληνοκύπριοι θα ζουν στη μια πολιτεία, ή τουλάχιστον θα είναι η πλειοψηφία στη μια και οι Τουρκοκύπριοι στην άλλη. Με απλά λόγια, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα ζουν δίπλα-δίπλα. Άρα, ο μύθος για ένωση του λαού της Κύπρου, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, με την εφαρμογή της ΔΔΟ καταρρίπτεται.

Ο γεωγραφικός διαχωρισμός Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων είναι η πολιτική της τουρκικής πλευράς, η οποία υιοθετήθηκε το 1956, όταν ο Νιχάτ Ερίμ συνέταξε το σχέδιο για επανάκτηση της Κύπρου από την Τουρκία. Φαίνεται, όμως, ότι οι πολιτικοί μας ηγέτες, είτε δεν διάβασαν τις ιδέες του Τούρκου διπλωμάτη που υιοθετήθηκαν από όλες ανεξαιρέτως τις τουρκικές κυβερνήσεις, είτε δεν τις λαμβάνουν υπόψη. Ούτε και τους κτύπησε κάποιο καμπανάκι όταν η τουρκοκυπριακή ηγεσία, με καθοδήγηση της Άγκυρας, ζητούσε και γεωγραφικό διαχωρισμό στους μεικτούς δήμους μετά την ανεξαρτησία. Ούτε ξύπνησαν όταν ο Ντενκτάς και η ΤΜΤ υποχρέωναν τους Τουρκοκύπριους να συγκεντρώνονται σε θύλακες μετά την τουρκανταρσία. Δεν διάβασαν, δεν άκουσαν, δεν έμαθαν.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των ομοσπονδιακών πολιτευμάτων είναι ότι οι επιμέρους πολιτείες/καντόνια δεν εκπροσωπούνται στην εκτελεστική, ή τη δικαστική εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης. Εκπροσωπούνται μόνο στη νομοθετική εξουσία κατ’ αναλογία πληθυσμού και μόνο όταν υπάρχει άνω και κάτω βουλή εκπροσωπούνται στην άνω βουλή με ίσο αριθμό εκπροσώπων.

Συνεπώς, αυτό που ζητά η τουρκική πλευρά για «πολιτική ισότητα» των πολιτειών, είναι η ίση εκπροσώπησή τους στην κεντρική ομοσπονδιακή κυβέρνηση, κυρίως στην εκτελεστική εξουσία. Αυτό όμως δεν είναι χαρακτηριστικό ενός ομοσπονδιακό συστήματος αλλά συνομοσπονδίας. Συνεπώς, αυτό που ζητούσε η τουρκική πλευρά ήταν συνομοσπονδία, που με την πρώτη ευκαιρία θα οδηγούσε σε δύο κράτη. Και αφού δεν το πέτυχε έστω και με έμμεσο τρόπο, το θέτει τώρα καθαρά και ξάστερα.

Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη μας ότι ακόμα και ένα υγιές ομοσπονδιακό σύστημα αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα, πόσο μάλλον όταν στηρίζεται σε δύο εθνικές και θρησκευτικές κοινότητες. Και τούτο γιατί, η όποια καλόπιστη διαφορά μεταξύ της μιας πολιτείας με την άλλη, δεν θα θεωρείται ως διαφορά των δύο πολιτειών, αλλά θα εκλαμβάνεται ως διαφορά μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων με απρόβλεπτες συνέπειες. Πόσο μάλλον αν η διαφορά είναι κακόπιστη, αφού υπάρχουν πολλοί νομιμοφανείς τρόποι για τη δημιουργία κρίσεων μεταξύ των δύο πολιτειών.

Θα αναφέρω ένα παράδειγμα από τις ΗΠΑ: Στις αρχές τις δεκαετίας του 1980, η πολιτεία της Νέας Υόρκης αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα. Δεν ήθελε όμως να επιβάλει νέους φόρους στους πολίτες της λόγω και των επερχόμενων εκλογών. Τί έκανε; Επέβαλε φόρους στους/στις συζύγους των κατοίκων άλλων πολιτειών των οποίων οι σύζυγοι εργάζονταν στη Νέα Υόρκη, έστω και αν εκείνοι/ες δεν εργάζονταν στη δική της επικράτεια. Αντέδρασαν έντονα οι κυβερνήσεις των γύρω πολιτειών, Νέας Υερσέης, Πενσυλβάνιας, Κονέντικατ, Μασσαχουσέτης και Βερμόντ και δημιουργήθηκε μεγάλη κρίση ανάμεσά τους. Τί θα γίνει στην ΔΔΟ της Κύπρου αν γίνει κάτι τέτοιο, ή κάτι ανάλογο; Φοβούμαι πως προτού ανταλλαγούν επιστολές, θα ανταλλαγούν πυροβολισμοί.

Συνεπώς, η ΔΔΟ, αφενός ΔΕΝ οδηγεί στην ένωση της Κύπρου και του λαού της, όπως αφελώς ή και ψευδώς υποστηρίζουν οι πλείστοι πολιτικοί μας ηγέτες και αφετέρου θέτει γερά θεμέλια για τη διχοτόμηση της Κύπρου με τον γεωγραφικό και πληθυσμιακό της διαχωρισμό. Τα παραδείγματα της Τσεχοσλοβακίας, της Γιουγκοσλαβίας, ακόμα και της Σοβιετικής Ένωσης, ακόμα και οι προσπάθειες της Σκωτίας και του Κεμπέκ για ανεξαρτησία ας αφυπνήσουν τους πολιτικούς μας ηγέτες.

Υπάρχουν τρόποι να επιτευχθεί η ένωση της Κύπρου και του λαού της και ταυτόχρονα να απαντηθούν οι όποιες ανησυχίες, δικαιολογημένες και μη, των Τουρκοκυπρίων, αρκεί η πολιτική μας ηγεσία να απαγκιστρωθεί από το παραμύθι της ΔΔΟ και να υποβάλει προτάσεις «έξω από το κουτί» της διχοτόμησης, συγκαλυμμένης ή μη.

*Πολιτικός Επιστήμονας / Δημοσιογράφος