Στη Σομαλία τα κράτη του Κόλπου είναι βασικοί παίκτες που αναζητούν να ασκήσουν επιρροή

Η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία 10ετούς αμυντικής και οικονομικής συνεργασίας με τη Σομαλία, η οποία στοχεύει στην άμυνα της μεγάλης ακτογραμμής της τελευταίας και επίσης στην ανοικοδόμηση των ναυτικών δυνάμεων της χώρας που κατέχει στρατηγική θέση στο Κέρας της Αφρικής. Η συμφωνία έλαβε μεγάλη δημοσιότητα, καθώς ήρθε εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων σε αυτή την περιοχή λόγω της αμφιλεγόμενης θαλάσσιας συμφωνίας της Αιθιοπίας με τη Σομαλιλάνδη, η οποία είναι μια περιοχή στην ακτή του Κόλπου του Άντεν που κήρυξε την ανεξαρτησία της το 1991 αλλά εξακολουθεί να αναγνωρίζεται διεθνώς ως μέρος της Σομαλίας.

Η Σομαλία έλαβε μια έκρηξη υποστήριξης για τη στάση της κατά της συμφωνίας Αιθιοπίας – Σομαλιλάνδης. Η Τουρκία και τα κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου ήταν μεταξύ πολλών περιφερειακών χωρών που στήριξαν τη Σομαλία, τονίζοντας τη σημασία της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας.

Την τελευταία δεκαετία, τα κράτη από το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ) έχουν επιδείξει σημαντική δέσμευση και επενδύσεις στην περιοχή του Κέρατος της Αφρικής, με την Ερυθρά Θάλασσα να ανακτά την εξέχουσα θέση της ως γεωστρατηγικό σημείο εστίασης, προσελκύοντας ανταγωνιστικούς παγκόσμιους και περιφερειακούς παράγοντες που στοχεύουν να επεκτείνουν την επιρροή τους.

Στη Σομαλία, τα κράτη του Κόλπου είναι βασικοί παίκτες που αναζητούν επιρροή. Κατά τη διάρκεια της διπλωματικής κρίσης του Κόλπου που ξεκίνησε το 2017, το Κέρας της Αφρικής ήταν μια περιοχή ανταγωνισμού για τα κράτη του ΣΣΚ και την Τουρκία. Ωστόσο, μετά τη συμφιλίωση που ξεκίνησε στις αρχές του 2021, εστίασαν λιγότερο σε δυναμικές πολιτικές που θα μπορούσαν να βλάψουν την πορεία συμφιλίωσης τους και αντ’ αυτού υιοθέτησαν πολιτικές που στοχεύουν στη διατήρηση της σταθερότητας και της ασφάλειας του Κέρατος της Αφρικής και θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση των συμφερόντων τους.

Οποιαδήποτε ένταση που θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τη σταθερότητα και την ασφάλεια αυτής της περιοχής θεωρείται πλέον συλλογική απειλή τόσο από την Τουρκία όσο και από τα κράτη του Κόλπου. Η δυναμική εντός και μεταξύ των αφρικανικών κρατών είναι στενά συνυφασμένη με την τάση εξομάλυνσης Τουρκίας-Κόλπου και είναι προφανές ότι τόσο τα κράτη του ΣΣΚ όσο και η Άγκυρα θα προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν τα όποια πλεονεκτήματα για να λύσουν τις διαφορές μέσω διαλόγου.

Από τα κράτη του Κόλπου, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία που έχουν παίξει βασικό ρόλο και έχουν το μεγαλύτερο βάρος στην περιοχή, ιδιαίτερα στη Σομαλία. Μετά τη συμφωνία Αιθιοπίας – Σομαλιλάνδης, το Ριάντ επαναδιατύπωσε τη θέση του όσο αφορά την ενότητα της Σομαλίας και την κυριαρχία της χώρας σε ολόκληρη την επικράτειά της.

Ακόμη και πριν ξεσπάσει η διένεξη της Σομαλιλάνδης, η Σαουδική Αραβία έψαχνε τρόπο να πλέξει μια στενότερη σχέση με τη Σομαλία, έχοντας διορίσει τον πρώτο της πρεσβευτή στη χώρα μετά από τρεις δεκαετίες το 2021. Πέρυσι, οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας. Η Σομαλία συμμετείχε επίσης σε συνόδους κορυφής που πραγματοποιήθηκαν στο Ριάντ, όπως η Σαουδική-Αφρικανική Σύνοδος και η κοινή αραβο-ισλαμική έκτακτη σύνοδος κορυφής, με τον πρόεδρο της Σομαλίας να στοχεύει να καλλιεργήσει στενούς προσωπικούς δεσμούς με τη σαουδαραβική ηγεσία. Η Σομαλία έχει ξεκαθαρίσει πολλές φορές ότι ελπίζει ότι η δέσμευση της Σαουδικής Αραβίας θα προχωρήσει πολύ περισσότερο, συμπεριλαμβανομένης της εμβάθυνσης στη σφαίρα της ασφάλειας.

Τα ΗΑΕ είναι ένας ακόμα παράγοντας στο Κέρας της Αφρικής που έχει δεσμούς με όλους τους ανταγωνιστές. Πριν από το 2021, η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ήταν οι δύο πλευρές ενός σκληρού μπρα-ντε-φερ στην ευρύτερη περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας, η οποία πήρε ενέργεια για να μεγαλώσει, από τα διαφορετικά τους οράματα για το μέλλον της περιοχής. Όταν, όμως, οι σχέσεις Τουρκίας-Εμιράτων άρχισαν να βελτιώνονται, τα δύο κράτη είχαν κοινές θέσεις σε ορισμένες εντάσεις, όπως ο πόλεμος στο Τιγκράι, στον οποίο υποστήριξαν την κυβέρνηση της Αιθιοπίας.

Από εμπορικής σκοπιάς και ασφάλειας, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δίνουν ιδιαίτερη σημασία στη Σομαλία, όπου διαχειρίζονται δύο βασικά λιμάνια – τη Μπερμπέρα και το Μποσάσο – και έχουν στενούς δεσμούς με την προεδρία. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σομαλία υπέγραψαν συμφωνία ασφαλείας στις αρχές του 2023 που βελτίωσε τους διμερείς δεσμούς.

Πριν από δύο μήνες, μια επίθεση στο Μογκαντίσου σκότωσε τέσσερις στρατιώτες των Εμιράτων και έναν αξιωματικό του Μπαχρέιν που ήταν επιφορτισμένος με την εκπαίδευση του σομαλικού στρατού. Την ευθύνη ανέλαβε η αλ Σαμπάμπ που συνδέεται με την Αλ Κάιντα, η οποία είχε επιτεθεί στο παρελθόν και στην τουρκική αποστολή στο Μογκαντίσου. Η αλ Σαμπάμπ περιέγραψε τα ΗΑΕ ως “εχθρό” για την υποστήριξή τους στη σομαλική κυβέρνηση στη μάχη κατά της ένοπλης ομάδας. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που η αλ Σαμπάμπ είχε βάλει στο στόχαστρο τα Εμιράτα. Το 2015, επιχείρησε να σκοτώσει διπλωμάτες των Εμιράτων στην πρωτεύουσα της Σομαλίας.

Εν μέσω των εντάσεων στην περιοχή, ο Σομαλός πρόεδρος επισκέφθηκε τα κράτη του ΣΣΚ. Τους τελευταίους μήνες έχει επισκεφθεί το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κουβέιτ. Το Κατάρ είναι ένα άλλο κράτος του Κόλπου που έχει επιβεβαιώσει τη δέσμευσή του να υποστηρίξει Σομαλούς στρατιωτικούς στη μάχη κατά της Αλ Σαμπάμπ.

Η προ δύο μηνών επίθεση κατέστησε σαφές για τα κράτη του Κόλπου και την Τουρκία ότι, χωρίς να υπάρχει λύση στη βασική αιτία της ανασφάλειας στη Σομαλία, είναι δύσκολο να επιτευχθούν οι στόχοι τους. Η διασφάλιση της Σομαλίας εντάσσεται στις ευρύτερες ανησυχίες του ΣΣΚ και της Τουρκίας για την ασφάλεια στον Κόλπο του Άντεν και στην Αραβική Θάλασσα.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η πειρατεία της Σομαλίας επανήλθε πρόσφατα μετά από ένα κενό πολλών ετών εν μέσω των επιθέσεων των ανταρτών Χούθι της Υεμένης στη ναυτιλία στην Ερυθρά Θάλασσα. Έτσι, η νέα συμφωνία Τουρκίας-Σομαλίας επιβεβαιώνει τη θέση της Άγκυρας ως σημαντικού παράγοντα στη Σομαλία. Η χώρα από τη μία έχει μετατραπεί σε αφρικανικό προτεκτοράτο της Τουρκίας, ενώ από την άλλη, χωρίς καμία προσπάθεια να κρυφτούν, οι Τούρκοι της πρεσβείας στο Μογκαντίσου εκπαιδεύουν τον στρατό της χώρας εξ ονόματος της Τουρκίας, σε σημείο που η γλώσσα ομιλίας να είναι τα τουρκικά και οι στρατιωτικοί ύμνοι να είναι στην τουρκική γλώσσα. Επίσης η Σομαλία διαθέτει μια μεγάλη στρατιωτική βάση. Αυτή η βάση είναι η ραχοκοκαλιά των προσπαθειών της Σομαλίας για την αντιμετώπιση της Αλ-Σαμπάμπ.

Ωστόσο, σε αυτό το πλαίσιο, εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα σχετικά με τη συμφωνία Αιθιοπίας – Σομαλιλάνδης και τη συμφωνία αμυντικής συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Σομαλίας. Ενώ τα κράτη του Κόλπου είχαν σοβαρές ανησυχίες για την πρώτη, φαίνεται ότι αισθάνονται άνετα με – αν και δεν υποστηρίζουν δημόσια – τη νέα συμφωνία Τουρκίας-Σομαλίας ή τουλάχιστον τον ρόλο της Τουρκίας ως παρόχου ασφάλειας, που θα μπορούσε επίσης να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του ΣΣΚ μακροπρόθεσμα. 

Π.Κ.

capital.gr