Του Andreas Kluth

Το πιο τρομακτικό πράγμα σχετικά το κινεζικό αερόστατο το οποίο πετούσε πάνω από τις ΗΠΑ νωρίτερα μέσα στη χρονιά δεν ήταν ότι πιθανώς κατασκόπευε το έδαφος από κάτω του. Ήταν η έλλειψη επικοινωνίας -προφανώς εσκεμμένη από τη μία πλευρά- μεταξύ του Πεκίνου και της Ουάσιγκτον, προτού οι Αμερικανοί καταρρίψουν το αερόστατο.

Οι κυβερνήσεις του προέδρου της Κίνας Σι Τζινπίνγκ και του Αμερικανού ομολόγου του, Τζο Μπάιντεν, έχουν όντως μια ειδική τηλεφωνική γραμμή αντιμετώπισης κρίσεων γι’ αυτές τις καταστάσεις. Όταν όμως οι Αμερικανοί “πληκτρολόγησαν” τον αριθμό – υποθέτω ότι το ρήμα είναι μεταφορικό στις μέρες μας – οι Κινέζοι, όπως φαίνεται, δεν απάντησαν.

Μαθήματα

Συγκρίνετε τώρα τα παραπάνω με μόλις δύο από τα μυριάδες προηγούμενα στην ιστορία, όπου η επικοινωνία για την κρίση η οποία δεν έλαβε χώρα αυτόν τον Φεβρουάριο συνέβη και έκανε τη διαφορά μεταξύ πολέμου και ειρήνης.

Ένα τέτοιο περιστατικό, επίσης μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον, συνέβη το 2001. Δύο κινεζικά μαχητικά αεροσκάφη αναχαίτιζαν ένα αμερικανικό αναγνωριστικό αεροπλάνο το οποίο πετούσε πάνω από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και ένα από αυτά συγκρούστηκε με το αμερικανικό αεροσκάφος. Ο Κινέζος πιλότος έχασε τη ζωή του. Το αμερικανικό αεροπλάνο, χωρίς να περιμένει άδεια, έκανε αναγκαστική προσγείωση στο κινεζικό νησί Χαϊνάν, όπου το πλήρωμα των 24 Αμερικανών κρατήθηκε για 10 ημέρες.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου – και αυτό είναι το κύριο ζήτημα – οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι συνέχιζαν να μιλούν στα παρασκήνια. Τελικά, επιτεύχθηκε συμβιβασμός. Οι ΗΠΑ έστειλαν εκείνο που έγινε γνωστό ως “επιστολή με δύο συγγνώμες” – εκφράζοντας τη λύπη τους, αλλά όχι τη συγγνώμη τους, που κάποιος έχασε τη ζωή του και αναγνωρίζοντας ότι η αναγκαστική προσγείωση δεν είχε άδεια. Οι Κινέζοι άφησαν ελεύθερους τους Αμερικανούς. Η κρίση τελείωσε.

Το άλλο -και κλασικό- παράδειγμα είναι φυσικά η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας του 1962. Εκείνη την εποχή οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση βρίσκονταν σε μια αντιπαράθεση η οποία θα μπορούσε να είχε κλιμακωθεί σε πυρηνικό πόλεμο. Οι κυβερνήσεις των Τζον Φ. Κένεντι και Νικίτα Χρουστσόφ, ωστόσο, διατήρησαν έναν μυστικό διάλογο ο οποίος έσωσε τους ίδιους και τον κόσμο από τον ατομικό Αρμαγεδδώνα.

Το μάθημα της Χαϊνάν και της Κούβας είναι απλό και όχι τόσο διαφορετικό από τη σοφία την οποία μπορεί να αποκομίσουν οι άνθρωποι από οικογενειακές αντιπαραθέσεις, δικαστικές διαμάχες και τις περισσότερες ανθρώπινες συγκρούσεις: όταν το διακύβευμα είναι υψηλό, πρέπει να συνεχίσουμε να μιλάμε ο ένας στον άλλον, ακόμη και – ή ειδικά – όταν δεν έχουμε καμία διάθεση να μιλάμε ο ένας στον άλλο.

Αμηχανία

Παράδοξο αλλά προφανές, αυτή η διορατικότητα κάνει την πολιτική του “φαντάσματος” που εφαρμόζει η Κίνα να δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη αμηχανία. Τον περασμένο χρόνο, το Πεκίνο διέκοψε σχεδόν όλες τις επαφές μεταξύ των αμερικανικών και κινεζικών ενόπλων δυνάμεων (καταλύτης ήταν μια επίσκεψη της Νάνσυ Πελόζι, τότε προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, στην Ταϊβάν, την οποία το Πεκίνο θεωρεί κινεζική επαρχία). Η άρνηση να απαντήσει στο “κόκκινο” τηλέφωνο κατά το περιστατικό με το αερόστατο ήταν μόνο ένα παράδειγμα αυτού του μοτίβου.

Ο Yun Sun, διευθυντής του Προγράμματος Κίνας στο Stimson Center, δεξαμενή σκέψης στην Ουάσιγκτον, υποστηρίζει ότι αυτή η σιωπή του κινεζικού “ασυρμάτου” είναι σκόπιμη. Έχει επικρατήσει στο Πεκίνο μια ιδέα ότι η προθυμία να συνομιλεί με τους Αμερικανούς μπορεί να υποδηλώνει αδυναμία. Το να σνομπάρουν τους Αμερικανούς, φαίνεται να πιστεύουν οι Κινέζοι, θα μπορούσε να τους δώσει διαπραγματευτική ισχύ. Όσο περισσότερο η Ουάσιγκτον βρίσκεται στο σκοτάδι για το πού έχει χαράξει το Πεκίνο τις “κόκκινες γραμμές” του, λέει η θεωρία, τόσο πιο ανήσυχη θα αισθάνεται η κυβέρνηση Μπάιντεν, ειδικά σε μια εποχή κατά την οποία είναι απασχολημένη με τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.

Ο απώτερος στόχος του Πεκίνου είναι να αναστατώσει τους Αμερικανούς αρκετά ώστε να τους κάνει να διστάζουν να προβάλλουν ισχύ στις θάλασσες και τους ουρανούς της Ανατολικής Ασίας και τελικά να τους διώξει εντελώς από εκείνο που η Κίνα θεωρεί σφαίρα επιρροής της. “Μέσα στην Κίνα”, υποστηρίζει ο Yun, “υπάρχει μια ολοένα και πιο δημοφιλής (αν και μοιρολατρική) άποψη ότι μια στρατιωτική κρίση μπορεί να είναι αναπόφευκτη – και ίσως ακόμη και επιθυμητή”.

Εάν αυτό είναι αλήθεια, η ακραία συμπεριφορά του Πεκίνου θα αντιπροσώπευε έναν καταστροφικά λάθος υπολογισμό. Ομοιάζει αρκετά με τη σκέψη των Γερμανών, συμπεριλαμβανομένου του Κάιζερ Γουλιέλμου Β’ στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως ανερχόμενη δύναμη που προοριζόταν να αναλάβει και να εκθρονίσει την υφιστάμενη κοσμοκράτειρα, τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Το αποτέλεσμα ήταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Διάλογος

Αν υπάρχει κάποια διέξοδος από αυτήν την παγίδα, σίγουρα περιλαμβάνει διάλογο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η απόρριψη από το Πεκίνο των άμεσων επαφών με τις ΗΠΑ μέσω στρατιωτικών διαύλων είναι τόσο επικίνδυνη. Ευτυχώς, είναι επίσης ο λόγος που οι πρόσφατες συζητήσεις μέσω άλλων διαύλων είναι τόσο ενθαρρυντικές.

Χωρίς ιδιαίτερες φανφάρες, οι ΗΠΑ έστειλαν πρόσφατα έναν εντυπωσιακό κατάλογο πολιτικών απεσταλμένων στο Πεκίνο. Δύο είναι μέλη του υπουργικού συμβουλίου – ο Άντονι Μπλίνκεν, υπουργός Εξωτερικών και η Τζάνετ Γέλεν, υπουργός Οικονομικών. Ο τρίτος είναι ο “ειδικός απεσταλμένος” του Μπάιντεν για θέματα κλίματος, Τζον Κέρι. Ο τέταρτος είναι ο Χένρι Κίσινγκερ, 100 ετών και πλέον ιδιώτης, αλλά όχι λιγότερο σεβαστός στην Κίνα για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών πριν από μισόν αιώνα.

Όσο μπορώ να βεβαιώσω κάτι τέτοιο, τίποτε το απτό δεν προέκυψε από αυτές τις συνομιλίες. Ο Κέρι, για παράδειγμα, μίλησε ιδιαίτερα για το πώς οι δύο κορυφαίες σε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου χώρες στον κόσμο (η Κίνα στην πρώτη θέση, οι ΗΠΑ στη δεύτερη) θα έπρεπε να αφήσουν τις ενεργειακές διαπραγματεύσεις εκτός των άλλων τομέων έριδος, ωστόσο δεν έλαβε καν έναν υπαινιγμό ότι η Κίνα μπορεί να επιβραδύνει τη δημιουργία σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα.

Ο σκοπός αυτών των επισκέψεων δεν είναι η σύναψη συμφωνιών. Είναι να ανοίξουν ξανά κανάλια επικοινωνίας. Ο Κέρι και ο Κίσινγκερ, ειδικότερα, σημείωσαν αμφότεροι πόσο όμορφο ήταν να κάθονται ξανά απέναντι από “παλιούς φίλους”, ανθρώπους που πια τους γνωρίζουν καλά, μετά από δεκαετίες συναντήσεων.

Αυτό δεν αποτελεί υποταγή, αλλά ώριμη διπλωματία, όχι αδυναμία αλλά σοφία. Σε μια εποχή που ο κόσμος ανησυχεί για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο και οι Ουκρανοί και άλλοι πεθαίνουν σε έναν πραγματικό, θερμό πόλεμο, η επαναλαμβανόμενη πολιτική  “φαντάσματος” από πλευράς του Πεκίνου έναντι του βασικού αντιπάλου του είναι ανεύθυνη στάση.

Αφήστε και τις δύο πλευρές να συνεχίσουν να μιλούν ξανά και -το πιο σημαντικό- να ακούτε, καθώς η συμφωνία δεν είναι απαραίτητη προς το παρόν. Με λίγη τύχη, ο Μπάιντεν και ο Σι, όταν συναντηθούν αργότερα μέσα στο 2023, θα μπορούν στη συνέχεια να συζητήσουν πώς να αποφύγουν να καταρρίπτουν ο ένας τα αερόστατα του άλλου, πόσο μάλλον οτιδήποτε άλλο.

Πηγή: Bloomberg