Η διασύνδεση ωφελεί την Κύπρο, αλλά…

Άρθρο – Ανάλυση
Κωνσταντίνος Φυτιρής
Υποναύαρχος ε.α

Η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης με την ονομασία GREATSEA INTERCONNECTOR (GSI) κυριαρχεί στη δημόσια συζήτηση, τους τελευταίους 3 μήνες ιδιαίτερα στην Κύπρο, με αντικρουόμενες απόψεις που οφείλονται είτε σε διαφορετική αντίληψη περί γεωπολιτικού κόστους είτε για την οικονομική βιωσιμότητα του έργου. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται η κωδικοποίηση τόσο των δεδομένων όσο και των σημαντικότερων ζητημάτων προς διαπραγμάτευση, προκειμένου να εκτιμηθούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα υλοποίησης ή μη, αυτού του μεγαλεπήβολου έργου.
Καταρχάς επισημαίνεται ότι ουδείς αμφισβητεί ότι η ιδέα της διασύνδεσης που προβλέπεται και στα προγράμματα και απαιτήσεις της Ε.Ε δεν είναι προς όφελος της Κύπρου. Οι στρατηγικές ιδέες όμως, για να πραγματοποιυηθούν και να είναι προς όφελος της Κοινωνίας, θα πρέπει να σχεδιαστούν έγκαιρα, να εκτιμηθεί η σχέση κόστους/οφέλους και κυρίως το στρατηγικό και γεωπολιτικό όφελος για τις επόμενες γενιές. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΑΟΖ κάθε παράκτιου κράτους αποτελεί περιοχή κυριαρχικών δικαιωμάτων οικονομικής αξιοποίησης, θα πρέπει να προσεγγιστεί με γνώμονα τις δυνατότητες του κράτους στο διεθνές περιβάλλον και την ικανότητα του να επιβάλει τη δικαιοδοσία του με τρόπο που να «αφοπλίζει» τον αντίπαλο (στην προκειμένη περίπτωση την Τουρκία).
Τα δεδομένα όπως έχουν διαμορφωθεί και δημοσιοποιηθεί μέχρι στιγμής μπορούν να συνοψισθούν στα παρακάτω:
• Η ιδέα της ηλεκτρικής διασύνδεσης γεννήθηκε από ιδιωτική πρωτοβουλία από την εταιρεία Euroasia Interconnector το 2012 η οποία στη συνέχεια μετετράπει σε στρατηγικό κυβερνητικό/Ευρωπαϊκό έργο και εν τέλει η εταιρεία πώλησε το Project στον ΑΔΜΗΕ.(Αρκετές παραδοξότητες αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα)
• Το έργο έχει συνολικό μήκος 1300 km (ελλάδα-Κύπρος Ισραήλ) και είναι το μεγαλύτερο θαλάσσιο καλώδιο παγκοσμίως και θα ποντιστεί στο μεγαλύτερο βάθος που φθάνει τα 3,000 μέτρα!!
• Το κόστος του έργου από Κύπρο μέχρι Κρήτη ανέρχεται κατ’εκτίμηση στα 2 δις ευρώ με ανοικτή την επιπλέον αύξηση του κόστους.
• Η χρηματοδότηση του έργου γίνεται κατά το 1/3 από την Ε.Ε με 657 εκατομ. ενώ καταβάλλεται προσπάθεια για αύξηση του ποσού από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Αναπτύξεως.
• Ο φορέας υλοποίησης είναι ο ΑΔΜΗΕ, ο οποίος είναι ιδιωτική εταιρεία του Ελληνικού Δημοσίου με μεγαλύτερο μέτοχο το Ελληνικό κράτος και μεγαλομέτοχο την Κινεζική δημόσια εταιρεία διανομής Ηλεκτρισμού.
• Η όδευση του έργου από την Κύπρο προς την Κρήτη διέρχεται από περιοχή της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας που παρανόμως η Τουρκία την διεκδικεί ως δική της υφαλοκρηπίδα.
• Το έργο υποστηρίζεται -ρητορικά μέχρι στιγμής- από την Ε.Ε, τον Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
• Η εταιρεία NEXANS που κατασκευάζει το καλώδιο, συνολικού κόστους 1,4 δις ευρώ, είναι Γαλλική.
• Τα πλοία ερευνών για τις θαλάσσιες έρευνες και την τεχνική προετοιμασία του έργου προκειμένου να γίνει η πόντιση του καλωδίου, ανήκουν σε Ιταλική εταιρεία.
• Η απαιτούμενη θαλάσσια έρευνα για την όδευση του καλωδίου θα γίνει σχεδόν ταυτόχρονα από Κρήτη προς την Κύπρο και από Κύπρο προς Κρήτη εντος των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου όπως αυτές πηγάζουν από το Δίκαιο της Θάλασσας.
• Από το 2008 μέχρι και σήμερα η Τουρκία ουδέποτε αποδέχθηκε στην περιοχή δυτικά της Πάφου, (που θεωρεί παράνομα ως δική της υφαλοκρηπίδα) οποιαδήποτε δραστηριότητα που αφορά επιστημονικές έρευνες ή και γεωτρήσεις με την απειλή κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας με την χρήση της Στρατιωτικής και Ναυτικής της ισχύος.
• Με βάση το δίκαιο της θάλασσας δεν μπορεί οποιοδήποτε κράτος να απαγορεύσει την πόντιση καλωδίων, όμως η Τουρκία δεν έχει υπογράψει το Δίκαιο της Θάλασσας αλλά το εφαρμόζει κατά το δοκούν, όπου την συμφέρει.
• Όσον αφορά στο γεωπολιτικό ρίσκο ο ΑΔΜΗΕ ζητά την ανάληψη του κόστους κατασκευής του έργου, εάν αυτό ανασταλεί από εξωτερικούς κινδύνους (π.χ παρέμβαση Τουρκίας), από την Κυπριακή Δημοκρατία.

Με βάση τα παραπάνω συνάγεται ότι τα σημαντικότερα ζητήματα προς διαπραγμάτευση η εξέλιξη των οποίων θα διαμορ΄φωσει τις τελικές αποφάσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας είναι :
1. H χρηματοδότηση, η οικονομική βιωσιμότητα του έργου και η ποσόστοση συνεισφοράς των καταναλωτών Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας.
2. Οι εγγυήσεις για την ελαχιστοποίηση του γεωπολιτικού ρίσκου που προέρχεται κυρίως από την Τουρκία.
Τέτοιου είδους στρατηγικά έργα που δεν μπορούν να εξασφαλιστούν με ίδιους πόρους και μέσα και η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει την δύναμη να τα επιβάλει λόγω του μικρόυ της μεγέθους και των περιορισμένων δυνατοτήτων, αν αρχίσουν και σταματήσουν, δημιουργούν τετελεσμένα με πολύ αρνητικές συνέπειες στο εγγύς και απώτερο μέλλον. Η Τουρκία στο πλαίσιο της παράνομης υλοποίησης της ιδέας της Γαλάζιας Πατρίδας επιδιώκει πάντα την εφαρμογή του δόγματος « Αμφισβητώ με απειλή χρήσης Στρατιωτικής Ισχύος – Γκριζάρω και αποκτώ τα δικαιώματα την κατάλληλη στιγμή, που θα το επιτρέψει η αδυναμία του Ελληνισμού.»
Οι διεθνώς αναγνωρισμένοι οικονομολόγοι διακηρύσσουν ότι το γεωπολιτικό ρίσκο είτε γεννά ευκαιρίες είτε επιφέρει καταστροφικές συνέπειες σε μεγάλες επενδυτικές πρωτοβουλίες. Συνεπώς στην περίπτωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης, εάν το έργο ολοκληρωθεί ομαλά χωρίς παρέμβαση της Τουρκίας και με δίκαιη οικονομική κατανομή κόστους και οφέλους, τότε θα είναι τεράστια επιτυχία για όλες τις πλευρές. Εάν όμως παρέμβει η Τουρκία παρά τις διπλωματικές πιέσεις της Ε.Ε και άλλων χωρών και εν τέλει διακοπεί το έργο, τότε αυτό το γεγονός θα είναι καταστροφικό, γιατί πέραν του οικονομικού κόστους που θα επωμιστεί η Κυπριακή Κοινωνία θα γκριζάρει και η περιοχή της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας δυτικά της Πάφου με απρόβλεπτες συνέπειες για την αξιοποίηση της ΑΟΖ.
Εν κατακλείδι εκτιμάται ότι το έργο – εφόσον είναι οικονομικά βιώσιμο – μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία της Ε.Ε να αναλάβει επιτέλους τον ρόλο που της αρμόζει στα ανατολικά της σύνορα και να προστατεύσει τα συμφέροντα της στην Ανατολική Μεσόγειο, εφαρμόζοντας στην πράξη την κοινή πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας. Το έργο της διασύνδεσης εντάσσεται στα Ευρωπαϊκά προγράμματα ως έργο κοινού ενδιαφέροντος και είναι υποχρέωση της να παρέμβει όχι μόνο διπλωματικά αλλά και στο επιχειρησιακό πεδίο. Το ίδιο και οι ΗΠΑ που δείχνουν πλέον – ρητορικά τουλάχιστον – να αλλάζουν την πολιτική τους έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η εγγύηση, στο επιχειρησιακό πεδίο εφαρμογής αποτλεί μονόδρομο για την επιτυχή ολοκλήρωση του έργου. Και αυτό μπορέι να γίνει μόνο με την δημιουργία μικτής Ναυτικής Δύναμης Ασφάλειας από ΗΠΑ – Γαλλία – Ελλάδα – Ιταλία που έχουν σημαντικά συμφέροντα. Σε αυτή την περίπτωση η Κυπριακή Δημοκρατία έχει την δυνατότητα και μπορεί να παρέχει υποδομές και την απαραίτητη λογιστική υποστήριξη. Η δύναμη αυτή θα περιπολεί και θα εξασφαλίζει την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου της Θάλασσας έναντι οποιονδήποτε απειλών, συνοδεύοντας τα πλοία ερευνών και πόντισης του καλωδίου. Ειδάλλως όλα στον αέρα…

ΧΑΡΤΗΣ (1)