Με τους χαρακτηρισμούς αυτούς και με την ουσία τους δεν συμφωνούν και όσα μας σώθηκαν στον 3ο τόμο της δημοσιευμένης επιστολογραφίας του μεγάλου του διπλωματικού αντιπάλου, του καγκελαρίου της Αυστρίας, Κλέμενς φον Μέτερνιχ. Εκεί αναδεικνύεται μια πολιτική διχογνωμία, που φαίνεται να έχει και προσωπικό χαρακτήρα και σχετίζεται με τον ανταγωνισμό τους για «την ψυχή του τσάρου», δηλαδή την απόσπαση της Ρωσίας από τις δυνάμεις ενός συγκρατημένου συνταγματικού φιλελευθερισμού σε αυτές της καθαρής συντήρησης. Μια μάχη που αρχικά κέρδισε ο καγκελάριος με τρόπαιο τη διπλωματική κατάρρευση του αντιπάλου του, τον Αύγουστο του 1822.

Οι κρίσεις αυτές του Μέτερνιχ που περιγράφουν έναν σχεδόν επαναστάτη Καποδίστρια αγνοήθηκαν από τους ιστορικούς επειδή θεωρήθηκαν στοιχεία της προπαγάνδας εναντίον του. Σήμερα όμως, χάρη στο ερευνητικό και συλλεκτικό έργο της «Εταιρείας για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό», έχουμε ένα επιπλέον στοιχείο, μια εκτενή επιστολή του ιδίου, που φαίνεται να λανθάνει για αιώνες. Την εν λόγω επιστολή μπορεί να την αναζητήσει κανείς στο Μουσείο Φιλελληνισμού. Γράφτηκε στη Φλωρεντία στις 28 Ιουνίου 1819, σε μια εποχή που ο Καποδίστριας βρισκόταν στα λουτρά του Ρεκοάρο και στο Μιλάνο. Φαίνεται πως οι δυο τους δεν συναντήθηκαν, αλλά αυτό δεν σήμαινε ότι ο καγκελάριος δεν φρόντιζε να γνωρίζει με ακρίβεια τις επόμενες κινήσεις του και, συγκεκριμένα, το επικείμενο ταξίδι του στη Γαλλία. Εκεί συνάντησε διάφορους ανθρώπους, ίσως και τον ειδοποιημένο βαρώνο στον οποίο απευθυνόταν η επιστολή του Μέτερνιχ. Κατά πάσα πιθανότητα αυτός ήταν ο πρεσβευτής της Αυστρίας στο Παρίσι, ο βαρώνος Ντε Βινσέντ.

Ο Ντε Βινσέντ ελάμβανε οδηγίες σχετικά με τον ρόλο του σε πιθανή συνομιλία τους, κατέστη δηλαδή μέρος της πλεκτάνης που ύφαινε προσεκτικά ο προϊστάμενός του, αλλά, το πιο σημαντικό, έλαβε και διαβαθμισμένες πληροφορίες για το ποιος πραγματικά ήταν ο περίεργος εκείνος Ελληνας υπουργός: «Γνωρίζω αυτόν τον Υπουργό σε βάθος… Ως χαρακτήρας είναι ειλικρινής και εγγενώς πιστός. Αν του αρέσουν οι μικροπρεπείς ίντριγκες, αυτό συνδέεται ευθέως με τις ελληνικές συνήθειες… Οι αρχές του είναι αύτες της πλήρους δημοκρατίας (democracie). Ζει μόνο με τις αρχές του και για να τις κάνει πράξη. Εχει μεγάλη ροπή προς την ψευδή φιλοσοφία.

Η σύγχυση στις ιδέες ως αναγκαίο αποτέλεσμα των αγαπημένων του αναγνωσμάτων αποτελεί την πιο έντονη απόχρωση της δημοκρατίας όπως την αντιλαμβάνεται. Την ίδια στιγμή, καθώς έχει καλή προαίρεση, είναι ένας μεγάλος ιδεολόγος, ένας προστάτης της δημοκρατίας, ένας φιλάνθρωπος. Υπουργός μιας αυτοκρατορίας, ο μεταρρυθμιστής της Πολωνίας, προστάτης της απελευθέρωσης των Ελλήνων και του πολιτισμού στη Βεσσαραβία… Η παρούσα κατάσταση στην Ευρώπη δεν πείθει τον κύριο Ντε Κ. Επιθυμεί την χειραφέτηση των λαών μέσα από την ευγένεια και την σοφία. Οφείλει βέβαια να ασκεί κριτική στις υπερβολικές αναστατώσεις ώστε να δείχνει ένας ευγενής και σοφός μεταρρυθμιστής…».

Η εμπλοκή του Καποδίστρια με το πολωνικό Σύνταγμα και τη Βεσσαραβία είναι γνωστά, αν και ελάχιστα αναλυμένα γεγονότα. Η αναφορά του Μέτερνιχ όμως στον ρόλο του «δημοκράτη» αντιπάλου του, του οποίου «η καρδιά είναι κοντύτερα στον Benjamin Constant» ως «προστάτη της απελευθέρωσης των Ελλήνων», και στις προθέσεις του «για την χειραφέτηση των λαών…», ζυγίζει περισσότερο από ολόκληρη την ελληνική ιστοριογραφία για το θέμα και την εποχή.

Πρώτον, είναι σαφές ότι ο Μέτερνιχ γνωρίζει καλά τις διαφορές της ιονικής και της ευρύτερης ελληνικής υπόθεσης, και χρησιμοποιεί σωστά τους όρους Ελληνας και Ιόνιος / Επτανήσιος γενικά αλλά και στην παρούσα επιστολή. Ως «απελευθέρωση των Ελλήνων» εννοεί αυτό που καταλαβαίνουμε όλοι και όχι το ειδικό θέμα της καταπίεσης των Αγγλων στα Επτάνησα.

Δεύτερον, πρόκειται για σύγχρονες κρίσεις, που αφορούν τη διπλωματική επικαιρότητα, δηλαδή αυτό που γνωρίζει εκείνη τη στιγμή ο Μέτερνιχ και, το σπουδαιότερο, είναι σοβαρές ως μέρος ενός εσωτερικού διπλωματικού εγγράφου μιας πολύ σοβαρής υπηρεσίας, και είναι ειλικρινείς, όχι προπαγανδιστικές, γιατί είναι απόρρητες και απευθύνονται σε έναν στενό συνεργάτη του καγκελαρίου.

Εξαιρουμένων των ύβρεων και των ειρωνειών, θα πρέπει να αποτελέσουν την κύρια ιστορική μας πηγή και την υπόθεση εργασίας για τη βιογράφηση του Ευρωπαίου φιλελεύθερου μεταρρυθμιστή, του ιδρυτή της νεότερης Ελλάδας, του Κερκυραίου Ιωάννη Καποδίστρια.

Πηγή: Καθημερινή