Global Trends 2030: Alternative Worlds by Office of the Director of National Intelligence

Πρόσφατα δημοσιεύθηκε η έκθεση «Global Trends 2030» του National Intelligence Council των ΗΠΑ. Δεν είναι, βεβαίως, η μοναδική προσπάθεια καταγραφής στρατηγικών τάσεων και εκτίμησης μελλοντικών εξελίξεων. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις αντίστοιχες μελέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Τhe World in 2025), του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Project Europe 2030), της HSBC (The World in 2040), του Ινστιτούτου Μελετών Ασφαλείας της Ε.Ε. (Global Trends 2030), του ΝΑΤΟ (Multiple Futures Project) και του βρετανικού υπουργείου Άμυνας (Global Strategic Trends –Out to 2040). 

Αποτελεί συνήθη πρακτική σε όλα τα οργανωμένα κράτη να αξιοποιούνται ανάλογες μελέτες για τον έγκαιρο εντοπισμό προκλήσεων και ευκαιριών έτσι ώστε να χαραχθεί με πιο αποτελεσματικό τρόπο η μεσο-μακροπρόθεσμη στρατηγική μιας χώρας. Το σημερινό διεθνές περιβάλλον χαρακτηρίζεται από έντονα φαινόμενα αστάθειας, ρευστότητας, αυξανόμενης αλληλεξάρτησης και εύθραυστων ισορροπιών, πολυπλοκότητας και συνεργισμικής φύσης τάσεων και εξελίξεων.

 Η Ελλάδα, όπως άλλωστε και όλα τα άλλα κράτη, θα αντιμετωπίσουν στον 21ο αιώνα μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις για την εθνική ασφάλεια, την οικονομική ευημερία και την κοινωνική σταθερότητα. 

Η δε διαχείριση των προκλήσεων θα είναι σημαντικά δυσκολότερη για τη χώρα μας λόγω της οικονομικής -και όχι μόνο- κρίσης την οποία διερχόμαστε. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο ο στρατηγικός σχεδιασμός είναι εξαιρετικά σημαντικός αν δεν θέλουμε να παραμείνουμε «προβληματικό κράτος» για τις επόμενες γενιές. 

Το ζητούμενο είναι να ξεφύγουμε από τη λογική της αποσπασματικής θεώρησης και πυροσβεστικής αντιμετώπισης των προβλημάτων και προκλήσεων μέσω της συγκρότησης ενός μηχανισμού μακροσκοπικής ανάλυσης που θα προσπαθεί να «δει το δάσος και όχι μεμονωμένα δέντρα». Δυστυχώς υπάρχει ένα θεσμικό κενό, τόσο σε επίπεδο υπουργείων και φορέων, όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Για μια χώρα όπως η Ελλάδα που βρίσκεται σε μια δύσκολη γειτονιά, με αδύναμους θεσμούς και σημαντικές οικονομικές δουλείες για το ορατό μέλλον, φαντάζει υψηλή προτεραιότητα ο σχεδιασμός ενός «οδικού χάρτη» για το μέλλον της χώρας και η χάραξη στρατηγικής για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των εθνικών συντελεστών ισχύος για την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων. 

Θα περίμενε κανείς ότι ένα από τα βασικά διδάγματα της κρίσης θα ήταν η ανάγκη δημιουργίας ενός οργάνου στρατηγικού σχεδιασμού, αξιοκρατικά στελεχωμένου από ειδικούς και τεχνοκράτες -τους άριστους της δημόσιας διοίκησης (και υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι, που δυστυχώς δεν αξιοποιούνται). Ακόμη και αν το πολιτικό προσωπικό της χώρας ήταν υψηλοτέρου επιπέδου, ο τετραετής ορίζοντας των κυβερνήσεων δυσχεραίνει σημαντικά τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Για τον λόγο αυτό, η αποστολή πρέπει να ανατεθεί σε θεσμικά όργανα που επεξεργάζονται σχέδια και τα θέτουν υπόψη της πολιτικής ηγεσίας που λαμβάνει αποφάσεις. Η δημιουργία ενός φορέα στρατηγικού σχεδιασμού δεν είναι απλή υπόθεση όσον αφορά την αποτελεσματική λειτουργία του εντός των υφισταμένων γραφειοκρατικών δομών. Ομως ιδέες και μοντέλα υπάρχουν. Το δε κόστος είναι τόσο χαμηλό που αναρωτιέται κανείς τι εμποδίζει τους κυβερνώντες να εφοδιάσουν τη χώρα με ένα μηχανισμό πλοήγησης.

* Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος είναι Γενικός Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Καθημερινή