Δεν έχουν περάσει πολλοί μήνες από τότε που συζητούσαμε για την εντυπωσιακή σύσφιγξη στις σχέσεις Τεχεράνης – Μόσχας. Ήταν μία ανίερη συμμαχία ανάμεσα σε ένα σιιτικό καθεστώς και μία χριστιανική χώρα που έχει πολλάκις βρεθεί στο στόχαστρο τζιχαντιστών, με το βλέμμα τόσο στον Καύκασο όσο και στη Μέση Ανατολή. Τώρα τα δεδομένα αλλάζουν και πάλι.

Ας θυμίσουμε κάποιες ειδήσεις από το πρόσφατο παρελθόν:

• Τον Οκτώβριο του 2023 ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν ήταν από τους ελάχιστους ηγέτες της παγκόσμιας κοινότητας που δεν τηλεφώνησαν στον Μπενιαμίν Νετανιάχου για να εκφράσουν την καταδίκη τους για την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς και τα συλλυπητήρια για τους πάνω από 1.200 Ισραηλινούς αμάχους που σκοτώθηκαν.
• Τον Απρίλιο του 2024 όταν το Ιράν εξαπέλυσε εκατοντάδες πυραύλους και drones προς το Ισραήλ, είχε ενημερώσει για την επίθεση του χώρες, που θεωρούσε συμμάχους, μεταξύ των οποίων και τη Ρωσία.
• Μόλις την περασμένη Παρασκευή το Reuters, επικαλούμενο ευρωπαϊκές πηγές, μετέδιδε ότι δεκάδες Ρώσοι στρατιωτικοί εκπαιδεύονται στο Ιράν στην χρήση του βαλλιστικού πυραυλικού συστήματος μικρής εμβέλειας Fath-360. Οι ίδιες πηγές ανέφεραν ότι το Ιράν ετοιμάζεται να παραδώσει εκατοντάδες βαλλιστικούς πυραύλους στη Ρωσία για τον πόλεμος της στην Ουκρανία.
• Σε χθεσινοβραδινό δημοσίευμα της  η Wall Street Journal ανέφερε ότι η συμμαχία αρχίζει να δείχνει ρωγμές λόγω της παράλληλης κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή και τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανια. Και τούτο γιατί πυροδοτούνται  έες αυξημένες ανάγκες και στις δύο χώρες, που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για να προσφέρει η Τεχεράνη στη Μόσχα τα όπλα που έχει περισσότερο ανάγκη ή το αντιστροφο.

Τι έχει συμβεί λοιπόν; Ας δούμε πώς δημιουργήθηκε η συμμαχία και γιατί αυτή δοκιμάζεται σήμερα.

Τι έφερε κοντά Μόσχα και Τεχεράνη

Την τελευταία διετία, από τότε δηλαδή που ο Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμό του στην Ουκρανία, μία τεκτονική αλλαγή ήταν σε εξέλιξη στον ρόλο της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή. Αναζητώντας όπλα και συμμάχους, το Κρεμλίνο ερχόταν ολοένα και πιο κοντά με το Ιράν, ενώ ενίσχυε τους δεσμούς της και με αραβικά κράτη όπως η Αίγυπτος, το Ιράκ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η Μόσχα έθεσε τα θεμέλια για μια στρατηγική σχέση με την Ισλαμική Δημοκρατία, η οποία προμήθευσε χιλιάδες drones Shahed που χρησιμοποιούσε στην εισβολή στην Ουκρανία για να καταστρέψει τις ουκρανικές υποδομές ηλεκτρικού ρεύματος. Η Τεχεράνη εξακολουθεί να παρέχει εξαρτήματα στη Μόσχα για να συναρμολογήσει τα drones μέσα στη Ρωσία. Η Ρωσία, με τη σειρά της, έχει παραδώσει εκπαιδευτικά αεροσκάφη Yak-130 στην αεροπορία του Ιράν.

Ουσιαστικά Ρωσία και  Ιράν μπορούν, ενώνοντας δυνάμεις, να καλύψουν κενά στις στρατιωτικές δυνατότητές τους. Η Ρωσία κατασκευάζει εξελιγμένες αντιαεροπορικές άμυνες και αεροσκάφη, ενώ το Ιράν έχει αναπτύξει ισχυρά drones και πυραύλους. Και υπάρχει βεβαίως και κάτι άλλο που «μοιράζονται»: το μίσος για τη Δύση.

Τι άλλαξε τις τελευταίες εβδομάδες

Η Τεχεράνη ετοιμάζει την απάντηση – εκδίκηση για τη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε σε ιρανικό έδαφος στις 31 Ιουλίου. Η Ρωσία, έκπληκτη από την ουκρανική εισβολή στην περιοχή του Κουρσκ, προσπαθεί να απαντήσει καθώς το Κίεβο ετοιμάζει το πρώτο του αεροσκάφος F-16.

Αυτή η σύγκλιση των γεγονότων σημαίνει ότι κάθε χώρα έχει μικρή πλεονάζουσα ικανότητα να προσφέρει τα όπλα που χρειάζεται περισσότερο η άλλη — τουλάχιστον προς το παρόν.

«Το Ιράν διακινδυνεύει αυτό που είχε συλλάβει ως περιορισμένη στρατιωτική ενέργεια εναντίον του Ισραήλ να μετατραπεί σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο.Αν συμβεί αυτό, χρειάζεται κάθε πύραυλο που έχει στη διάθεσή του – με τον ίδιο τρόπο που η Ρωσία χρειάζεται αυτή τη στιμή κάθε σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας που διαθέτει», εξήγησε στη Wall Street Journal ο Ali Vaez, αναλυτής του International Crisis Group,  αμφισβητώντας ουσιαστικά τις πληροφορίες περί αποστολής ιρανικών πυραύλων στη Ρωσία.

Διπλωμάτες και αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών είπαν επίσης στην αμερικανική εφημερίδα, ότι για τη Ρωσία ένας μεγάλος πόλεμος στη Μέση Ανατολή, σημαίνει εμπόδια στη δική της πολεμική προσπάθεια, Μία περιφερειακή σύρραξη θα περιέπλεκε τις σχέσεις του Κρεμλίνου με κράτη που επιτρέπουν στη Ρωσία να μετριάσει τις επιπτώσεις των δυτικών κυρώσεων, όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τόνιζαν.

Το ιστορικό της σχέσης

Η Ρωσία και το Ιράν ένωσαν επιτυχώς δυνάμεις για πρώτη φορά στη Συρία, προκειμένου να αποτρέψουν την κατάρρευση του Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος έχανε τον έλεγχο από αντάρτες υποστηριζόμενους από τις ΗΠΑ. Η Ρωσία ήταν ο ισχυρός εταίρος στη σχέση.

Ωστόσο οι ρωσικές αποτυχίες στην Ουκρανία μετά την εισβολή του Φεβρουαρίου του 2022 άλλαξαν την ισορροπία δυνάμεων στη σχέση των δύο. Η ρωσική οικονομία υποβλήθηκε σε διεθνείς κυρώσεις που ξεπερνούν αυτές που έχει αντιμετωπίσει το Ιράν εδώ και δεκαετίες.

Ξαφνικά, η Μόσχα μετατράπηκε από έναν αδιαμφισβήτητο ανώτερο εταίρο σε ένα  έθνος, που είχε διακαώς ανάγκη τη στρατιωτική βοήθεια από την Τεχεράνη.

«Για πρώτη φορά στη μεταεπαναστατική ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας, η Ρωσία στην πραγματικότητα εξαρτάται από το Ιράν για κάτι κρίσιμο, που είναι τα όπλα», επισημαίνει ο Meir Javedanfar, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Reichman στο Ισραήλ. «Μετά τις πρόσφατες ήττες στο Κουρσκ, η Ρωσία χρειάζεται την ιρανική υποστήριξη περισσότερο από ποτέ. Αλλά ίσως να μην μπορεί να τη λάβει».

Το Ιράν άρχισε να προμηθεύει τη Ρωσία με χιλιάδες επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Shahed, πυρομαχικά πυροβολικού και μερικά από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Mohajer. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, το Ιράν έχει απορρίψει τα ρωσικά αιτήματα για βαλλιστικούς πυραύλους, από τους οποίους πιστεύεται ότι κατέχει χιλιάδες.

Η Ρωσία έχει ήδη εκτοξεύσει χιλιάδες βαλλιστικούς πυραύλους και πυραύλους κρουζ στην Ουκρανία, εξαντλώντας τα δικά της αποθέματα, ενώ πρόσφατα άρχισε να χρησιμοποιεί βαλλιστικούς πυραύλους που παρέχονται από τη Βόρεια Κορέα. Η Πιονγκγιανγκ και ο Κιμ ίσως να έρθουν πιο κοντά με τη Μόσχα όσο η Τεχεράνη θα κοιτάει τα δικά της προβλήματα.