Εύθραυστες χαρακτήρισε τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή ο ακαδημαϊκός, ειδικός σε θέματα Διεθνούς Ασφάλειας, δρ Βασίλης Κάππης, την ώρα που οποιαδήποτε σημαντική κλιμάκωση στις συγκρούσεις, που εκτυλίσσονται παράλληλα με τον πόλεμο στη Γάζα, κινδυνεύει να μετατραπεί σε μια περιφερειακή σύρραξη.

Το νέο ναυάγιο στις διαπραγματεύσεις στο Κάιρο για κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας ήρθε εν μέσω αυξημένης έντασης στη Μέση Ανατολή, μετά την επίθεση της Χεζμπολάχ εναντίον του Ισραήλ με εκατοντάδες ρουκέτες και drones και τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις να απαντούν στην επίθεση, εξαπολύοντας «προληπτικά» δεκάδες αεροπορικούς βομβαρδισμούς στον Λίβανο, με τον ισχυρισμό ότι εντόπισαν προετοιμασίες της ένοπλης οργάνωσης Χεζμπολάχ για επίθεση «ευρείας κλίμακας» εναντίον του Ισραήλ.

Παράλληλα το Ιράν συνεχίζει να απειλεί το Ισραήλ  με αντίποινα για τη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς, Ισμαΐλ Χανίγια τον περασμένο μήνα στην Τεχεράνη, με τον Υπουργό Εξωτερικών της χώρας, Αμπάς Αρακτσί, να προειδοποιεί ότι «η αντίδραση του Ιράν στην ισραηλινή τρομοκρατική επίθεση στην Τεχεράνη θα είναι μετρημένη και καλά υπολογισμένη».

Tρία επίπεδα που οδηγούν στην αστάθεια

Αναλύοντας τα τρία επίπεδα, που συμβάλλουν στην εντεινόμενη αστάθεια στην περιοχή, ο δρ Κάππης υποστήριξε ότι παρόλο που τα κράτη της περιοχής δεν επιθυμούν περαιτέρω κλιμάκωση, ένας λανθασμένος υπολογισμός αρκεί για να οδηγήσει την κατάσταση σε ένα γενικευμένο πόλεμο. Άλλωστε η ιστορία και το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου μας έχει διδάξει ότι η ελεγχόμενη κλιμάκωση κάποιες φορές δεν καθίσταται εφικτή.

Όπως ανέφερε ο δρ Κάππης, η προβληματική κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό των κρατών της περιοχής, όπως το Ιράν και το Ισραήλ, επιτείνει την αστάθεια που παρουσιάζεται τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό τους περιβάλλον. Διευκρίνισε ωστόσο ότι υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις κρατών στην περιοχή, όπως το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που διαθέτουν σταθερό κοινωνικοοικονομικό μοντέλο, σημειώνοντας ότι η δημογραφία αλλά και η οικονομία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη σταθερότητα των κρατών και τις εξελίξεις (βλ. «Αραβική Άνοιξη»). Η Αίγυπτος, επίσης, εμφανίζει για την ώρα αξιοσημείωτη σταθερότητα, λαμβάνοντας υπόψη το πρόσφατο παρελθόν της χώρας.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, παράγοντες  που επιτείνουν την αστάθεια, όπως επεσήμανε, είναι οι δυαδικοί ανταγωνισμοί των κρατών της περιοχής (π.χ. Σαουδική Αραβία – Κατάρ), αφού οι ανταγωνιστικές σχέσεις των κρατών της περιοχής, κάθε άλλο παρά έχουν αμβλυνθεί με το πέρας του Ψυχρού Πολέμου. Εάν προσθέσουμε στην εξίσωση και τους μη κρατικούς δρώντες (βλέπε Χαμάς, Χεζμπολάχ), όπως σημείωσε ο δρ Κάππης, υφίσταται η αντιπαράθεση τζιχαντιστικών ριζοσπαστικών δυνάμεων έναντι πιο κοσμικών», όπως επίσης και ο ανταγωνισμός μεταξύ σιιτικών και σουνιτικών συμφερόντων.

Σε συστημικό επίπεδο, τέλος, η ευρύτερη γεωπολιτική αστάθεια που παρατηρείται τόσο στο υποσύστημα της Μέσης Ανατολής, αφού έχουν μεταβληθεί οι ισορροπίες και δεν υφίσταται μια σταθερή διπολική σχέση μεταξύ των περιφερειακών δυνάμεων, αλλά και στο συστημικό επίπεδο γενικότερα, με την υποχώρηση των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή και την άνοδο άλλων δυνάμεων, όπως η Ρωσία και η Κίνα, επιταχύνει τις πιέσεις προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης ενός νέου status quo στην περιοχή.

Σημειώνεται ότι η μακροπρόθεσμη εγκατάσταση της Ρωσίας στην περιοχή μέσω της Συρίας, οι κινεζικές επενδύσεις και η τουρκική επιρροή καλύπτουν το κενό που άφησε η απαγκίστρωση των Η.Π.Α. μετά το 2008 και την αποτυχημένη προσπάθεια εξαγωγής της Δυτικού τύπου δημοκρατίας στην περιοχή. Ουσιαστικά, παρατηρούμε πως παρά την πρόσκαιρη επιστροφή της Δύσης στην περιοχή κατά τη διάρκεια κρίσεων, τόσο η Ευρώπη όσο και η Ουάσιγκτον τηρούν αποστάσεις από τη διαμορφούμενη ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, γεγονός που διαδραματίζει σημασία στην επικρατούσα ασταθή κατάσταση.

Κληθείς να σχολιάσει τον ρόλο των ηγεσιών των κρατών της περιοχής υποστήριξε ότι αντικατοπτρίζουν τις εσωτερικές αντιθέσεις που υφίστανται τα κράτη της περιοχής. Για παράδειγμα, όπως ανέφερε, στο Ισραήλ συνυπάρχει η άνοδος των υπερορθοδόξων Εβραίων κι από την άλλη η αύξηση του αραβικού πληθυσμού της χώρας, ενώ την ίδια ώρα στο Ιράν υφίσταται εντός του πληθυσμού μια τάση που απαιτεί την επίδειξη σκληρής εξωτερικής πολιτικής και στάσης έναντι του Ισραήλ και μια άλλη τάση που επιζητεί ανοίγματα προς τον υπόλοιπο κόσμο.

Πρόσθεσε ότι ο Βενιαμίν Νετανιάχου και ο νέος Ιρανός Πρόεδρος είναι δέσμιοι των πιο σκληροπυρηνικών στοιχείων του πολιτικού συστήματος των χωρών τους, με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό να βλέπει και οπορτουνιστικά τον πόλεμο διότι μέσω της συσπείρωσης της κοινής γνώμης επιθυμεί να επιβιώσει πολιτικά.

Ερωτηθείς για το πώς βλέπει να εξελίσσεται το σκηνικό στην περιοχή και αν συμμερίζεται την άποψη άλλων αναλυτών για συνέχιση της αντιπαράθεσης διά αντιπροσώπων, υποστήριξε ότι βολεύει ίσως το Ιράν και τις αραβικές χώρες να συνεχιστούν οι επιθέσεις από τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ διότι έτσι απαλείφεται η «υποχρέωση» των ανταγωνιστών του Ισραήλ να απαντήσουν , ωστόσο ενυπάρχει την ίδια ώρα ο φόβος ότι κάποια στιγμή θα εκτροχιαστεί η κατάσταση προς μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.

Εξήγησε ακόμη ότι το Ιράν δεν μπορεί να εισέλθει σε ένα πόλεμο μεγάλης κλίμακας με το Ισραήλ και δεν είναι εύκολο να υπάρξει συμβατική σύγκρουση μεταξύ των δύο αντιπάλων δυνάμεων, γιατί αφενός δεν συνορεύουν και αφετέρου στο θέμα της αεροπορικής ισχύος, υφίσταται ένα τεράστιο κενό – ασυμμετρία μεταξύ των δύο χωρών, με το Ιράν να χρειάζεται τουλάχιστον μια δεκαετία για να μπορέσει να πλησιάσει το Ισραήλ.

Κληθείς ακόμη να σχολιάσει γιατί δεν εκδηλώθηκε μέχρι στιγμής, όπως αναμενόταν απάντηση του Ιράν για τον θάνατο του  Χανίγια, ο δρ Κάππης το απέδωσε τόσο στον εσωτερικό διχασμό που υπάρχει στη χώρα, όσο και στην αμερικανική αποτροπή και την ισχυρή στρατιωτική παρουσία στην περιοχή.

Το Ισράηλ ξαναβλέπει τα τρία μεγάλα μέτωπα

Όσον αφορά την πολιτική του Ισραήλ, ο δρ Κάππης σημείωσε ότι η Κυβέρνηση Νετανιάχου ξαναβλέπει τα τρία μεγάλα μέτωπα: το Παλαιστινιακό, τις οργανώσεις Χαμάς – Χεζμπολάχ και το Ιράν,  επιθυμώντας να συνθλίψει τις δύο οργανώσεις, χωρίς να αποκλείει την πραγματοποίηση επιχείρησης στο Λίβανο. Όσον αφορά το Ιράν, όπως επεσήμανε, υπάρχει μια γενικότερη καχυποψία εναντίον του και κινητοποίηση για αδρανοποίηση του πυρηνικού του προγράμματος, με τις ΗΠΑ ωστόσο να πιέζουν για αποφυγή της κλιμάκωσης.

Ο δρ Κάππης υποστήριξε ότι παρόλο που καμιά χώρα της περιοχής δεν θα ήθελε να ξεσπάσει ένας γενικευμένος πόλεμος, ωστόσο υφίστανται δύσκολες ισορροπίες και λανθασμένοι υπολογισμοί θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανεπιθύμητη εξέλιξη, αφού έχει αποδειχτεί ότι ο έλεγχος της κλιμάκωσης κάποιες φορές δεν είναι εφικτός.

Οι επιπτώσεις για την Κύπρο

Όσον αφορά την Κύπρο, όπως επεσήμανε ο ακαδημαϊκός, επηρεάζεται με δύο τρόπους.

Καταρχάς μέσω της συνέχειας της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα, αλλά και με την άφιξη περισσότερων Ισραηλινών ή άλλων πολιτών στο νησί μας που επιθυμούν να αποφύγουν την εντεινόμενη ανασφάλεια, αλλά και με γεωπολιτικές συνέπειες, εφόσον η έκρυθμη κατάσταση στην Εγγύς Μέση Ανατολή δημιουργεί συνθήκες πλήρους αστάθειας, με την Κύπρο να αποκτά ρόλο προκεχωρημένου φυλακίου της Δύσης στην περιοχή.

Παράλληλα, όπως επεσήμανε, όσο η κατάσταση παραμένει έκρυθμη, αυξάνεται και ο κίνδυνος εμπλοκής της Κύπρου στην κρίση, με τους χειρισμούς της Κυβέρνησης όπως υπέδειξε να είναι καθοριστικοί σε αυτό το σημείο.

Πηγή: Φιλελεύθερος