Ένα χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου του Ισραήλ κατά της Χαμάς, έχει καταστεί σαφές ότι το στρατιωτικό “κέντρο βάρους” – το πιο σημαντικό στοιχείο της σύγκρουσης – δεν είναι οι πύραυλοι ή το ανθρώπινο δυναμικό της τρομοκρατικής ομάδας. Αντίθετα, είναι τα 400 και πλέον μίλια σηράγγων που έχουν δημιουργηθεί κάτω από τη Λωρίδα της Γάζας. Από αυτές τις σήραγγες, η Χαμάς και ο υποστηρικτής της, το Ιράν, μπόρεσαν να εκπαιδεύσουν, να εξοπλίσουν, να οργανώσουν και να εξαπολύσουν τις φρικτές επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου.

Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας έχουν τώρα δημοσιοποιήσει ένα εγχειρίδιο που φτιάχτηκε από τη Χαμάς το 2019 και το οποίο περιγράφει λεπτομερώς πώς η ομάδα προσπάθησε να μεγιστοποιήσει τη φονικότητα των δυνατοτήτων που δημιούργησε με επιμέλεια υπόγεια και στα κρυφά. Η Χαμάς εκπαίδευσε δυνάμεις για να πολεμούν στο υπόγειο περιβάλλον χρησιμοποιώντας την κάλυψη του σκότους, γυαλιά νυχτερινής όρασης, χρονομέτρηση σε κλάσματα δευτερολέπτου, εντοπιστές GPS, περίτεχνο καμουφλάζ και προστατευτικές πόρτες. Τα στρατεύματα της Χαμάς κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα εντελώς διαφορετικό πεδίο μάχης από την παραδοσιακή μάχη πάνω από το έδαφος.

Είναι εύκολο να πιστέψει κανείς ότι η Χαμάς ανέδειξε ένα νέο στυλ πολέμου. Στην πραγματικότητα, η χρήση σηράγγων στον πόλεμο έχει μακρά ιστορία.

Το ερώτημα σήμερα είναι πώς η έλευση νέων τεχνολογιών μπορεί να διαδραματίσει ρόλο σε αυτό το αρχαίο στυλ μάχης, θέτοντας στους στρατιωτικούς ηγέτες νέες προκλήσεις σε όλο τον κόσμο. Πού βρίσκονται άλλα θανατηφόρα συγκροτήματα σηράγγων; Τι πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους για να προετοιμαστούν;

Οι σήραγγες κατασκευάζονταν ανά τους αιώνες, από τους αρχαίους ελληνικούς και ρωμαϊκούς στρατούς. Κατά ειρωνικό τρόπο, πρόσφατες ανασκαφές διαπίστωσαν ότι οι Εβραίοι επαναστάτες της Ιουδαίας χρησιμοποίησαν εκατοντάδες χιλιόμετρα σηράγγων που συνέδεαν χωριά στην εξέγερσή τους κατά των Ρωμαίων πριν από δύο χιλιετίες. Τόσο οι αρχαίοι Κινέζοι όσο και οι Οθωμανοί Τούρκοι χρησιμοποιούσαν συγκροτήματα σηράγγων, κυρίως για την υπονόμευση πόλεων υπό πολιορκία.

Οι σήραγγες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στον πρώτο, για παράδειγμα, τα συμμαχικά στρατεύματα τοποθέτησαν ισχυρές εκρηκτικές νάρκες κάτω από τις γερμανικές γραμμές. Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο αυτοκρατορικός ιαπωνικός στρατός κατασκεύασε πυκνά συγκροτήματα σηράγγων σε πολλά από τα νησιά που προσπαθούσε να κρατήσει από τα εισβάλλοντα αμερικανικά στρατεύματα. Οι Ιάπωνες διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να διπλασιάσουν το επίπεδο των εχθρικών απωλειών αμυνόμενοι μέσα από τις σήραγγες αντί να προσπαθούν να αναχαιτίσουν τις επιθέσεις στις παραλίες. Στην Iwo Jima, η χρήση των σηράγγων είχε ως αποτέλεσμα 27.000 απώλειες των ΗΠΑ, εκ των οποίων σχεδόν 7.000 νεκροί.

Σήμερα, το πιο περίπλοκο σύστημα σηράγγων αφιερωμένο στον πόλεμο βρίσκεται πιθανώς στη Βόρεια Κορέα. Αυτές είναι βαθιά θαμμένες, πιθανώς αδιαπέραστες ακόμη και από τις μεγαλύτερες συμβατικές βόμβες ή πυραύλους. Οι δυνάμεις των ΗΠΑ και της Νότιας Κορέας διεξάγουν εκτεταμένη εκπαίδευση με σκοπό την είσοδο και την τελική καταστροφή τέτοιων συγκροτημάτων. Οι σήραγγες της Βόρειας Κορέας είναι πολύ μεγαλύτερες, καλύτερα αμυνόμενες και γεμάτες με όπλα πολύ πιο προηγμένα από εκείνα της Γάζας.

Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν τα δικά τους συγκροτήματα σηράγγων. Το συγκρότημα Cheyenne Mountain στο Κολοράντο, το οποίο διαχειρίζεται το Διαστημικό Σώμα των ΗΠΑ, είναι ένα τεράστιο αμυντικό καταφύγιο που έχει ενισχυθεί έναντι πυρηνικών χτυπημάτων και βρίσκεται στην καρδιά της Διοίκησης Αεροδιαστημικής Άμυνας της Βόρειας Αμερικής. Όταν ήμουν ο ανώτατος συμμαχικός διοικητής του ΝΑΤΟ, είχαμε μια μικρότερη έκδοση του Cheyenne Mountain κοντά στο αρχηγείο μου στη Μονς του Βελγίου.

Οι εγκαταστάσεις αυτές είναι θεμελιωδώς διαφορετικές από τα συγκροτήματα σηράγγων της Χαμάς, της Βόρειας Κορέας, του Ιράν και της Τόρα Μπόρα στο Αφγανιστάν, που κάποτε ήταν το κρησφύγετο της Αλ Κάιντα και τώρα ελέγχεται από τους Ταλιμπάν. Η Ρωσία ισχυρίζεται ότι έχει χρησιμοποιήσει συστήματα τούνελ για να περάσει πίσω από τις ουκρανικές γραμμές για αιφνιδιαστικές επιθέσεις. Τα συγκροτήματα που διαχειρίζονται τα κράτη-παρίες και οι τρομοκρατικές ομάδες υπάρχουν για να επιτρέπουν την λειτουργία τους κρυφά από τις δυτικές μυστικές υπηρεσίες και τα συμβατικά στρατιωτικά πλήγματα.

Τι διδάγματα λοιπόν μπορούν να αντλήσουν οι σχεδιαστές πολέμου από τον αγώνα του ισραηλινού στρατού να κερδίσει τον έλεγχο του υπόγειου λαβύρινθου της Χαμάς;

Πρώτον, τα παραδοσιακά συστήματα πληροφοριών πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στα συστήματα σήραγγας του Ιράν (που κρύβει το πυρηνικό του πρόγραμμα), της Βόρειας Κορέας (που κρύβει όχι μόνο πυρηνικά όπλα αλλά και τους εκτοξευτές) και των τρομοκρατικών ομάδων. Τα τεχνικά μέσα – παρακολούθηση κινητών τηλεφώνων, παρακολούθηση στον κυβερνοχώρο – και οι ανθρώπινες πληροφορίες (μέσω πρακτόρων) πρέπει να ρίξουν περισσότερο φως σε ό,τι συμβαίνει στο σκοτάδι.

Τα στρατεύματα των ΗΠΑ και των συμμάχων θα χρειαστούν καλύτερη προετοιμασία για πολεμικές επιχειρήσεις στο υπέδαφος: εκπαίδευση για την καταστροφή δικτύων σηράγγων σημαντικού μεγέθους- τεχνική εκπαίδευση με τις μονάδες μάχης που θα περιλαμβάνει όχι μόνο εκρηκτικά μέσα αλλά, για παράδειγμα, το γέμισμα σηράγγων με νερό- εξάσκηση με συσκευές νυχτερινής όρασης σε εξαιρετικά περιορισμένους χώρους και ψυχολογική προετοιμασία για τον υπόγειο πόλεμο που είναι τόσο διαφορετικός από τις επίγειες επιχειρήσεις.

Ένα άλλο βασικό μάθημα της Γάζας είναι ότι πρέπει να εφαρμόσουμε νέες τεχνολογίες. Αυτές περιλαμβάνουν συστήματα πληροφοριών που μπορούν να ανιχνεύουν και να μετρούν συγκροτήματα σηράγγων από το διάστημα ή χρησιμοποιώντας drones μακράς εμβέλειας. (Αυτό θα μπορούσε δυνητικά να περιλαμβάνει απεικόνιση υψηλής ανάλυσης, για να βλέπουμε την κίνηση της γης καθώς επεκτείνονται οι σήραγγες). Απαραίτητες είναι επίσης οι μη επανδρωμένες ικανότητες επίγειας ανίχνευσης – ηχητικές, υπέρυθρες και φωτοανιχνευτικές – που θα μπορούν να επιχειρούν πριν από τα ανθρώπινα στρατεύματα για να μειωθούν οι απώλειες. Θα ήταν χρήσιμο να βρεθούν νέοι τρόποι για να γίνει η ζωή υπόγεια δυσάρεστη: μειώνοντας τον αέρα και το νερό για παράδειγμα, ή δημιουργώντας δυσάρεστες αναθυμιάσεις.

Προφανώς, η παρουσία δεκάδων ισραηλινών ομήρων στη Γάζα καθιστά πολύ πιο δύσκολη τη χρήση όλων αυτών των μέσων. Επομένως, υπολογίστε ότι άλλοι αντίπαλοι θα πάρουν μαθήματα από τη Χαμάς και θα ξεκινήσουν τις συγκρούσεις με την απαγωγή σημαντικού αριθμού πολιτών ή στρατιωτικού προσωπικού. Το να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να είμαστε προετοιμασμένοι για επιχειρήσεις του στυλ “σκοτώστε και αρπάξτε” είναι κρίσιμο.

Ο πόλεμος στις σήραγγες είναι τρομακτικός και η προετοιμασία για περισσότερες τέτοιες καταστάσεις θα αποτελέσει δυστυχώς ένα κρίσιμο στοιχείο του πεδίου μάχης του 21ου αιώνα. Οι τρομοκράτες και τα κράτη-τρομοκράτες θα σκέφτονται όλο και περισσότερο πώς να κάνουν το ίδιο από κάτω από την επιφάνεια της γης.

*Ο James Stavridis είναι αρθρογράφος του Bloomberg Opinion, απόστρατος ναύαρχος του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ, πρώην ανώτατος συμμαχικός διοικητής του ΝΑΤΟ και επίτιμος κοσμήτορας της Σχολής Νομικής και Διπλωματίας Fletcher στο Πανεπιστήμιο Tufts. Είναι επίσης αντιπρόεδρος παγκόσμιων υποθέσεων στον Όμιλο Carlyle. Συμμετέχει στα διοικητικά συμβούλια των American Water Works, Fortinet, PreVeil, NFP, Ankura Consulting Group, Titan Holdings, Michael Baker και Neuberger Berman και έχει υπάρξει σύμβουλος στην Shield Capital, εταιρεία που επενδύει στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.

Απόδοση – Επιμέλεια: Στάθης Κετιτζιάν

Πηγή: Bloomberg, capital.gr