Του Bobby Ghosh

Η πρόταση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι θα μπορούσε να άρει το βέτο του για την ένταξη της Σουηδίας στον Οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (NATO) με αντάλλαγμα την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ο πιο φαύλος εκβιασμός – δεν άξιζε ούτε καν εξέταση, πόσο μάλλον συγκατάθεση.

Παρόλο που φαίνεται να έχει επιτευχθεί μια σημαντική πρόοδος ως προς τη Σουηδία, η πρόταση Ερντογάν περί της ΕΕ θα πρέπει να εκληφθεί από τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους ως μια περαιτέρω απόδειξη ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν είναι αξιόπιστος σύμμαχος στους πολυμερείς οργανισμούς.

“Πρώτα ελάτε και ανοίξτε τον δρόμο για την Τουρκία προς την ΕΕ. Μετά από αυτό, θα ανοίξουμε το δρόμο για τη Σουηδία, όπως κάναμε για τη Φινλανδία”, είπε ο Ερντογάν σε συνέντευξη Τύπου στην Κωνσταντινούπολη πριν αναχωρήσει για τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Λιθουανία τη Δευτέρα. Επέκρινε “τις χώρες που κρατούν την Τουρκία να αναμένει στην πόρτα της ΕΕ για σχεδόν 50 χρόνια”.

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ ανακοίνωσε το βράδυ της Δευτέρας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι επιτεύχθηκε συμφωνία με την Άγκυρα για την ένταξη της Σουηδίας – κάτι που αναμφίβολα θα χαιρετιστεί στις Βρυξέλλες, τη Στοκχόλμη και την Ουάσιγκτον.

Αυτό ωστόσο δεν θα αλλάξει τα πράγματα στο μέτωπο της ΕΕ: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέρριψε ασυζητητί το αίτημα του Ερντογάν, επισημαίνοντας ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ και η ένταξη στην ΕΕ είναι δύο ξεχωριστές διαδικασίες. Αν μη τι άλλο, έδωσε στην ΕΕ άλλη μια δικαιολογία για να καθυστερήσει την αίτηση ένταξης της Τουρκίας, η οποία εκκρεμεί για το μεγαλύτερο μέρος των δύο δεκαετιών κατά τις οποίες ο Ερντογάν βρίσκεται στο “τιμόνι” στην Άγκυρα.

Αντιπαράδειγμα

Έχοντας δει πώς συμπεριφέρεται ο Ερντογάν σε έναν κλειστό κλαμπ όπως το NATO, οι Ευρωπαίοι δύσκολα θα τον καλωσορίσουν σε ένα άλλο.

Ο Τούρκος ηγέτης τρέφει μακροχρόνια μνησικακία εναντίον των Ευρωπαίων επειδή έχουν εκφράσει με διάφορους τρόπους πολιτική αποστροφή για την εξουσία του. Η Τουρκία υπέβαλε αίτηση για ένταξη στην ΕΕ πολύ πριν ο ίδιος ανέλθει στην εξουσία και κηρύχθηκε επιλέξιμη το 1999. Ωστόσο, η άνοδος του ισλαμιστικού κόμματός του στην εξουσία τρόμαξε τα κράτη-μέλη τα οποία ήταν ήδη διστακτικά να επιτρέψουν σε ένα έθνος πλειοψηφικά μουσουλμανικό να εισέλθει στο ευρωπαϊκό “μαντρί”.

Υπάρχει ισχυρή υποψία στην Τουρκία, με την ενθάρρυνση μάλιστα του Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξής (AKP) του, ότι η ένταξη στην ΕΕ είναι πλέον άπιαστος στόχος, ανεξάρτητα από το ποιος είναι πρόεδρος της χώρας. Η επανεκλογή του Ερντογάν τον Μάιο στην προεδρία, ωστόσο, εξασφάλισε ότι η εκτίμηση αυτή δεν θα μπορεί να δοκιμαστεί για τουλάχιστον άλλα πέντε χρόνια.

Για να είμαστε δίκαιοι, ο Ερντογάν έκανε κάποιες καλόπιστες προσπάθειες κατά τα πρώτα χρόνια της θητείας του ως ηγέτης της Τουρκίας (τότε ως πρωθυπουργός) προκειμένου να κατευνάσει τις ευρωπαϊκές ανησυχίες, προωθώντας ορισμένες δημοκρατικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, περιορίζοντας ταυτόχρονα τη δύναμη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Ωστόσο, η ΕΕ συνέχισε να παρατείνει τις διαπραγματεύσεις, επικαλούμενη, μεταξύ άλλων, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του στην εξουσία, ο Ερντογάν είχε χάσει την υπομονή του με τη διαδικασία και γινόταν πιο ανοικτά αυταρχικός, ενισχύοντας τα επιχειρήματα των Ευρωπαίων αρνητών της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ.

Τα πράγματα έφτασαν στα άκρα τους μετά από ένα αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016, μετά το οποίο η διακυβέρνησή του έγινε ολοένα και πιο κατασταλτική. Εκείνο το φθινόπωρο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε να σταματήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Μέχρι το 2018, η διαδικασία προσχώρησης της Τουρκίας στην ΕΕ είχε παγώσει.

Μακριά

Στο μεταξύ, η απογοήτευση του Ερντογάν με τους Ευρωπαίους εκδηλώθηκε με προοδευτικά όλο και πιο πολεμική ρητορική. Η Ευρώπη, τόνιζε βροντερά, ήταν “άρρωστη” και “κατέρρεε”, ενώ “θα πλήρωνε γι’ αυτό που έκανε”. Απειλούσε μάλιστα να ανακαλέσει ορισμένες από τις μεταρρυθμίσεις που είχε κάνει για να ευθυγραμμίσει την Τουρκία με τους κανόνες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της επαναφοράς της θανατικής ποινής. Υπήρξαν δε και άλλες απειλές, κυρίως η περιοδική απειλή αποστολής εκατομμυρίων προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη.

Στο σημείο που βρισκόμαστε, το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ είναι ο ίδιος ο Ερντογάν.

Αν και κατά καιρούς ισχυρίζεται ότι η ένταξη παραμένει στόχος, οι πολιτικές του έχουν ωθήσει τη χώρα πιο μακριά από την πόρτα της Ένωσης σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη στιγμή τα τελευταία 50 χρόνια.

capital.gr