Το «Δόγμα Πούτιν» και η θέση του Πρόεδρου της Ρωσίας για τα πυρηνικά όπλα

Του Δημητρίου Καρατζίδη ⃰

Στο παρόν άρθρο, θα προσπαθήσω με μια σύντομη, απλή και κατά το δυνατόν περιεκτική ανάλυση να αναδείξω την κρισιμότητα της παρούσας χρονικής περιόδου για την ανθρωπότητα, η οποία βρίσκεται στο χείλος ενός παγκοσμίου πολέμου, λόγω του κλιμακούμενου πολέμου στην Ουκρανία και του αδιεξόδου στις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση και κυρίως τις ΗΠΑ.

Αρχικά θα αναφερθώ στο σχεδόν ξεχασμένο δόγμα «Δόγμα Σαμψών». Στη συνέχεια θα ασχοληθώ μα το «Δόγμα Πούτιν» και τη θέση του Πρόεδρου της Ρωσίας για τα πυρηνικά όπλα, σε συνδυασμό με την προφανή αποφασιστικότητά του για την χρήση τους. Θα επισημάνω τη συνεχιζόμενη κλιμάκωση της αντιπαράθεσης των ΗΠΑ και γενικότερα της Δύσης και θα καταλήξω, κάνοντας μια αναφορά σε ορισμένες επιλογές που διαθέτει ο πρόεδρος της Ρωσίας για την επίτευξη των πολιτικών στόχων που έχει θέσει.

Σύμφωνα λοιπόν με το σχετικό απόσπασμα από την Παλαιά Διαθήκη, ο βιβλικός ήρωας Σαμψών απώλεσε την υπερφυσική του δύναμη, όταν η Δαλιδά έκοψε τα μαλλιά του, τα οποία και έκρυβαν το μεγάλο του μυστικό. Στη συνέχεια οι εχθροί του, εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία του, τον τύφλωσαν και τον έκλεισαν στη φυλακή. Με το πέρασμα του χρόνου όμως τα μαλλιά του ξαναμεγάλωσαν και επανάκτησε την υπερφυσική του δύναμη. Και όταν σε κάποια γιορτή τον έβαλαν στη μέση του Ναού του Σολομώντα και τον περιγελούσαν για τη τυφλότητά του διασκεδάζοντας με το θέαμα, βρήκε την ευκαιρία να τους εκδικηθεί. Έριξε τις δυο κεντρικές κολώνες του ναού, με αποτέλεσμα να γκρεμίσει όλο το οικοδόμημα λέγοντας «ἀποθανέτω ψυχή μου μετὰ τῶν ἀλλοφύλων». Το κτίριο έπεσε «… ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας καὶ ἐπὶ πάντα τὸν λαὸν τὸν ἐν αὐτῷ· καὶ ἦσαν οἱ τεθνηκότες, οὓς ἐθανάτωσε Σαμψὼν ἐν τῷ θανάτῳ αὐτοῦ, πλείους ἢ οὓς ἐθανάτωσεν ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ.» (Παλαιά Διαθήκη, Κριτές 16).

Η παραπάνω ενέργεια του Σαμψών ενέπνευσε τους Ισραηλινούς στη δημιουργία του στρατηγικού τους δόγματος για την ασφάλεια του κράτους τους. Γι’ αυτό και το ονόμασαν «Δόγμα Σαμψών», κατ’ άλλους «Σύνδρομο Σαμψών» ή «Επιλογή Σαμψών». Όπως μας εξηγεί ο καθηγητής Μάριος Ευρυβιάδης, το παραπάνω δόγμα αποτελεί την πεμπτουσία της υψηλής στρατηγικής του Ισραήλ όπως αυτή εκφράζεται με τις λέξεις «Ποτέ Ξανά», «Νever Αgain».

Οι Ισραηλινοί, πριν ακόμη δημιουργήσουν το κράτος τους στην Παλαιστίνη, είχαν αποφασίσει ότι αυτό θα έπρεπε να αποκτήσει τάχιστα το ισχυρότερο όπλο στον πλανήτη, το ατομικό. Τη δύσκολη αυτή αποστολή ανέλαβε και έφερε εις πέρας ο Σιμόν Πέρες, κατόπιν εντολής του εθνοπατέρα του Ισραήλ Μπεν Γκουριόν.

Πριν τον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967, το Ισραήλ απέκτησε τις πρώτες του δυο ατομικές βόμβες, με σκοπό να τις χρησιμοποιήσει εάν κινδύνευε η ασφάλειά του. Τελικώς η επιτυχής έκβαση του πολέμου δεν ανέδειξε την ανάγκη απειλής χρήσης αυτών των όπλων. Όταν το 1973 το Ισραήλ δέχθηκε την αιφνιδιαστική επίθεση των Αράβων σε δύο μέτωπα, στο Σινά και στα Υψώματα του Γκολάν, και τέθηκε η ασφάλειά του σε θανάσιμο κίνδυνο, τότε με εντολή της πρωθυπουργού Γκόλντα Μέιρ, τα υπερσύγχρονα αεροσκάφη Φάντομ οπλίσθηκαν με ατομικά όπλα και οι πιλότοι ανέμεναν την εντολή για την εφαρμογή του «Δόγματος Σαμψών». Η εντολή δεν δόθηκε, καθώς στα μέτωπα των χερσαίων επιχειρήσεων το Ισραήλ κατόρθωσε να ανατρέψει τα δεδομένα και τελικώς οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις επικράτησαν στον συμβατικό πόλεμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ισραηλινοί ήταν έτοιμοι ακόμη και να εξαπολύσουν χτύπημα ακόμη και εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης εφόσον παρέμβαινε υπέρ των Αράβων, απειλώντας έτσι την ύπαρξη του Ισραήλ. Μπορεί εύκολα να συμπεράνει κανείς τις απρόβλεπτες συνέπειες μιας τέτοιας ενέργειας για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια. (Μάριος Ευρυβιάδης).

Παρότι το Ισραήλ δεν αποδέχεται επίσημα, μέχρι και σήμερα, ότι διαθέτει πυρηνικά όπλα, εκτιμάται ότι έχει στη κατοχή του τουλάχιστον 400 θερμοπυρηνικές κεφαλές, τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιήσει με αεροπλάνα και υποβρύχια, σε όλα σχεδόν τα μήκη και πλάτη της υφηλίου. Αυτή η στρατηγική «αποτροπής» στέφεται μέχρι σήμερα με μεγάλη επιτυχία κυρίως διότι δομείται πάνω στην αξιόπιστη πρόκληση αυτοκαταστροφής, η οποία συνοδεύεται και από τη σχετική πρόκληση καταστροφής των αντιπάλων του.

Στη συνέχεια και πριν εξετάσουμε τη σχέση του «Δόγματος Σαμψών» με τις «Επιλογές Πούτιν», θα αναφερθούμε στο «Δόγμα Πούτιν», ήτοι στις βασικές αρχές που καθορίζουν την εξωτερική πολιτική του προέδρου της Ρωσίας. Από μια απλή έρευνα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι πληθώρα αναλυτών έχουν επιχειρήσει να διαγνώσουν αυτές τις αρχές με σκοπό να προβλέψουν τις μελλοντικές ενέργειες του Βλαντιμίρ Πούτιν. Και οι περισσότεροι συγκλίνουν στο ότι ο πρόεδρος της Ρωσίας στοχεύει να αντιστρέψει τις συνέπειες της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Να επαναφέρει τη «μητέρα Ρωσία» στη θέση που δικαιωματικά της ανήκει στο παγκόσμιο στερέωμα ως μια μεγάλη δύναμη, την οποία θα σέβονται οι ΗΠΑ και όλες οι χώρες της Δύσης. Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου ο Πούτιν επιδεικνύει τρομερή αποφασιστικότητα, συνοχή και συνέπεια, από τη στιγμή που ανέλαβε το προεδρικό αξίωμα το 2000.

Από το βήμα της Διάσκεψης για την ασφάλεια του Μονάχου στις 10 Φεβρουαρίου 2007, ο Πούτιν δήλωσε ότι το μονοπολικό διεθνές σύστημα είναι απαράδεκτο. Κατηγόρησε τις ΗΠΑ για υπέρβαση ηγεμονικών ορίων στην Ευρώπη και αλλού. Αμφισβήτησε ευθέως την μεταψυχροπολεμική τάξη στην Ευρώπη και επέκρινε την επέκταση του ΝΑΤΟ προς την Ανατολάς.

Το 2008 με δήλωσή του επισήμανε: «Βλέπουμε την εμφάνιση ενός ισχυρού στρατιωτικού μπλοκ στα σύνορά μας ως άμεση απειλή για την ασφάλεια της χώρας μας. Ο ισχυρισμός ότι αυτή η διαδικασία δεν στρέφεται κατά της Ρωσίας δεν αρκεί. Η εθνική ασφάλεια δεν βασίζεται σε υποσχέσεις». Ουσιαστικά ο Πούτιν επιζήτησε εγγυήσεις ασφαλείας για τη χώρα του, οι οποίες ουδέποτε του δόθηκαν, με ευθύνη των ΗΠΑ.

Το ισχυρό σημείο της Ρωσίας, πάνω στο οποίο στηρίζει ο Πούτιν την πολιτική του είναι το πυρηνικό της οπλοστάσιο. Το επισήμανε ο ίδιος σε πρόσφατη δήλωσή του: «Θέλω να υπογραμμίσω, πως για πρώτη φορά στην ιστορία των πυρηνικών πυραυλικών όπλων, συμπεριλαμβανομένης και της Σοβιετικής περιόδου και της νεότερης εποχής, δεν προσπαθούμε να φτάσουμε κανέναν, αλλά, απεναντίας, τα άλλα προηγμένα κράτη του κόσμου θα πρέπει να φροντίσουν στο μέλλον να κατασκευάσουν όπλα, τα οποία σήμερα ήδη διαθέτει η Ρωσία».

Σύμφωνα με το επίσημο πυρηνικό της δόγμα, η Ρωσία θα κάνει χρήση των στρατηγικών πυρηνικών όπλων της μόνο ως απάντηση σε μια εχθρική επίθεση. Όπως πρόσφατα αφήνεται να διαρρεύσει, το δόγμα πλέον προβλέπει και τη χρήση των στρατηγικών πυρηνικών ακόμη και σε περίπτωση επίθεσης με συμβατικά όπλα. Όσον αφορά δε τα τακτικά πυρηνικά όπλα, το δόγμα της Ρωσίας είναι ασαφές, αφήνοντας να εννοηθεί ότι κάτω από ορισμένες συνθήκες θα γίνει χρήση των τακτικών πυρηνικών όπλων στο πεδίο της μάχης ενός συμβατικού πολέμου.

Η εκτίμησή μου είναι ότι το δόγμα της Ρωσίας δεν αποκλείει τη πιθανότητα χρήσης τακτικών πυρηνικών σε μια αντιπαράθεση με τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ στο πλαίσιο ενός συμβατικού πολέμου. Είναι προφανές ότι οι Ρώσοι γνωρίζουν ότι συνολικά οι συμβατικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ υπερέχουν, ειδικά στην αεροπορία και το ναυτικό. Γιαυτό και έμμεσα απειλούν να μετατρέψουν την οποιαδήποτε συμβατική αναμέτρηση με τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ σε μια πυρηνική αντιπαράθεση, όταν, όπου και όποτε το κρίνουν σκόπιμο. Εξυπακούεται ότι πριν τη χρήση των πυρηνικών ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν διάφορα άλλα οπλικά συστήματα προηγμένης τεχνολογίας, όπως θερμοβαρικά όπλα, κυβερνοπόλεμος, καθώς και άλλα όπλα των οποίων ενδεχομένως να μην γνωρίζουμε καν την ύπαρξή τους.

Όσον αφορά στο «δόγμα του τρελού», που προβάλλουν αναλυτές στη Δύση, σύμφωνα με το οποίο ο Πούτιν πρόκειται να προβεί στη χρήση πυρηνικών όπλων στις Βαλτικές χώρες, στην Πολωνία ή στη Νορβηγία με σκοπό να εκβιάσει μια ειρηνική διευθέτηση με τις ΗΠΑ, το θεωρώ άκρως ανορθολογικό, υπερβολικό και πρακτικά εκτός πραγματικότητας.

Για τη χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία, αποφασίσουν ο Πρόεδρος της χώρας, ο Επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας και ο Υπουργός Άμυνας. Εκτιμάται ότι και ο Βαλέρι Γερασίμωφ και ο Σεργκέι Σοϊγκού είναι άνθρωποι του Πούτιν και έχουν τις ίδιες απόψεις με αυτόν, όσον αφορά στη χρήση των πυρηνικών όπλων.

Ο Πούτιν με την απροκάλυπτη επέμβαση στην Ουκρανία, η οποία δεν νομιμοποιείται σε καμία περίπτωση, επέδειξε και συνεχίζει να επιδεικνύει μια τρομερή αποφασιστικότητα στην επίτευξη των στόχων του. Την αποφασιστικότητα αυτή επισήμανε και ο πρόεδρος της Φινλανδίας μετά από την ωριαία τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον πρόεδρο της Ρωσίας την Παρασκευή 11 Μαρτίου 2022. Επιπλέον, ο Σάουλι Νίινιστο άφησε να εννοηθεί ότι αυτή η αποφασιστικότητα του Πούτιν ενδεχομένως να εδράζεται και σε ιδεολογικούς λόγους, κάτι πολύ κρίσιμο και επικίνδυνο όσον αφορά στη λήψη «ορθολογικών αποφάσεων» στο μέλλον από τον πρόεδρο Πούτιν.

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις για μια αποκλιμάκωση της κρίσης. Μάλλον το συμβαίνει. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει δηλώσει σε συνέντευξή του στον μπλόγκερ Μπράιαν Κοέν ότι οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί μέχρι στιγμής στη Ρωσία είναι «οι μεγαλύτερες στην ιστορία» και η «Ρωσία θα πληρώσει σοβαρό τίμημα για αυτό τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, ειδικά μακροπρόθεσμα». Για τον πρόεδρο των ΗΠΑ υπάρχουν δυο επιλογές. Η μία είναι να ξεκινήσει ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος και η άλλη είναι οι τρομακτικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν εις βάρος της Ρωσίας. Τόνισε δε ότι «μια χώρα που ενεργεί τόσο αντίθετα με το διεθνές δίκαιο θα πληρώσει το τίμημα για αυτό που έκανε». Δηλαδή ο πρόεδρος των ΗΠΑ επέλεξε έναν ολοκληρωτικό οικονομικό πόλεμο για να στραγγαλίσει μια μεγάλη δύναμη, όπως είναι η Ρωσία, αφήνοντας όμως να εννοηθεί παράλληλα ότι είμαστε ένα βήμα πριν από έναν παγκόσμιο πόλεμο. Εν τω μεταξύ στις 16 Μαρτίου 2022, δήλωσε ότι θεωρεί τον Πούτιν «εγκληματία πολέμου» και βεβαίωσε ότι οι ΗΠΑ προτίθενται να αποστείλουν στην Ουκρανία περεταίρω στρατιωτική και οικονομική βοήθεια.

Από τις δηλώσεις και την εν γένει στάση του προέδρου των ΗΠΑ προκύπτουν τρία κρίσιμα ερωτήματα:

α.         Πώς θα αντιδράσει η Ρωσία όταν διαπιστώσει ότι η οικονομία της στραγγαλίζεται λόγω των πρωτοφανών οικονομικών κυρώσεων και δεν υπάρχει ελπίδα ανάκαμψης; Θα παρακολουθεί ως θεατής τη καταστροφή της;

β.         Μήπως οι οικονομικές κυρώσεις ωφελήσουν οικονομικά τις χώρες της Ευρασίας και κυρίως την Κίνα, με αποτέλεσμα να επιταχύνουν την επαύξηση των συντελεστών ισχύος τους και κυρίως της στρατιωτικής τους ισχύος;

γ.         Αν οι κυρώσεις δεν πετύχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ποια θα είναι τα επόμενα μέτρα που θα λάβουν οι ΗΠΑ και οι χώρες που τις στηρίζουν;

Κατόπιν όλων των παραπάνω  εκτιμάται ότι ο πρόεδρος Πούτιν έχει στα συρτάρια του γραφείου του διάφορες επιλογές, τις «Επιλογές Πούτιν». Σε κάποιο θα έχει δίπλα από τις φωτογραφίες του Σαντάμ Χουσεΐν, του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και του Μουαμάρ Καντάφι, το «Δόγμα Σαμψών». Σε ένα άλλο συρτάρι ενδεχομένως να έχει τη φωτογραφία του Μπασάρ αλ Άσαντ, τον οποίο και έσωσε ο ίδιος, μαζί με έναν χάρτη για να του θυμίζει ότι η Συρία είναι μακριά από τη Ρωσία και διαφέρει σε πολλά από την ηγεμονική Κίνα.

Πάνω στο γραφείο του όμως, εκτός από τις εικόνες των Αγίων, έχει και ένα κόκκινο τηλέφωνο, το οποίο και αναμένει να κτυπήσει για να επικοινωνήσει με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Τον μόνο άνθρωπο μου μπορεί αυτή τη στιγμή να δρομολογήσει την έναρξη της αποκλιμάκωσης και της εξεύρεση ενός συμβιβασμού. Οψόμεθα.

⃰ Ο Δημήτριος Καρατζίδης είναι Ταξίαρχος ε.α. και απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Αμύνης. Έχει μεταπτυχιακό στην Εφαρμοσμένη Στρατηγική και στις Διεθνείς Σχέσεις από το Πανεπιστήμιο του Πλύμουθ, μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Παναπιστημίου.