Του Nigel Gould-Davies

Η ανταλλαγή κρατουμένων ήταν μια εξαιρετικά περίπλοκη συμφωνία. Δεν ήταν μόνο η μεγαλύτερη τέτοια ανταλλαγή από τον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά η πιο πολυεθνική από αυτές που μπορούμε να θυμηθούμε. Πραγματοποιήθηκαν παρατεταμένες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δυτικών εταίρων καθώς και με τη Ρωσία – κυρίως μεταξύ των ΗΠΑ και της Γερμανίας. Η τελευταία κρατούσε τον Βαντίμ Κρασίκοφ, τον ρώσο πράκτορα που καταδικάστηκε για τη δολοφονία ενός Τσετσένου αντιφρονούντος στο Βερολίνο, του οποίου η επιστροφή ήταν ο κύριος στόχος του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.

Δεύτερον, η Ρωσία απελευθέρωσε τετραπλάσιους κρατούμενους από τη Δύση. Αυτή είναι μια εντυπωσιακή απόκλιση από την αυστηρή ισοτιμία  στην οποία επέμενε πάντα η Ρωσία σε προηγούμενες ανταλλαγές, καθώς και σε διπλωματικές απελάσεις. Η τελευταία σημαντική ανταλλαγή, το 2010, ήταν 10-4 υπέρ της Ρωσίας. Ωστόσο, από αριθμητική άποψη, η Δύση έχει τώρα μια πολύ καλύτερη συμφωνία.

Τρίτον, επτά από τους 16 κρατούμενους που απελευθερώθηκαν από τη Ρωσία είναι Ρώσοι ακτιβιστές χωρίς δεύτερη υπηκοότητα. Δεν υπάρχει προηγούμενο για αυτό. Το πιο κοντινό, θυμίζει την πρακτική της σοβιετικής εποχής της απέλασης αντιφρονούντων – αλλά αυτή ήταν πάντα μια πολιτική απόφαση, όχι μια διαπραγματευτική παραχώρηση. Καταδικασμένοι σε ποινικές παραδειγματικές ποινές φυλάκισης με σκοπό να αποτρέψουν άλλους, αυτοί οι ακτιβιστές -τρεις από τους οποίους συνάδελφοι του Αλεξέι Ναβάλνι, του ηγέτη της αντιπολίτευσης του οποίου ο ξαφνικός θάνατος στη φυλακή τον Φεβρουάριο του 2024 καθυστέρησε τις διαπραγματεύσεις- είναι τώρα ελεύθεροι να συνεχίσουν τη δουλειά τους από το εξωτερικό.

Πόσο ασφαλείς θα είναι; Ο Σεργκέι Σκριπάλ, ένας από τους κρατούμενους που αφέθηκαν ελεύθεροι το 2010, παραλίγο να σκοτωθεί από επίθεση με ρωσικό νευρικό παράγοντα στο Ηνωμένο Βασίλειο οκτώ χρόνια αργότερα. Την τελευταία δεκαετία υπήρξαν αρκετοί ύποπτοι θάνατοι Ρώσων στην εξορία. Η Ρωσία είναι πλέον γνωστό ότι σχεδιάζει δολοφονίες ευρωπαίων πολιτών: νωρίτερα φέτος,  μια επιχείρηση εναντίον του διευθύνοντος συμβούλου της Rheinmetall, μιας μεγάλης γερμανικής εταιρείας παραγωγής όπλων, διακόπηκε. Μένει να δούμε αν θα τηρηθεί η χθεσινή συμφωνία.

Η συμφωνία εγείρει δύο μεγαλύτερα ερωτήματα. Το πρώτο είναι πώς να το ερμηνεύσουμε. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Πούτιν έχει δείξει ότι η “διπλωματία των κρατουμένων” του λειτουργεί. Μπορεί να συσσωρεύσει ανθρώπινα διαπραγματευτικά χαρτιά με ψευδείς συλλήψεις και να τα ανταλλάξει με γνήσιους εγκληματίες που έχουν καταδικαστεί βάσει του κράτους δικαίου.

Αλλά η αλήθεια είναι ότι ο Πούτιν έδειξε πόσο σημαντικό είναι για αυτόν να εξασφαλίσει την επιστροφή των φυλακισμένων Ρώσων κατασκόπων. Η αποφασιστικότητά του να πάρει πίσω τον Κρασίκοφ ήταν το κλειδί για αυτήν την ανταλλαγή. Η μόνη προηγούμενη τέτοια ανταλλαγή από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αφορούσε την επιστροφή του Βίκτορ Μπουτ, αξιωματικού των στρατιωτικών πληροφοριών (GRU) και έμπορου όπλων, τον Δεκέμβριο του 2022.

Ο Πούτιν δίνει τώρα τόσο μεγάλη αξία στους κατασκόπους του που είναι έτοιμος να συμφωνήσει σε μια δυσμενή ανταλλαγή. Δεν είναι σαφές γιατί: αφού αποβληθούν, δεν είναι πλέον χρήσιμα περιουσιακά στοιχεία. Ως αξιωματικός καριέρας της KGB και πρώην επικεφαλής της FSB (ο εσωτερικός διάδοχος της KGB), ο Πούτιν φαίνεται να νιώθει μια ισχυρή προσωπική πίστη σε αυτούς. Το δημοφιλές σύνθημα “δεν εγκαταλείπουμε τους δικούς μας” (своих не бросаем), που αναβίωσε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ισχύει στην πράξη για τον μικρό αριθμό κατασκόπων στις δυτικές φυλακές παρά για τις εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες που θυσιάστηκαν στο πεδίο της μάχης.

Μπορεί επίσης οι αξιωματούχοι των υπηρεσιών ασφαλείας των οποίων η επιρροή είναι τώρα μεγαλύτερη από ποτέ, να περιμένουν από τον Πούτιν να ενεργήσει για λογαριασμό των συναδέλφων τους. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, αφού αυτό έχει σημασία για αυτόν είναι μια ευπάθεια. Εάν οι δυτικές χώρες εντοπίσουν και κρατήσουν περισσότερους κατασκόπους, είναι αυτές που έχουν κάτι να διαπραγματευτούν – και έχουν δημιουργήσει προηγούμενο για να το κάνουν αποτελεσματικά.

Το δεύτερο ερώτημα είναι ποιες μεγαλύτερες επιπτώσεις έχει η συμφωνία κρατουμένων. Συγκεκριμένα, υποδηλώνει ότι η Ρωσία και η Δύση αναπτύσσουν συνήθειες συνεργασίας που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια πιο φιλόδοξη, πολύπλοκη πολυεθνική συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου; Αυτό φαίνεται απίθανο. Η Ρωσία και η Ουκρανία έχουν πραγματοποιήσει πολλές ανταλλαγές κρατουμένων χωρίς κανένα σημάδι ότι και οι δύο είναι διατεθειμένες να εγκαταλείψουν τους αμοιβαία ασυμβίβαστους στόχους τους. Αυτές, και η παρούσα συμφωνία, είναι συγκεκριμένες συναλλαγές που απομονώνονται από την ευρύτερη στρατηγική σχέση.

Ωστόσο, προσφέρει δύο σημαντικά μαθήματα. Πρώτον, δείχνει ότι, παρ’ όλη την σκληρότητά του, ο Πούτιν μπορεί να ενεργήσει ορθολογικά. Έκανε τις απαραίτητες υποχωρήσεις για να πετύχει τον στόχο του. Δεύτερον –και η άλλη όψη αυτού του νομίσματος– μέσω της σταθερότητας, της υπομονής και της ενότητας, οι δυτικοί διαπραγματευτές προκάλεσαν αυτές τις παραχωρήσεις. Αξίζει να αναλογιστούμε τις επιπτώσεις στην ευρύτερη σχέση με τη Ρωσία.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου

Αναδημοσίευση από το capital.gr