Της Judy Dempsey

Οι τελευταίες εβδομάδες ήταν ταραχώδεις εντός της ΕΕ και πέρα από αυτήν. Ο Σλοβάκος πρωθυπουργός επέζησε από απόπειρα δολοφονίας. Ένας ακροδεξιός συνασπισμός είναι έτοιμος να γίνει η επόμενη ολλανδική κυβέρνηση. Το αντιμεταναστευτικό κόμμα της Γερμανίας Εναλλακτική για τη Γερμανία είναι βυθισμένο σε κατασκοπευτικά σκάνδαλα που εμπλέκουν Ρωσία και Κίνα. Όλες αυτές οι εξελίξεις σημειώνονται λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας θα διαμορφώσει τη μελλοντική πολιτική κατεύθυνση της ΕΕ όσον αφορά τη μετανάστευση και την εξωτερική πολιτική.

Πιο δίπλα, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει ενταθεί. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το Χάρκοβο, έχει βομβαρδιστεί ανηλεώς αφού επέζησε από μια άγρια ​​επίθεση πριν από δύο χρόνια. Η Ουκρανία δεν έχει ακόμη αρκετή στρατιωτική υποστήριξη από τη Δύση για να αντέξει αυτή την επίθεση.

Ακόμα πιο πέρα, ο πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν σκοτώθηκαν σε αεροπορικό δυστύχημα, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τη διαδοχή και για πόσο καιρό μπορεί να συνεχιστεί η αδιάκοπη καταστολή οποιασδήποτε μορφής διαφωνίας από το καθεστώς. Και μην ξεχνάτε την ανάπτυξη του προγράμματος πυρηνικών όπλων της.

Στη Ρωσία, ο χώρος για την κοινωνία των πολιτών, τις τέχνες και την ακαδημαϊκή ελευθερία περιορίζεται ακόμη περισσότερο. Στη Γεωργία, το κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που περιορίζει τον ρόλο των μη κυβερνητικών οργανώσεων που λαμβάνουν περισσότερο από το 20% της χρηματοδότησής τους από διεθνείς χορηγούς. Αυτή η κίνηση αφορούσε, όπως και στη Ρωσία, τη χαλάρωση της κοινωνίας των πολιτών και των παραγόντων που προσπαθούν να παρέχουν εναλλακτικές φωνές και να διατηρήσουν τις μεταρρυθμίσεις σε τροχιά.

Η ΕΕ, μετά από μια ενοχλητική καθυστέρηση, κατάφερε να εκδώσει μια δήλωση επικρίνοντας την απόφαση της Τιφλίδας. Η Ουγγαρία, ένα ολοένα και πιο ανατρεπτικό κράτος μέλος, εξέφρασε τις αντιρρήσεις τους για τη διατύπωση για κάτι τόσο βασικό όπως η υπεράσπιση της κοινωνίας των πολιτών. Θυμίζουμε ωστόσο ότι ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν είναι ο μαθητής του Πούτιν.

Στη Μέση Ανατολή, όχι μόνο φαίνονται ζοφερές οι προοπτικές μιας συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς για την απελευθέρωση των ομήρων και την εφαρμογή κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα μετά τις προσπάθειες διαμεσολάβησης των Ηνωμένων Πολιτειών, της Αιγύπτου και του Κατάρ. Μετά από λεπτομερή έκθεση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC), ο Ισραηλινός Πρόεδρος Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο υπουργός Άμυνας του και τρεις ηγέτες της Χαμάς ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ένταλμα σύλληψης για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ο Νετανιάχου θεώρησε το αίτημα του γενικού εισαγγελέα του ΔΠΔ ως αντισημιτική πράξη που θυμίζει τη ναζιστική εποχή.

Παρά τις τεράστιες συνέπειες όλων αυτών των εξελίξεων, πολλοί Ευρωπαίοι δεν επηρεάζονται από αυτές. Οι ανησυχίες τους είναι καθημερινά ζητήματα, ακόμη κι αν ασχολούνται όλο και περισσότερο με θέματα ασφάλειας και την υγεία των δημοκρατιών τους. Οι ζώνες άνεσής τους είναι ακόμα άθικτες. Αλλά για πόσο ακόμα;

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δεν έχει αυταπάτες για το πώς οι εξωτερικές και εσωτερικές κρίσεις καθιστούν την ΕΕ ευάλωτη. Η συνέντευξή του στον Economist ήταν αποκαλυπτική. Όμως έχει δίκιο που προειδοποιεί τις πολιτικές ελίτ και τους ευρωπαίους πολίτες ότι ο τρόπος ζωής και η δημοκρατία τους δεν μπορούν να θεωρηθούν δεδομένες.

Γιατί όχι;

Πρώτον, η μεταψυχροπολεμική εποχή έχει τελειώσει. Το απόθεμα ειρήνης που η Δύση υπέθεσε ότι θα έρεε αβίαστα σε χώρες που αναδύθηκαν από δεκαετίες κομμουνιστικής διακυβέρνησης -αλλά και πιο μακριά, δεδομένου ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης είχε τελειώσει – δεν συνέβη. Η μετάβαση στη δημοκρατία απαιτεί πολύ χρόνο. Πρέπει να γαλουχηθούν με τρόπους που οι πολίτες να αισθάνονται ότι έχουν πραγματικό μερίδιο στην επιτυχία τους.

Δεύτερον, οι προαναφερθείσες συγκρούσεις αμφισβητούν την ίδια την προϋπόθεση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η ΕΕ. Κατασκευάστηκε γύρω από ένα έργο ειρήνης, ευημερίας, οικονομικής ανάπτυξης και σταθερότητας. Αυτά ήταν δυνατά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η ιδεολογική αντιπαράθεση μεταξύ της Δύσης και της Μόσχας οικοδομήθηκε σε μια ειδική κατανόηση της σταθερότητας που βασίζεται σε δύο ιδεολογικά στρατόπεδα και δύο στρατιωτικούς οργανισμούς – το ΝΑΤΟ, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Οι γραμμές ήταν σαφώς καθορισμένες.

Τέτοιες γραμμές δεν υπάρχουν πλέον. Οχι μόνο αυτό. Ο αυξανόμενος ρόλος της Κίνας ως στρατιωτικού, ιδεολογικού και οικονομικού ανταγωνιστή της Δύσης αντιπροσωπεύει μια μεγάλη πρόκληση για τη δημοκρατική ίνα της Ευρώπης. Σε συνδυασμό με την αποφασιστικότητα του Πούτιν να υποτάξει την Ουκρανία, η Ευρώπη πρέπει σίγουρα να δει τους κινδύνους που εκφράζει ο Μακρόν.

Τρίτον, οι άλλες πτυχές των θεμελίων της ΕΕ —η ευημερία και η ανάπτυξη— δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται δεδομένες. Ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία και η (καθυστερημένη) απόφαση της Γερμανίας να τερματίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο οδήγησε σε υψηλές τιμές ενέργειας. Ήταν επίσης ο καταλύτης για την επιτάχυνση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Αυτό το οικονομικό σοκ δεν ήταν καινούργιο. Η κατάρρευση της τράπεζας Lehman Brothers το 2008 και η κρίση στην ευρωζώνη προκάλεσαν βαθιά έλλειψη εμπιστοσύνης στην ικανότητα της ΕΕ να παρέχει συνεχή ανάπτυξη και ευημερία.

Επιπλέον, ο πόλεμος στη Συρία και η απόφαση της Γερμανίας το 2015 να δώσει καταφύγιο σε σχεδόν 1 εκατομμύριο ανθρώπους που εγκατέλειψαν τη σύγκρουση προκάλεσαν επίσης την ΕΕ. Ο αντίκτυπος της παγκοσμιοποίησης, των πολέμων και της μετανάστευσης προκάλεσαν αμηχανία. 

Όλα τα παραπάνω σημαίνουν ότι η Ευρώπη πρέπει να αναγνωρίσει στρατηγικά πώς τέτοιοι χώροι δεν ισχύουν πλέον.

Πρώτον, η ΕΕ πρέπει να κινηθεί προς μεγαλύτερη οικονομική ολοκλήρωση. Αυτό θα συνεπαγόταν τη συμφωνία για μια λειτουργική τραπεζική ένωση και μια ένωση κεφαλαιαγορών. Και τα δύο θα ενίσχυαν την ευρωζώνη.

Δεύτερον, δεδομένου ότι η Ευρώπη, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν πρόκειται να είναι αμυντικός παίκτης με την έννοια που πρότεινε ο Μακρόν, θα πρέπει να ενισχύσει τον ρόλο της στο ΝΑΤΟ, ανεξάρτητα από το ποιος θα εισέλθει στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 2025. Αποτροπή, ενισχυμένες δυνατότητες και άλλα η διεύρυνση πρέπει να είναι προτεραιότητες.

Τρίτον, δεδομένου ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε αλλαγές των συνθηκών που θα μείωναν τη χρήση της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων – καθιστώντας έτσι την εξωτερική πολιτική της ΕΕ πιο συνεκτική και αποτελεσματική, οι συνασπισμοί των πρόθυμων θα μπορούσαν να είναι μια επιλογή. Εάν αυτό απαιτεί χρηματοδότηση για ειδικές μη στρατιωτικές αποστολές, οι χώρες που δεν θέλουν να συμμετάσχουν θα πρέπει να συνεισφέρουν οικονομικά.

Τέλος, οι ηγέτες πρέπει να μιλήσουν για το γιατί η δημοκρατία και οι αξίες της Ευρώπης πρέπει να προασπίζονται. Αν αυτός ο τρόπος ζωής δεν είχε σημασία, γιατί οι Ουκρανοί και οι Γεωργιανοί κυματίζουν σημαίες της ΕΕ;

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.  

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου

Αναδημοσίευση από το capital.gr