Του Θάνου Τζήμερου

“Νομίζω ότι, ενάντια σε εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις που θα ήθελαν να παρουσιάσουν σήμερα μια ψεύτικη ταυτότητα της Γαλλίας, η τελετή θα πει ότι η Γαλλία είναι ένα πλήθος πολλών διαφορετικών ανθρώπων με πολλές διαφορετικές κουλτούρες. Θα πει ότι η Γαλλία είναι μια χώρα ανοιχτή στους άλλους, μια χώρα πλούσια από την επαφή της με άλλες κουλτούρες και πολιτισμούς. Έτσι, είναι καλύτερα να γιορτάζουμε τον πλούτο, την ομορφιά και τη δύναμη αυτών των σχέσεων παρά να θέλουμε να επιστρέψουμε σε μια Γαλλία που, άλλωστε, δεν υπάρχει, αφού ακόμα και η ιστορία της μας λέει ότι αναμειγνύεται με τον υπόλοιπο κόσμο και συνδέεται μαζί του εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Αυτό λοιπόν θέλω να εκφράσω με την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι. Ότι η γαλλική πρωτεύουσα είναι μια πόλη-κόσμος, ότι είναι μια πόλη ανοιχτή, μια πόλη πέρα από τα όρια της Γαλλίας, μιας χώρας τόσο πλούσιας στην ποικιλομορφία και στον πλουραλισμό της.”

Τάδε έφη, πριν την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, ο Τομά Ζολί, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής που είχε τη γενική ευθύνη αυτού που είδαμε και δεν πιστεύαμε στα μάτια μας, το βράδυ της Παρασκευής. 

Από αυτή και μόνη τη δήλωση, η οποία αποδεικνύει ότι, μολονότι 42 χρονών, δεν έχει κατανοήσει ακόμα βασικές έννοιες της τέχνης και της ζωής, όπως πολιτισμός, ταυτότητα, ποικιλομορφία, πλουραλισμός, ο Ζολί θα έπρεπε να “κοπεί”. Ήταν όμως πια αργά. Είχε ήδη, με την ευλογία της γαλλικής ελίτ, κυβερνητικής και καλλιτεχνικής, διαχειριστεί 122 εκατομμύρια ευρώ, και το κιτς υπερθέαμα που είχε ετοιμάσει θα προβαλλόταν στις οθόνες όλου του κόσμου. 

Ας τα πάρουμε, όμως, με τη σειρά. Τι σημαίνει “ψεύτικη ταυτότητα”; Η Γαλλία της επιστήμης, της Κιουρί, του Λαβουαζιέ, του Πασκάλ, του Λαπλάς, του Μπεκερέλ, του Γκαλουά, του Πουανκαρέ, του Φουριέ, του Φερμά, είναι ψεύτικη; Η Γαλλία της πολιτικής, του Ντε Γκωλ, του Σουμάν του Μονέ, του Ντελόρ, των οραματιστών του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου, που χάρισε στην αιματοβαμμένη ήπειρό μας 70 χρόνια ειρήνης, είναι ψεύτικη; Δεν είναι η σημερινή Γαλλία, θα πει ο Ζολί. Αλλά ούτε οι αδελφοί Μονγκολφιέ ή ο Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ είναι σημερινοί.

Δεν υπάρχει ψεύτικη ταυτότητα μιας χώρας, όπως δεν υπάρχει και μία αληθινή, αυτή που διατείνεται ότι εκπροσωπεί ο Ζολί. Μια χώρα είναι ένα χαοτικά μεγάλο σύνολο ανθρώπων και κοινωνικών ομάδων με τις ιδιαιτερότητές τους, μια πολυδιελκυστίνδα ιδεών, τάσεων, αντιλήψεων και συνηθειών, ένα χωνευτήρι πολιτισμών, που βρίσκεται σε αέναη εξέλιξη.

Και μια τελετή έναρξης δεν είναι συρραφή στιγμιοτύπων από τη ζωή της, τη σημερινή και την παρελθοντική. Είναι ένα σύνθετο έργο τέχνης, που καλείται να εκφράσει, με εικόνες και σύμβολα, τον πυρήνα των αξιών ενός έθνους. Εκεί φαίνεται η διαφορά του δημιουργού που διαθέτει πνευματικότητα και του εκτοξευτή πυροτεχνημάτων η διαφορά του Παπαϊωάννου και του Ζολί. 

Οι “Ζολικοί” παρουσίασαν τη δική τους πρόσληψη της γαλλικής ταυτότητας: εικονοκλαστική και βέβηλη, σαν ένα drag queen show με ιντερμέδια και από τον… υπόλοιπο πολιτισμό. Συγκρινόμενη με την Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών της Αθήνας, η τελετή του Παρισιού ήταν σαν τους πίνακες με τις βαρκούλες που πουλάν από 150 ευρώ μόνο 40, αν τηλεφωνήσετε τώρα, οι τηλεαντικέρ και τα συνοικιακά κορνιζάδικα, μπροστά στις θαλασσογραφίες του Βολανάκη. Και μάλιστα βαρκούλες πασπαλισμένες με μπόλικο γκλίτερ, το αγαπημένο υλικό των λοάτκιτς. Gay είναι και ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο εμπνευσμένος τελετάρχης του 2004, όπως και ο Τομάς Ζολί. Αλλά δεν έφτιαξε μια gay τελετή. Μας εξέφρασε όλους, μας αντιπροσώπευσε όλους, μας συγκίνησε όλους, μας έκανε περήφανους όλους, ακριβώς γιατί μπόρεσε να προσλάβει και να αναδημιουργήσει έναν Ελληνισμό που, παρά τους κλυδωνισμούς και τα ανεβοκατεβάσματά του, κρατάει μέσα του – ή θέλουμε να πιστεύουμε ότι κρατάει – άσβεστη την ολυμπιακή φλόγα, το ευ αγωνίζεσθαι και το ευ ζην, το αρχαίο πνεύμα το αθάνατο, τη γενεσιουργό δύναμη του ωραίου, του μεγάλου και τ΄ αληθινού. Διέκρινε κανένας κάτι σχετικό στην παρωδία του Παρισιού;

Θύμα της ιεροσυλίας, ο μόνιμος στόχος της προοδευτικουριάς: η ευρωπαϊκή χριστιανική παράδοση. Ό,τι και να πιστεύει κάποιος, ο Μυστικός Δείπνος δεν προσφέρεται για διακωμώδηση. (Παρένθεση: Δεν είναι ο Μυστικός Δείπνος που διακωμωδείται, έσπευσαν να δικαιολογήσουν την αισχρότητα οι εγχώριοι Ζολί, αριστεροί και φιλελέφτ. Είναι ο πίνακας “Συμπόσιο των Θεών” του ελάσσονος Ολλανδού ζωγράφου Jan Hermansz van Bijlert. Μα, αυτός ο ελάχιστα γνωστός πίνακας που φιλοτεχνήθηκε το 1635, 140 χρόνια μετά τον Μυστικό Δείπνο, ήταν μια παραλλαγή του Μυστικού Δείπνου σε αρχαιοελληνικό πλαίσιο. Ποιος σας είπε ότι οι Θεοί της Αρχαίας Ελλάδας προσφέρονται για διακωμώδηση; Και γιατί πρέπει οπωσδήποτε κάτι που οι άλλοι σέβονται να διακωμωδείται; Έτσι πιστοποιούμε την προοδευτικότητά μας; (Δεν έχω δει μέχρι τώρα κάποια αυτοσαρκαστική πρόταση των “προχώ” λοάτκιτς καλλιτεχνών, εγχώριων ή εξ Εσπερίας.)

Τι θα εξευτελίσουμε, λοιπόν; Το εύκολο θύμα: τον Χριστιανισμό!

Όμως, μόνο ιδεοληπτικοί δεν αντιλαμβάνονται πως ο Χριστιανισμός με την εγγενή ανεκτικότητά του (όστις θέλει οπίσω μου ελθείν…) και την επαναστατική, για την εποχή που διατυπώθηκε, αντίληψη της ισότητας των ανθρώπων (ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ· πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ Ιησού) διαμόρφωσε, μετά από πολλές περιπέτειες και ποταμούς θρησκευτικών αιμάτων, τη σημερινή Ευρώπη, στην οποία κανένας δεν διώκεται λόγω των φιλοσοφικών του πεποιθήσεων. Κανένας δεν κινδυνεύει να χάσει το κεφάλι του ως βλάσφημος, αν δηλώνει, όπως ο γράφων, αγνωστικιστής. Να το πω απλά: ο Χριστιανισμός, έτσι όπως διαμορφώθηκε από την ελληνορωμαϊκή παράδοση, τον άλλο πυλώνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, έδωσε στους “Ζολικούς” αυτού του κόσμου τη δυνατότητα να τον χλευάζουν. 

Αν έκαναν το ίδιο και με τον Μουχαμέτη, αν η ευτραφής κυρία με το κωμικό φωτοστέφανο παρωδούσε τον Προφήτη, σε πόσα λεπτά θα είχε καεί το Παρίσι;

Δεν είναι τυχαίο ότι καμία αναφορά δεν υπήρξε στο Ισλάμ της Γαλλίας. Γιατί άραγε; Δεν αποτελεί μια από τις “κουλτούρες της σύγχρονης Γαλλίας”, της “ανοιχτής στην ποικιλομορφία” που θέλησε να εκφράσει ο κακο-ποιητής; Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να δούμε την καλλιτεχνική αποτύπωση του τρόπου με τον οποίο το θρησκευτικοκοινωνικό σύστημα της υποταγής “αναμειγνύεται” με τη γαλλική παράδοση της ελευθερίας και του ηδονισμού. Να πω μια ιδέα: το πολύχρωμο τρίο, το οποίο μας έκλεισε την πόρτα στα μούτρα, προφανώς για να μην παρακολουθήσουμε τη συνέχεια των περιπτύξεων τους, να εμπεριείχε μια γυναίκα με χιτζάμπ. Ή ένα 9χρονο κοριτσάκι με χιτζάμπ. Ή ο ένας από τους δύο άνδρες εραστές να φορούσε το παραδοσιακό μουσουλμανικό καφτάνι, και μάλιστα χρυσό ή μεταξωτό που είναι χαράμ. Δεν θα ήταν, κυριολεκτικά και μεταφορικά, “αγκάλιασμα” και “ένωση” των διαφορετικών πολιτισμών, όπως θέλει να εκφράσει το αγαπημένο “τρομερό παιδί” της γαλλικής ελίτ; Αλλά δεν το τόλμησε. Αντιλήφθηκε μήπως τις επιπτώσεις στη ζωή της Γαλλίας και, αναπόφευκτα, στη δική του; Φοβήθηκε ότι θα ήταν επικηρυγμένος με “φάτουα” και θα έπρεπε να κρύβεται διά βίου όπως ο Σαλμάν Ρουσντί; Ή το απέφυγε επειδή η ιδεολογική κυριαρχία της woke και της LGBTQ+ ατζέντας θεωρεί τους μουσουλμάνους ταξικούς φίλους, αγνοώντας τις εικόνες των απαγχονισμένων gay που κρεμόντουσαν από γερανούς στους δρόμους της Τεχεράνης, όταν οι μουλάδες πήραν την εξουσία και εξόντωσαν, όπως το συνηθίζουν, τους μέχρι τότε “ποικιλόμορφους” συμμάχους τους; 

Πέρα, όμως, από τους συμβολισμούς, θα σχολιάσω και κάτι άλλο, εντελώς πρακτικό:

– Πού θα κάνεις, παλικάρι, την τελετή; 
– Στον Σηκουάνα! 
– Κι αν βρέξει; 
– Θα το ρισκάρω!

Ερασιτεχνισμός ή αλαζονεία; Ρισκάρεις ένα τέτοιο project; Κι αν ένας από τους “παρκουρίστες” γλιστρούσε από τις βρεγμένες στέγες του Παρισιού και γκρεμοτσακιζόταν; Κι αυτοί οι έρμοι θεατές των εξεδρών στο ποτάμι, που έφαγαν τη βροχή με το τουλούμι για να βλέπουν πλοιάρια να περνούν και τους επιβάτες – αθλητές να τους χαιρετούν, κουνώντας τα σημαιάκια, άντε και τον μηχανικό ιππέα, για ποιον λόγο πλήρωσαν εισιτήριο;

Για τη συνέχεια Capital