Ο μαραθώνιος των προκριματικών εκλογών ξεκινά αύριο στις ΗΠΑ. Μέσα από μια σειρά αναμετρήσεων που θα ολοκληρωθούν το καλοκαίρι αλλά που είναι πιθανόν να  κορυφωθούν την Σούπερ Τρίτη στις 5 Μαρτίου, το Ρεπουμπλικανικό και το Δημοκρατικό Κόμμα θα επιλέξουν τους υποψηφίους τους για τις προεδρικές εκλογές που θα διεξαχθούν τον ερχόμενο Νοέμβριο.

Σαν μια επανάληψη του σκηνικού του 2020, όλα δείχνουν πως αντιμέτωποι θα βρεθούν ο νυν πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν και ο προκάτοχός του, Ντόναλντ Τραμπ.

Θα είναι μια περίεργη μάχη. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως πρόκειται από τους λιγότερο δημοφιλείς υποψηφίους στην ιστορία των ΗΠΑ που κουβαλούν κιόλας παρόμοια βάρη. Είναι και οι δύο ηλικιωμένοι, δεν είναι καθόλου αρεστοί στο αντίπαλο στρατόπεδο και είναι αντιμέτωποι με δικαστικές περιπέτειες. Ο μεν Τζο Μπάιντεν, που αφορούν το γιο του ο δε Ντόναλντ Τραμπ για πιθανό αποκλεισμό του από την εκλογική διαδικασία και για ποινικές υποθέσεις.

Στη συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο, ο Γιάννης Παπαγεωργίου, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης επεσήμανε πως πρόκειται για μια ιδιότυπη εκλογική αναμέτρηση, που διεξάγεται μέσα σε ένα κλίμα έντονης πόλωσης. Οι ψηφοφόροι, τόνισε δεν θα προσέλθουν στις κάλπες ψηφίζοντας ορθολογικά, δηλαδή με βάση την οικονομία ή την πολιτική αλλά η ψήφος τους θα είναι κυρίως αξιακή. «Αυτές οι αξίες έχουν να κάνουν με κοινωνιακά ζητήματα όπως η δημοκρατία, οι αμβλώσεις, η οπλοκατοχή, τα δικαιώματα της LGBT κοινότητας, ο ρόλος του κράτους, όπως επίσης και ο ρόλος των πολιτειών, η μετανάστευση», επεσήμανε.

Βέβαια, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει και το στοιχείο της ανατροπής. Ο Έλληνας ειδικός πιστεύει πως αυτό μπορεί να συμβεί, είτε αν προκύψει κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας για κάποιον από τους δύο υποψηφίους που θα τους αναγκάσει να αποσυρθούν, είτε και αυτό αφορά τον Ντόναλντ Τραμπ να συμβεί κάτι δραματικό με τις δικαστικές διαμάχες που έχει να αντιμετωπίσει.

Όποιος και να είναι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, οι προκλήσεις που θα βρει μπροστά του είναι τεράστιες. Και κοντά στις ήδη υπάρχουσες προκλήσεις, ο Γιάννης Παπαγεωργίου τονίζει ότι πρέπει να προσθέσουμε ότι ο κόσμος μας έχει γίνει απρόβλεπτος και ότι καθημερινά προκύπτουν νέα ζητήματα. «Πολλά πράγματα εξελίσσονται χωρίς να μπορεί να τα προλαμβάνει ο Αμερικανός πρόεδρος», τόνισε αναφέροντας ενδεικτικά την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και την αντιπαράθεση με την Κίνα, ως κάποια από τα ανοικτά μέτωπα που θα βρει μπροστά του ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ.

-Η κατάληξη των προκριματικών εκλογών έχει ήδη κριθεί; Υπάρχει περίπτωση ο Τζο Μπάιντεν να μην είναι ο υποψήφιος των Δημοκρατικών και ο Ντόναλντ Τραμπ των Ρεπουμπλικανών;

-Είναι πολύ πιθανόν πως αυτή θα είναι η κατάληξη των προκριματικών εκλογών. Θα έβαζα όμως και δύο υποσημειώσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με κάποιο αιφνίδιο θέμα υγείας του ενός ή του άλλου υποψηφίου, ενδεχομένως περισσότερο αυτό να αφορά τον Τζο Μπάιντεν και η δεύτερη έχει να κάνει με μια βαριά, ποινική εμπλοκή του Ντόναλντ Τραμπ, που θα οδηγούσε σε πρακτική αδυναμία του να κατέβει στις εκλογές. Δεν είναι το πιθανόν σενάριο, όμως αν συμβεί κάποιο από τα δύο, δεν θα περάσουν από προκριματικές εκλογές. Δηλαδή, οτιδήποτε γίνει θα γίνει θα συμβεί σε χρονικό διάστημα που δεν θα μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα των προκριματικών εκλογών. Και έτσι την τελική απόφαση θα κληθεί να την λάβει το συνέδριο του κόμματος.

-Πως βλέπετε να εξελίσσεται η προεδρική μάχη με τους δύο υποψήφιους; Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματά τους, για να μπορούν να κερδίσουν;

-Η ορθολογική επιλογή για την πλειοψηφία των Αμερικανών θα ήταν ο Τζο Μπάιντεν, λαμβάνοντας υπόψη πως η οικονομία των πάει καλά. Και ξέρουμε πως η οικονομία είναι ένα βασικό κομμάτι του προεκλογικού λόγου των κομμάτων. Ωστόσο, το μήνυμα πως η οικονομία πάει καλά δεν περνά στους Αμερικανούς ψηφοφόρους. Επιπλέον οι ΗΠΑ είναι μια αρκετά πολωμένη χώρα και οι ψηφοφόροι δεν κρίνουν ορθολογικά αλλά κρίνουν αξιακά. Δηλαδή, έχουν μια σειρά αξιών, πάνω στις οποίες στηρίζουν την επιλογή τους. Και αυτές οι αξίες έχουν να κάνουν με κοινωνιακά ζητήματα όπως η δημοκρατία, οι αμβλώσεις, η οπλοκατοχή, τα δικαιώματα της LGBT κοινότητας, ο ρόλος του κράτους, όπως επίσης και ο ρόλος των πολιτειών, η μετανάστευση. Αυτά είναι τα βασικά θέματα που θα κρίνουν τις εκλογές. Για τους περισσότερους Δημοκρατικούς ο Ντόναλντ Τραμπ ανεξάρτητα αν ήταν καλός ή κακός πρόεδρος είναι ένας άνθρωπος κίνδυνος για τη δημοκρατία. Για τους περισσότερους Ρεπουμπλίκανους ο Τζο Μπάιντεν, επίσης ανεξάρτητα από το αν είναι ένας καλός ή κακός πρόεδρος είναι ένας διεφθαρμένος που θέτει σε κίνδυνο τις ελευθερίες των πολιτών. Επιπλέον ο νυν πρόεδρος βαρύνεται από την άτακτη υποχώρηση από το Αφγανιστάν, όπως επίσης και το ότι έχει τώρα να διαχειριστεί δύο μη δημοφιλείς πολέμους που επιβαρύνουν τους Αμερικανούς.

-Γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ έγινε το αδιαφιλονίκητο φαβορί; Πως κατάφερε να μετατρέψει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα σε ένα τραμπικό κόμμα;

-Αυτό αφορά μια μεγάλη συζήτηση και η εξήγηση δεν είναι μονοδιάστατη. Ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε και κέρδισε ένα Ρεπουμπλικανικό Κόμμα που ήδη είχε αρχίσει να ελέγχεται από συγκεκριμένες ιδεολογικές ομάδες. Ενώ είχε ξεκινήσει ως ένα φιλελεύθερο κόμμα μετά τη δεκαετία του 1980 συγκέντρωσε τους λευκούς συντηρητικούς των νότιων πολιτειών και ταυτόχρονα ξεκίνησε η κινητοποίηση των χριστιανικών ομάδων, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν πολιτικούς αλλά συγκεκριμένους ιδεολογικούς στόχους. Ο πρώην πρόεδρος πρόσθεσε ένα μέρος της λευκής εργατικής τάξης που παλιά ψήφιζε τους Δημοκρατικούς και με λαϊκιστικές πολιτικές του στιλ ότι για όλα φταίνε οι ελίτ της Ουάσιγκτον κατάφερε έτσι να τους ενσωματώσει και αυτούς. Στην ουσία κατάφερε να μετατρέψει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα σε ένα λαϊκίστικο κόμμα σε μεγάλο βαθμό, ενώ ταυτόχρονα πέτυχε να ελέγξει και την ηγεσία του. Και σε αυτό σημαντικό ρόλο έπαιξε η εισβολή στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου του 2020.

-Γιατί είναι τόσο δύσκολο για τους Ρεπουμπλικάνους να βρουν ένα άλλο υποψήφιο, ίσως πιο αρεστό στους μετριοπαθείς ψηφοφόρους του κόμματος;

-Κατ’ αρχήν μην ξεχνάτε πως στις προκριματικές εκλογές συμμετέχουν οι πιο πιστοί οπαδοί του κόμματος και οι πιο μετριοπαθείς συχνά δεν μετέχουν. Επιπλέον, οι δημοσκοπήσεις συχνά «σκοτώνουν» ένα υποψήφιο όπως έγινε την βδομάδα που μας πέρασε με τον Κρις Κρίστι. Όταν τα ποσοστά που δίνουν οι δημοσκοπήσεις είναι χαμηλά, αυτό δυσκολεύει ένα υποψήφιο που θέλει να κατέβει κόντρα στο φαβορί και δεν μπορεί εύκολα να βρει οικονομικούς χορηγούς αλλά και ψηφοφόρους πρόθυμους να τον ψηφίσουν.

-Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για τον αποκλεισμό του. Ποια πιστεύετε πως θα είναι η απόφαση;

-Θεωρώ πως νομικά είναι πολύ δύσκολο να τεκμηριωθεί ένας αποκλεισμός με βάση την 14η Τροποποίηση του Συντάγματος, που φτιάχτηκε σε τελείως διαφορετικές εποχές και συσχετισμούς. Για αυτό και πιστεύω πως το Ανώτατο Δικαστήριο θα απορρίψει την απαγόρευση και θα επιτρέψει στον Ντόναλντ Τραμπ να κατέβει στις εκλογές. Επίσης, μια απαγόρευση να έχει άσχημες επιπτώσεις και να οδηγήσει σε έντονες συγκρούσεις.

-Τι μπορεί να ακολουθήσει στην περίπτωση όμως που όντως το Ανώτατο Δικαστήριο απαγορεύσει την συμμετοχή του Ντόναλντ Τραμπ στις εκλογές;

-Αυτό που δεν είναι ξεκάθαρο είναι αν η αμφισβήτηση στο Ανώτατο Δικαστήριο όντως περιλαμβάνει και το αν η απαγόρευση εκλογής αφορά και άτομα που θέτουν υποψηφιότητα και για το αξίωμα του προέδρου. Πάντως, η συγκεκριμένη Τροποποίηση του Συντάγματος μιλά για αξιωματούχους και υπάρχει μια συζήτηση αν ο πρόεδρος της χώρας συγκαταλέγεται σε αυτούς. Όπως και να έχει, σε μια τέτοια περίπτωση οι Ρεπουμπλικανοί να οδηγηθούν σε ένα άλλο υποψήφιο. Και πλέον υπάρχουν πολλά σενάρια ανοικτά. Ο Ντόναλντ Τραμπ να υποστηρίξει ένα υποψήφιο, που αν εκλεγεί να είναι του χεριού του. Ίσως και να μπορεί να κατεβεί ως ανεξάρτητος υποψήφιος, κάτι όμως που θα χρειαστεί νέα απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η πόλωση πάντως, θα μεγαλώσει ακόμη περισσότερο. Μπορούμε να φανταστούμε τι θα σημαίνει ο αποκλεισμός ενός μείζονος υποψηφίου από μια εκλογική διαδικασία.

-Παράλληλα, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι αντιμέτωπος και με τέσσερις ποινικές υποθέσεις. Οι δικαστικές του περιπέτειες μπορεί να του στοιχίσουν ή αντίθετα τον ενισχύουν;

-Οι δικαστικές περιπέτειες μπορεί να αποδυναμώσουν τον πρώην πρόεδρο. Ο ίδιος βέβαια τις χρησιμοποιεί ως απόδειξη ότι υφίσταται ένα διωγμό από την κυβέρνηση. Τα καθαρά όμως ποινικά ζητήματα, που πρέπει να κλείσουν πριν από τις εκλογές και όχι τόσο τα πολιτικά, μπορεί να του προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα. Δηλαδή να έχει τόσες πολλές δεσμεύσεις αποζημιώσεων, που να μην μπορεί να κάνει μια πολύ καλή προεκλογική εκστρατεία. Αυτό που πιστεύω ότι θέλει να πετύχει είναι να καταφέρει να εκλεγεί, ώστε να μπορεί στη συνέχεια να «θάψει» με κάποιο τρόπο τις δικαστικές υποθέσεις του.

-Έχετε ήδη αναφερθεί σε θέματα υγείας του Τζο Μπάιντεν και τις τελευταίες ημέρες είδαμε και κάποιες εκτιμήσεις που τον φέρουν να αποχωρεί μέσα στο καλοκαίρι. Πόσο πιθανόν είναι αυτό το σενάριο;

-Όχι, για μένα είναι ένα απίθανο σενάριο. Δεν πιστεύω πως η πιθανότητα να αποχωρήσει οικειοθελώς ο Τζο Μπάιντεν είναι εφικτή . Αν θα συμβεί κάτι τέτοιο θα είναι μετά από ένα σοβαρό ιατρικό λόγο. Ο Αμερικανός πρόεδρος είναι από τους καλύτερους υποψήφιους για να νικήσει τον Ντόναλντ Τραμπ, γιατί τουλάχιστον το 2020 είχε μεγαλύτερο ακροατήριο στις κρίσιμες πολιτείες που έδωσαν τη νίκη.

-Και στην περίπτωση που όντως προκύψει κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας και αποχωρήσει ποιοι είναι εκείνοι μέσα στο Δημοκρατικό Κόμμα που θα μπορούσαν να τον αντικαταστήσουν, έχοντας προοπτικές νίκης;

-Υπάρχουν αρκετά αξιόλογα στελέχη. Ο λόγος που δεν έχουν βγει στο προσκήνιο είναι γιατί σέβονται τον Τζο Μπάιντεν, τον υποστηρίζουν και δεν θέλουν να του επιτεθούν. Αν χρειαστεί να βγουν μπροστά θα το κάνουν. Ανάμεσα σε αυτούς που ξεχωρίζουν θεωρώ πως είναι ο κυβερνήτης Καλιφόρνια, Γκάβιν Νιούσαμ ή η κυβερνήτης του Μίσιγκαν Γκρέτζεν Γουίτμερ. Μπορούν να σηκώσουν το βάρος και θα έλεγα πως έχουν εφικτές πιθανότητες να νικήσουν τον Ντόναλντ Τραμπ.

Κίνδυνος για τη δημοκρατία

-Είναι κάτι που λέγεται συχνά. Συμφωνείτε πως η δημοκρατία βρίσκεται σε κίνδυνο στις ΗΠΑ;

-Σε κάποιο βαθμό αυτό ισχύει. Αν τον ερχόμενο Νοέμβριο ο Ντόναλντ Τραμπ ανέλθει στην εξουσία και μάλιστα με ένα Κογκρέσο που θα είναι φιλικά προσκείμενο προς τον ίδιο, ίσως να θελήσει να δημιουργήσει ένα τελείως διαφορετικό πολιτικό σύστημα στη χώρα από αυτό που γνωρίζουμε ως τώρα. Ένα πολιτικό σύστημα με πολύ ισχυρότερη παρουσία του προέδρου. Αυτό δεν σημαίνει πως οι ΗΠΑ θα μετατραπούν σε δικτατορία, αλλά μπορεί να γίνουν ένα κράτος που θα μοιάζει περισσότερο με το Μεξικό παρά με τη χώρα που γνωρίζουμε σήμερα. Ο πρόεδρος δεν θα έχει πολλούς ελέγχους, θα έχει μια μεγαλύτερη σχέση με το λαό και θα αγνοεί τις πολιτείες, το Κογκρέσο και θα ελέγχει το Ανώτατο Δικαστήριο. Θα είναι ένας πρόεδρος που δεν θα έχει σχεδόν κανένα περιορισμό, όπως γίνεται σήμερα.

Μεγάλες προκλήσεις για το νέο πρόεδρο

-Πως θα διαμορφωθεί η δεύτερη θητεία του Τζο Μπάιντεν αν τελικά καταφέρει να την εξασφαλίσει;

-Προβλέψεις είναι δύσκολο να γίνουν γιατί οι εξελίξεις, βλέπετε τρέχουν συνεχώς. Πολλά από αυτά που έκανε στη διάρκεια της πρώτης του θητείας θα αρχίσουν να αποδίδουν, όπως για παράδειγμα οι επενδύσεις στις υποδομές των ΗΠΑ, κάτι που δεν είχε γίνει για χρόνια. Θα αναγκαστεί να εμπλακεί περισσότερο στην επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος και ενδεχομένως να διαμορφώσει μια νέα σχέση της χώρας του με την Κίνα. Η Ουάσιγκτον είναι σε τροχιά αντιπαράθεσης με το Πεκίνο και ενώ και οι δυο πλευρές κρίνουν πως τα πράγματα είναι επικίνδυνα και δεν θέλουν μια σύγκρουση, πάντα υπάρχει η πιθανότητα ενός ατυχήματος, στην Ταϊβάν, για παράδειγμα. Όλα, αυτά όμως, αφορούν πολύ μεγάλες εικασίες και πολλά πράγματα εξελίσσονται χωρίς να μπορεί να τα προλαμβάνει ο ίδιος.

-Και από την άλλη ποιες αλλαγές αναμένονται στην εξωτερική αλλά και στην εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ στην περίπτωση που κερδίσει ο Ντόναλντ Τραμπ;

-Ενδεχομένως να μην δούμε να σημειώνονται τεκτονικές αλλαγές. Στην εξωτερική πολιτική πρέπει να αναμένουμε μια ξεκάθαρη υποστήριξη του Ισραήλ, επομένως και μια περαιτέρω ένταση στη Μέση Ανατολή, μια μείωση της υποστήριξης στην Ουκρανία, σταδιακή ενδεχομένως και μια επαναπροσέγγιση του Ντόναλντ Τραμπ με τις ηγεσίες αυταρχικών ηγετών, με τους οποίους τα πήγαινε μια χαρά στη διάρκεια της πρώτης του θητείας, όπως ο Βλαντιμίρ Πούτιν, τον Ταγίπ Ερντογάν και τον Σι Τζινπίνγκ. Η Ευρώπη πρέπει να ανησυχήσει πολύ από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, καθώς ο πρώην πρόεδρος έχει ήδη κάνει γνωστές τις προθέσεις του για το ΝΑΤΟ και τις προτεραιότητές του. Στην εσωτερική πολιτική, δεν αναμένονται θεαματικές αλλαγές. Ίσως να δούμε μια διαφορετική στάση σε θέματα φορολογίας, μετανάστευσης ή και μείωση των επενδύσεων στις υποδομές.

Φιλελεύθερος