Ο ήρωας αντισυνταγματάρχης Χρήστος Φώτης, Διευθυντής το 1974 1ου και 4ου Επιτελικού Γραφείου της ΙΙΙης Ανωτέρας Τακτικής Διοίκησης στη Λευκωσία – Τιμής Ένεκεν Αντιστράτηγος το 2024

50 χρονιά από τον ηρωικό θάνατο του στις 20 Ιουλίου 1974

Μαρτυρίες 50 Χρόνια Μετά

Θεόδωρος Χαραλάμπους, Καθηγητής Πανεπιστημίου

Το 1974 Βοηθός 4^ου Επιτελικού Γραφείου της ΙΙΙΗς Ανωτέρας Τακτικής Διοίκησης

Τιμή  στον Ήρωα  Αντισυνταγματάρχη Χρίστο Φώτη, που έπεσε πολεμώντας στις 20 Ιούλιου 1974. Πρόκειται για τον πλέον υψηλόβαθμο αξιωματικό της Εθνικής Φρουράς που θυσιάστηκε προασπίζοντας την πατρίδα. Ήμουν ο τελευταίος, δικός του άνθρωπος που τον είδε και αποχαιρέτησε τα χαράματα της 20^ης Ιουλίου 1974, προτού αναλάβει Τάγμα Έφεδρων με αποστολή την κατάληψη του  Τουρκοκυπριακού θύλακα των Καζιβερών.

Ο Αντισυνταγματάρχης Χρίστος Φώτη υπηρετούσε στην Τρίτη Ανωτέρα Τακτική Διοίκηση,  Διευθυντής του 1^ου και 4^ου Επιτελικού Γραφείου. Τον γνώρισα για πρώτη φορά τον Ιούλιο  του 1973 όταν είχα αποσπασθεί στην ΙΙΙ ΑΤΔ, από το 361 Τμήμα Πεζικού, όπου υπηρετούσα, και που έδρευε στο  Συγχαρί και στην Άσπρη Μούττη στον Πενταδάκτυλο. Με επέλεξε για να εκπαιδευτώ στα καθήκοντα του βοηθού του 4^ου Επιτελικού Γραφείου της ΙΙΙ ΑΤΔ. Υπηρέτησα μαζί με τον Βάσο Βασιλείου από την Κατοκοπιά  (βοηθός του 1^ου Ε.Γ) δίπλα στον ήρωα, μέχρι τα τραγικά γεγονότα  του 1974. Η Τρίτη Ανωτέρα είχε όρια ευθύνης την πράσινη γραμμή στην Λευκωσία τον Πενταδάκτυλο   και την περιοχή της Κερύνειας.

Πατριώτης, σεμνός , λιγομίλητος και Λεβέντης  ο Χρίστος Φώτη δεν είχε καμία σχέση με τους Χουντικούς σχεδιασμούς και το πραξικόπημα. Την εβδομάδα πριν από το πραξικόπημα, αφού είχαν ήδη  κλείσει τα σχολεία, πήρε την οικογένεια στα ΚΑΟΑΣ στην Αμμόχωστο,  για προγραμματισμένες  διακοπές.  Όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα, την Δευτέρα 15 Ιουλίου 1974, του απαγορεύθηκε να μετακινηθεί   και κρατήθηκε εκεί μέχρι και την Τετάρτη 17 Ιουλίου 1974 οπότε και  διατάχθηκε  να επιστρέψει στο γραφείο του στην ΙΙΙ ΑΤΔ στη Λευκωσία.

Τις επόμενες μέρες, Πέμπτη και Παρασκευή 18 και 19 Ιουλίου 1974 ανήσυχος και προβληματισμένος, διαισθανόταν τον διαφαινόμενο κίνδυνο Τουρκικής αντίδρασης, μετά το πραξικόπημα. Την παραμονή της εισβολής ήταν πολύ ανήσυχος επικοινωνούσε με του Διοικητές των μονάδων της ΙΙΙ ΑΤΔ.  Μεσημέρι 19 Ιουλίου 1974, με φωνάζει και μου ζητά να πάω στο Ξενοδοχείο LEDRA PALACE, όπου ήταν το οδόφραγμα εισόδου/εξόδου του θύλακα των Τουρκοκυπρίων στην Λευκωσία,  να ελέγξω και να ενημερωθώ από  τους στρατιώτες των Φυλακίων της περιοχής αν υπήρχε οποιαδήποτε κινητικότητα που να προσδίδει στρατιωτικές προετοιμασίες. Επιστρέφοντας μετά από πολύ προσεκτική επί τόπου επιθεώρηση ανάφερα  ότι δεν διαπίστωσα  να  υπήρχε κάτι το διαφορετικό η ύποπτο ούτε ιδιαίτερη  στρατιωτική κινητικότητα στην περιοχή.

Όλο το απόγευμα της 19^ης Ιουλίου 1974, και μέχρι αργά το βράδυ, σε συνεργασία με το γραφείο Στρατολογίας της ΙΙΙ ATΔ,  ετοιμάζονταν προσκλήσεις για άμεση επιστράτευση  εφέδρων  πολυβολητών, αντιαερπόρων  κι άλλων ειδικοτήτων, με αστυνομικούς  να  αναλαμβάνουν να τις επιδώσουν  στους εφέδρους.

Ο Χρίστος Φώτη πρέπει να είχε φύγει για το σπίτι του στον Άγιο Δομέτιο μετά τα μεσάνυκτα της 19 Ιουλίου 1974.Εγώ κοιμόμουνα τα βράδια στο γραφείο, σε ειδικό στρώμα εξτρατίας. Παρέμεινα στο γραφείο, προβληματισμένος. Κανονικά το πρωί (20 Ιουλίου 1974) θα απολυόμουν μετά 2 χρόνια υπηρεσίας στην Εθνική Φρουρά. Μα, ήξερα ότι δεν στείλαμε διαταγή στις μονάδες ( αφού δεν πήραμε ποτέ διαταγή από το ΓΕΕΦ) για να ετοιμαστούν τα Φ.Π./απολυτήρια για τις χιλιάδες των απολυόμενων της 72’Β (δική μου κλάση) και  73’Α (λόγω μείωσης της  θητείας με απόφαση της κυβέρνησης του Αρχ. Μακαρίου).

Χαράματα το πρωί της 20^ης Ιουλίου 1974 , προτού ξεκινήσουν οι βομβαρδισμοί συνάντησα στο προαύλιο της Ανωτέρας τον Αντισυνταγματάρχη Χρίστο Φώτη ντυμένο με στολή εκστρατείας.  Ανταλλάξαμε λίγες κουβέντες και μου εξήγησε ότι πήρε φάκελο/διαταγή από το ΓΕΕΦ και φεύγει αμέσως για να αναλάβει τάγμα εφέδρων που θα συγκροτηθεί. Αποχαιρετισθήκαμε και έφυγε αμέσως. Μου έκανε τρομερή εντύπωση και αναρωτήθηκα πώς είναι δυνατόν, τη στιγμή που υπάρχουν άλλοι αξιωματικοί χωρίς ουσιαστικά καθήκοντα να ‘’ξηλώνουν’’ την νευραλγική διοίκηση του 1^ου& 4^ου  Επιτελικού Γραφείου της  III Ανωτέρας Τακτικής Διοίκησης, που είχε την  ευθύνη της περιοχής της Κερύνειας,  όπου αναμενόταν να γίνει τουρκική εισβολή.

Ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί και η ρήξη αλεξιπτωτιστών. Φορτώσαμε τα λαντ-ροβερ της Ανωτέρας με τα προβλεπόμενα, και ξεκινήσαμε για τον χώρο διασποράς. Καταφέραμε να μετακινηθούμε περί τα 200 μέτρα προς την Αγγλικανική Εκκλησία, που βρίσκεται απέναντι από την Ελληνική Πρεσβεία και καθηλωθήκαμε λόγω της δραστηριότητας της τούρκικης αεροπορίας. Επιστρέψαμε στην Ανωτέρα γύρω στο μεσημέρι.

Αργά το βράδυ  παίρνουμε την πληροφορία: “ο Αντισυνταγματάρχης Χρίστος Φώτη σκοτώθηκε’’ . Πάγωσα. Το μυαλό μου στην οικογένεια του, τον μικρό Φώτη τον οποίο έπαιρνα απέναντι  στο ΓΣΠ να βλέπει την αγαπημένη του ομάδα ΑΠΟΕΛ. Δεν είναι δυνατόν, σκέφτηκα, λάθος πρέπει να είναι.

Ένοιωσα τόση θλίψη. Λίγες ώρες νωρίτερα τον αποχαιρετούσα, ήταν αναρωτήθηκα, για πάντα; Πήρα το όπλο μου, βγήκα από την κύρια είσοδο της Ανωτέρας, απέναντι το παλιό ΓΣΠ. Πήγα στην νοτιοδυτική πλευρά εξωτερικά  του σταδίου, ανέβηκα σε ένα επιταγμένο φορτηγό BEDFORD και περίμενα όλο το βράδυ τους τούρκους να έρθουν από τον δρόμο που σε  ευθεία γραμμή κατέληγε στην πλατεία Ελευθερίας (τότε Μεταξά), το οδόφραγμα της οδού Λήδρας και στον θύλακα των Τουρκοκυπρίων, στη κατεχόμενη σήμερα Λευκωσία.

Ο ήρωας  Άχνης Χρίστος Φώτη τάφηκε στις 22 Ιουλίου 1974 στο νέο κοιμητήριο Μόρφου. Τα οστά του ταυτοποιήθηκαν με την μέθοδο DNA ενώ η κηδεία του τελέστηκε με πλήρεις στρατιωτικές τιμές το Σάββατο 11 Μαΐου 2019. Προηχθη μετά θάνατον σε Αντιστράτηγο ΤΙΜΗΣ ΕΝΕΚΕΝ.