Σε απάντηση στην πυρηνική επέκταση του Ιράν, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ συμφώνησαν στη Στρατηγική Συμβουλευτική Ομάδα να συνεργαστούν.

Η στρατιωτική δραστηριότητα του Ιράν, η υποστήριξη της τρομοκρατίας και η πρόοδος στις πυρηνικές ικανότητες ήταν το επίκεντρο της συνάντησης της Στρατηγικής Συμβουλευτικής Ομάδας ΗΠΑ-Ισραήλ που πραγματοποιήθηκε στις 16 Ιουνίου στον Λευκό Οίκο, όπου ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν και ο υπουργός Εξωτερικών Antony Blinken φιλοξένησαν τον Ισραηλινό Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζάτσι Χανέγκμπι και Υπουργός Στρατηγικών Υποθέσεων Ρον Ντέρμερ. Όλα τα μέρη κατέληξαν σε συναίνεση ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για να αποτραπεί το Ιράν από την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.

Το Ιράν, καταστατικό μέλος της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT), επιμένει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι για ενέργεια, όχι όπλα. Επικαλούμενο το άρθρο IV της NPT , το Ιράν δικαιολογεί τις δραστηριότητές του στον εμπλουτισμό ουρανίου ως δικαίωμα ανάπτυξης πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς. Ενώ ισχυρίζεται ότι τηρεί τις υποχρεώσεις του για τη NPT, το Ιράν έχει κατηγορηθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) ότι παραβιάζει τις διασφαλίσεις αποκρύπτοντας τμήματα του πυρηνικού του προγράμματος και παραλείποντας να απαντήσει σε ερωτήματα σχετικά με πιθανές στρατιωτικές διαστάσεις. Αυτό οδήγησε σε κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2010 με σκοπό να υποχρεώσουν το Ιράν να παράσχει τα απαραίτητα δεδομένα και να αναστείλει όλες τις μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες εμπλουτισμού.

Ο ΔΟΑΕ, ένα όργανο του ΟΗΕ αρμόδιο για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τα πυρηνικά, συνεχίζει να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην επαλήθευση της τήρησης των πυρηνικών συμφωνιών από το Ιράν, ιδίως μετά την υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας του Κοινού Συνολικού Σχεδίου Δράσης (JCPOA) στις 14 Ιουλίου 2015. το 2019, το Ιράν άρχισε να παραβιάζει τα όρια του JCPOA ως απάντηση στην αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία το προηγούμενο έτος, σηματοδοτώντας μια σημαντική κλιμάκωση των ευαίσθητων πυρηνικών του δραστηριοτήτων . Ταυτόχρονα, η Τεχεράνη μείωσε την πρόσβαση και την παρακολούθηση του ΔΟΑΕ, δημιουργώντας σημαντικά κενά εποπτείας.

Αρχικά, το Ιράν ξεπέρασε το ανώτατο όριο των 300 κιλών εμπλουτισμένου ουρανίου στο 3,67%, συνέχισε τον εμπλουτισμό κατά 20% και ξανάρχισε τις δραστηριότητες στο Fordow. Αυτές οι ενέργειες, αν και ανησυχητικές, ήταν αναστρέψιμες. Ωστόσο, το Ιράν έχει κάνει έκτοτε πιο σημαντικά βήματα, όπως ο εμπλουτισμός ουρανίου στο 60%, λίγο λιγότερο από την ποιότητα όπλων, και η χρησιμοποίηση πιο αποτελεσματικών φυγοκεντρητών όπως οι IR-2, IR-4 και IR-6. Η Τεχεράνη έχει επίσης πειραματιστεί με την παραγωγή μετάλλου ουρανίου, απαραίτητο για την οπλοποίηση, και βελτιωμένα σχέδια καταρράκτη για ταχύτερες αλλαγές στα επίπεδα εμπλουτισμού.

Σύμφωνα με τον ΔΟΑΕ, είναι τεχνικά δυνατό να δημιουργηθεί μια ατομική βόμβα με περίπου 42 κιλά (92,5 λίβρες) ουρανίου εμπλουτισμένου έως 60%, εάν το υλικό εμπλουτιστεί περαιτέρω στο 90%. Από το 2020, ο ΔΟΑΕ έχει αποκαλύψει σημαντικά στοιχεία για την πυρηνική ανάπτυξη του Ιράν, υποδηλώνοντας ότι πλησιάζουν περισσότερο στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. Στις 17 Νοεμβρίου 2020, το Ιράν άρχισε να χρησιμοποιεί προηγμένες φυγόκεντρες στην πυρηνική του εγκατάσταση στο Νατάνζ. Μέχρι τις 4 Ιανουαρίου 2021, εμπλουτίζονταν ουράνιο έως και 20% στις εγκαταστάσεις Fordow. Τον Φεβρουάριο του 2021, το Ιράν εμπλούτισε μέταλλο ουράνιο και τοποθέτησε περισσότερες φυγόκεντρες, ενισχύοντας σημαντικά την ικανότητα εμπλουτισμού τους. Μέχρι τον Μάρτιο του 2021, το Ιράν άρχισε να χρησιμοποιεί φυγόκεντρες IR-4 στο Νατάνζ και μέχρι τον Απρίλιο εμπλουτίζουν ουράνιο στο 60%, πλησιάζοντας την ποιότητα των όπλων.

Το 2023, ο ΔΟΑΕ βρήκε σωματίδια ουρανίου σε αδήλωτες τοποθεσίες, το Varamin και το Turquzabad, εγείροντας ανησυχίες για κρυφές πυρηνικές δραστηριότητες. Μέχρι τον Μάιο του 2024, το Ιράν είχε συσσωρεύσει επιπλέον 20,6 κιλά (45,4 λίβρες) ουρανίου εμπλουτισμένου σε καθαρότητα 60 τοις εκατό από την τελευταία τριμηνιαία έκθεση του ΔΟΑΕ. Με 142,1 κιλά (313,2 λίβρες) ουρανίου σε καθαρότητα 60%, το Ιράν θα μπορούσε να παράγει αρκετό καύσιμο για τρία πυρηνικά όπλα εάν εμπλουτιστεί περαιτέρω. Το συνολικό απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν αυξήθηκε κατά 675,8 κιλά (1.489,8 λίβρες) στα 6.201,3 κιλά (13.671,5 λίβρες). Ο ΔΟΑΕ αναφέρει ότι τα αποθέματα ουρανίου του Ιράν είναι 30 φορές πάνω από το όριο της JCPOA, με αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο κατά 60% για να κατασκευάσει ενδεχομένως μια ατομική βόμβα εάν εμπλουτιστεί περαιτέρω στο 90%.

Παρά τους ισχυρισμούς της Τεχεράνης για μη στρατιωτικές εφαρμογές, είναι σαφές ότι ακολουθούν μια πορεία προς την οπλοποίηση. Οι ενισχυμένες τεχνικές δυνατότητες και η μειωμένη εποπτεία του ΔΟΑΕ αυξάνουν τους κινδύνους διάδοσης. Το διευρυμένο πρόγραμμα εμπλουτισμού της Τεχεράνης έχει συντομεύσει τον χρόνο που χρειάζεται το Ιράν για να παράγει αρκετό Ουράνιο Υψηλού Εμπλουτισμού (HEU) ποιότητας όπλων για ένα πυρηνικό όπλο, ένα σενάριο γνωστό ως «διάσπαση ». Παρά τη βελτιωμένη τεχνολογία, το Ιράν πρέπει να λειτουργεί κρυφά για να αποφύγει τον εντοπισμό, επιβραδύνοντας τη διαδικασία. Η εκτίμηση ενός χρονοδιαγράμματος για μια «διάσπαση» είναι απαραίτητη για να αποτραπεί το Ιράν από το να αναπτύξει την ικανότητα παραγωγής σχάσιμου υλικού γρηγορότερα από ό,τι μπορεί να ανταποκριθεί η διεθνής κοινότητα.

Η επίθεση της 13ης Απριλίου στο Ισραήλ, όπου το Ιράν εκτόξευσε 300 πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, υποδηλώνει ότι το Ιράν είναι πιο πρόθυμο να διακινδυνεύσει να προκαλέσει πόλεμο, αυξάνοντας την πιθανή στροφή προς τα πυρηνικά όπλα εάν δεχθεί επίθεση. Αυτό θα μπορούσε να κλιμακώσει τη σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. Σε απάντηση στην πυρηνική επέκταση του Ιράν, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ συμφώνησαν στη Στρατηγική Συμβουλευτική Ομάδα να συνεργαστούν. Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Hanegbi θα επιβλέπει μια πρωτοβουλία που περιλαμβάνει έξι επαναδραστηριοποιημένες ομάδες της Μοσάντ , την Υπηρεσία Ασφαλείας του Ισραήλ (ISA) και μια ομάδα που ειδικεύεται στους τομείς πληροφοριών και στον κυβερνοχώρο. Οι ομάδες της Μοσάντ θα επικεντρωθούν στο πυρηνικό πρόγραμμα και τον εξοπλισμό, ενώ ο ISA θα αντιμετωπίσει τις εκστρατείες ιρανικής επιρροής στο Ισραήλ. Άλλες ομάδες θα καταπολεμήσουν τις απειλές στον κυβερνοχώρο από τη Χεζμπολάχ και τους Χούτι.

Οι διαδοχικοί πρόεδροι των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του Μπάιντεν, έχουν απειλήσει με στρατιωτική δράση για να σταματήσουν το Ιράν από την απόκτηση πυρηνικών όπλων, ενώ εξέφρασαν την προτίμηση για διπλωματία. Ωστόσο, εντός της κυβέρνησης των ΗΠΑ, υπάρχουν αυξανόμενες εκκλήσεις για προληπτικά χτυπήματα, ιδιαίτερα εν μέσω αυξημένων εντάσεων με το Ισραήλ. Η τεχνική ικανότητα του Ιράν είναι πλέον μη αναστρέψιμη και η πυρηνική του υποδομή είναι πιο ανθεκτική, διασκορπισμένη και πιο δύσκολο να χτυπηθεί. Τα στρατιωτικά χτυπήματα θα παρεμπόδιζαν μόνο προσωρινά την πρόοδο και θα μπορούσαν δυνητικά να οδηγήσουν την Τεχεράνη προς την οπλοποίηση.

Η σημερινή κυβέρνηση δεν φαίνεται να παρεκκλίνει από το σχέδιο της Στρατηγικής Άμυνας των ΗΠΑ για το 2022 , το οποίο δηλώνει ότι η Ουάσιγκτον «θα επιδιώξει διπλωματία για να διασφαλίσει ότι το Ιράν δεν θα μπορέσει ποτέ να αποκτήσει πυρηνικό όπλο, ενώ θα παραμείνει σταθερό και έτοιμο να χρησιμοποιήσει άλλα μέσα σε περίπτωση αποτυχίας της διπλωματίας». Αυτό υποδηλώνει ότι, αποκλείοντας ένα πυρηνικό «ξέσπασμα» και απουσία διπλωματικής ανακάλυψης, οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στην επιβολή κυρώσεων στην Τεχεράνη.

Σε άλλο σημείο, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής , Μάικλ ΜακΚόλ και άλλα μέλη ζήτησαν από τον υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν να τερματίσει τις εξαιρέσεις από τις κυρώσεις για πυρηνική συνεργασία με το Ιράν. Υποστηρίζουν ότι η συνέχιση αυτών των εξαιρέσεων από κυρώσεις υπονομεύει τη μη διάδοση και την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, ειδικά δεδομένων των πιθανών οφελών για τη ρωσική Rosatom, την Κρατική Εταιρεία Ατομικής Ενέργειας και τις πολεμικές προσπάθειες του Πούτιν. Η διακοπή αυτών των εξαιρέσεων θα μπορούσε να βοηθήσει στην επιβράδυνση της πυρηνικής ανάπτυξης του Ιράν περιορίζοντας την πρόσβασή του στη διεθνή πυρηνική συνεργασία και τεχνολογία. Χωρίς τις εξαιρέσεις, το Ιράν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μεγαλύτερες δυσκολίες στην προώθηση του πυρηνικού του προγράμματος, καθώς θα στερούνταν των πόρων και της εξωτερικής τεχνικής υποστήριξης από την οποία επωφελείται επί του παρόντος.

ΠΗΓΗ: Geopolitical Monitor