Η ρωσική επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας, που συνεχίζεται εδώ και 2,5 χρόνια, έδειξε ότι ο τρόπος του σύγχρονου πολέμου, αλλά και του σχεδιασμού στρατιωτικών επιχειρήσεων, έχει αλλάξει ριζικά.

Από την αρχή της σύγκρουσης, τόσο η Ουκρανία όσο και η επιθετική Ρωσία βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό σε βαλλιστικούς πυραύλους, βομβαρδισμούς στόχων από αέρος και ιδιαίτερα σε μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAV) και μικρότερα drones.

Ανάλογη είναι η κατάσταση και στη Λωρίδα της Γάζας, όπου τα drones και τα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα αποτελούν έναν από τους πυλώνες των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Τα drones είναι ένας σχετικά φθηνός τρόπος συλλογής πληροφοριών και εγγραφής από τον αέρα ( Aerial SIGINT ). Οι τρέχουσες συγκρούσεις, κυρίως στην Ουκρανία, έδειξαν επίσης ότι τα εξαιρετικά φθηνά drones (κάτω των 1.000 €) από κατασκευαστές όπως η DJI και η Autel Robotics μπορούν να τροποποιηθούν εξαιρετικά εύκολα για να μεταφέρουν μικρότερες χειροβομβίδες και βόμβες, καθώς και για το λεγόμενο προσδιοριστή στόχου λέιζερ ( LTD ) για μεγαλύτερους κατευθυνόμενους πυραύλους επιφανείας-επιφάνειας και αέρος-εδάφους.

Το κύριο πρόβλημα με τα μικρότερα drones στο πεδίο της μάχης είναι ακριβώς το μέγεθός τους και το γεγονός ότι είναι πρακτικά αθόρυβα. Επίσης, το μέγεθός τους,  τα επιτρέπει να πετούν με αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά από ότι τα μαχητικά αεροπλάνα, ελικόπτερα και UAV.

Ένα μικρό (αναγνωριστικό ή οπλισμένο) drone μπορεί να αιωρείται στη θέση του , να κατέβει και να απογειώνεται ξανά πολύ γρήγορα και να χρησιμοποιήσει φυσικά στοιχεία (όπως δέντρα, δάση και βλάστηση) για να μειώσει την πιθανότητα ανίχνευσης.

Ορατό μόνο όταν είναι πολύ αργά

Ένας άλλος λόγος για τη «μη ορατή» παρουσία τους είναι τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένα – συνήθως πλαστικά, με μέρη από ελαφρά μέταλλα ή κράματα.

Τέτοια υλικά είτε είναι δύσκολο να εντοπιστούν και στα πιο πρόσφατα συστήματα ραντάρ και συστήματα παρατήρησης πεδίου μάχης (οπτικά, θερμικά – FLiR ή υπέρυθρα), είτε έχουν εξαιρετικά μικρή «διατομή ραντάρ»  και είναι ορατά στις οθόνες  ως πουλί ή απλά – ως παρεμβολή.

Οι εμπειρίες από την Ουκρανία έχουν δείξει ότι ακόμη και όταν ένα drone εντοπίζεται ή ανιχνεύεται, συνήθως είναι ήδη πολύ αργά – είτε έχει ήδη καταγράψει τη θέση του εχθρού, είτε έχει ρίξει μια οβίδα εναντίον τους.

Τα ουκρανικά κανάλια στην εφαρμογή Telegram είναι γεμάτα βίντεο με drones που ρίχνουν οβίδες σε ρωσικές θέσεις που δεν αντιλαμβάνονται καν το drone .

Τον τελευταίο χρόνο έχει γίνει πολύ διαδεδομένη και η λεγόμενη χρήση τυπωμένων drones. Με τη χρήση της μεθόδου «3D printing», μπορούν να κατασκευαστούν « προσαρμοσμένα drones » σε σύντομο χρονικό διάστημα, με επακριβώς καθορισμένες δυνατότητες μεταφοράς συγκεκριμένων οβίδων, ακόμη και τροποποιημένων αντιαρματικών ναρκών. Τέτοια «τρισδιάστατα εκτυπωμένα drones» είναι ακόμη φθηνότερα από τα εμπορικά, ενώ είναι και «μιας χρήσης» – η τελική κατάρριψή τους δεν είναι μεγάλη απώλεια.

Είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον ότι μια ολόκληρη βιομηχανία έχει δημιουργηθεί γύρω από τα “3D drones” και μέσω εξειδικευμένων ηλεκτρονικών καταστημάτων μπορείτε να προμηθευτείτε διαφορετικούς τύπους κινητήρων, καμερών, ασύρματων ελεγκτών και άλλων ανταλλακτικών για αυτά τα αεροσκάφη.

Το ίδιο το σχέδιο των «3D drones» μπορεί συνήθως να μεταφορτωθεί ελεύθερα από το Διαδίκτυο με τη μορφή ειδικών αρχείων .obj και .stl και αργότερα να παραχθεί «σειριακά» ή να τροποποιηθεί περαιτέρω ο σχεδιασμός τους.

Πώς να εντοπιστούν έγκαιρα;

Εξαιτίας όλων αυτών, τα ραντάρ DD-SR και τα συνδυασμένα συστήματα οπτικών αισθητήρων για τον εντοπισμό και την έγκαιρη προειδοποίηση drones και UAV έχουν αναπτυχθεί γρήγορα τα τελευταία χρόνια.

Κάποια από αυτά βασίζονται στην υπέρυθρη φασματοσκοπία, π.χ. για το γεγονός ότι το drone θα διαφέρει πάντα σε θερμότητα από το περιβάλλον του λόγω των ηλεκτρονικών του. Αν και πολύ ακριβής, αυτή η μέθοδος απαιτεί επίσης το drone να είναι σχετικά κοντά, μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά.

Μια άλλη αρχή για την ανίχνευση είναι η χρήση οπτικών αισθητήρων εξαιρετικά υψηλής ανάλυσης (μεγαλύτερη από 100 megapixel), με τα λεγόμενα Ανίχνευση φάσης ανά pixel μιας αλλαγής στην εικόνα, που συνήθως σημαίνει ότι πρόκειται για τεχνητό αεροσκάφος, όχι για πουλί ή για ένα ατμοσφαιρικό φαινόμενο.

 Η εταιρεία HGH αναπτύσσει μια ολόκληρη σειρά προϊόντων για την ανίχνευση μικρών αντικειμένων, τόσο στον αέρα όσο και στη θάλασσα.

Τα συστήματα «Spynel» τους προσφέρουν το λεγόμενο εικονικό ορίζοντα για παρατηρήσεις και δυνατότητα σάρωσης του περιβάλλοντος σε 360 μοίρες. Τα συστήματα βασίζονται στη χρήση αισθητήρων SWiR και MWiR (υπερύθρων βραχέων και μεσαίων κυμάτων), οι οποίοι, σε αντίθεση με αυτά των κλασικών ραντάρ, δεν μπορούν να μπλοκαριστούν ηλεκτρονικά.

Άλλα πρόσφατα αναπτυγμένα συστήματα βασίζονται στο γεγονός ότι τα περισσότερα σύγχρονα drones έχουν απομακρυσμένο πιλότο και ότι μετά από εμπλοκή ή απώλεια ραδιοεπικοινωνίας, τα περισσότερα από αυτά είτε προσγειώνονται είτε επιστρέφουν στο σημείο απογείωσης.

Τέτοια συστήματα αποτελούνται από “επίπεδα πάνελ” , σχεδιασμένα για τη μεγαλύτερη δυνατή διάδοση σημάτων, ώστε να καλύπτουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του εδάφους. Τέτοια συστήματα λειτουργούν σε διαφορετικές συχνότητες που χρησιμοποιούν τα drones για έλεγχο πτήσης (433 MHz, 900 MHz και 1,2 και 1,5 και 2,4 GHz).

Συστήματα όπως το “Regulus” λειτουργούν με παρόμοια αρχή, αλλά έχουν σχεδιαστεί για να διακόπτουν κατά κύριο λόγο το σήμα GPS (δορυφορική καθοδήγηση) του drone. Τα περισσότερα μικρά drones (καθώς και μικρότερα UAV) χρησιμοποιούν σήμα GPS για προσανατολισμό στο διάστημα και εκτέλεση αποστολής.

Το «Regulus» λειτουργεί με τέτοιο τρόπο που στέλνει ένα «λάθος» σήμα GPS ( GNSS spoofing ) δίνοντας λάθος συντεταγμένες στο drone και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να το απενεργοποιήσει ή να το καταρρίψει.

Παρακολούθηση έως και 100 ανεξάρτητων στόχων ταυτόχρονα

Συστήματα όπως το «Robin Iris» αντιπροσωπεύουν μια νέα γενιά ραντάρ ειδικά σχεδιασμένων για ανίχνευση drone.

Το “Iris” βασίζεται στη μηχανική μάθηση ( βαθύ νευρωνικό δίκτυο , DNN) για να διακρίνει τα drones από τα πουλιά και άλλα φαινόμενα στον αέρα. Έχει τη δυνατότητα σάρωσης 360 μοιρών, και ανίχνευσης drones που πετούν με ταχύτητα έως και 100 χιλιόμετρα την ώρα. Το σύστημα έχει σχεδιαστεί για να είναι κινητό και ζυγίζει μόνο περίπου 30 κιλά, γι’ αυτό και βρίσκεται στον «θόλο του ραντάρ» (Radome), σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα ραντάρ που πρέπει να βρίσκονται σε σταθερή θέση.

Ένα παρόμοιο σύστημα είναι το “Echodyne Shield” . Ανήκει στη σχετικά νέα κατηγορία των SDR ( software defined radar ), που εκτελεί τις περισσότερες από τις λειτουργίες του σε λογισμικό σε ειδικά σχεδιασμένο υπολογιστή.

Χρησιμοποιεί επίσης την αρχή της «μέτρησης χρόνου απόκρισης παλμού» ( pulse-doppler ), ώστε να μπορεί να ανιχνεύει μικρούς στόχους όσο το δυνατόν ακριβέστερα.

Υπάρχει επίσης η επιλογή εργασίας στο φάσμα συχνοτήτων “Ku-band” (από 15,4 έως 16,6 GHz), οι οποίες χρησιμοποιούνται συχνότερα στην αεροπορία. Με αυτόν τον τρόπο, το «Shield» μπορεί να ανιχνεύσει όλα τα drones της «ομάδας 3» (μικρά έως μεσαία) σε απόσταση οκτώ χιλιομέτρων.

Η ακρίβεια είναι στο επίπεδο των πέντε μόνο μοιρών και είναι θεωρητικά δυνατό να εντοπιστούν έως και 100 ανεξάρτητοι στόχοι ταυτόχρονα.

Του Ιβάν Τραΐκοβιτς – δημοσιογράφος και αρθρογράφος, με ειδίκευση στις τεχνολογίες πληροφορικής

—

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ