Η σημασία του ανθρωπίνου δυναμικού και της στρατιωτικής θητείας

Γράφει ο Άντγος ε.α Αναστάσιος Θεοδωρόπουλος

1. Πρόλογος

Η σημασία του ανθρωπίνου δυναμικού και συνεπώς της στρατιωτικής θητείας, την οποία είχε , έχει και θα έχει , αναφορικά με τη μαχητική ικανότητα και ισχύ των Ενόπλων μας Δυνάμεων, περικλείεται κατά τον πλέον λακωνικό και κλασικό τρόπο στην φράση του Αθηναίου Στρατηγού Νικία, στη Σικελία» «Άνδρες γαρ πόλις, και ου τείχη ουδέ νήες ανδρών κεναί (Θουκυδίδης Η-77). Τα νοήματα πολλά , με πρώτο ότι απαιτούνται οπωσδήποτε και τα μέσα (τείχη και πλοία κυρίως τότε , πολύ περισσότερα σήμερα ) αλλά χωρίς την κατάλληλη σε αριθμό και ποιότητα επάνδρωση που σημαίνει άνδρες εκπαιδευμένοι , ικανοί με τις απαραίτητες σωματικές και ηθικές δυνάμεις , τα προβλήματα και η ήττα σε περίπτωση δοκιμασίας πιθανά. Ο χρόνος που ειπώθηκε δείχνει δύναμη ή μήπως προβληματισμό και ελλοχεύουσα αδυναμία? Μην μας διαφεύγει ότι ειπώθηκε σε περίοδο κάμψης και φθοράς των Αθηνών και για το λόγο αυτό απευκτέο για μας που υπηρετήσαμε δια βίου τις ΕΔ να έρθουν η δοκιμασία , η φθορά , η ήττα για να αντιληφθούμε του υπόψη λόγου το αληθές.
Η ετυμολογία της λέξης στην αρχαία γλώσσα , που σημαίνει την έμμισθη υπηρεσία , καμία σχέση δεν έχει με τις έννοιες που αυτή υποδήλωσε και τα συναισθήματα που ακτινοβόλησε στους απελευθερωτικούς αγώνες του γένους , στο πόλεμο του σαράντα και μετέπειτα αλλά και στην απόδοση στην κοινωνία ανδρών με αρετές όπως η αντοχή , η καρτερία , η πειθαρχία και ο σεβασμός στους νόμους , το ενδιαφέρον για τα κοινά , το κριτήριο των εθνικών απειλών και της άμυνας και τέλος το κριτήριο μιας ακμάζουσας κοινωνίας πολιτών , μιας πολιτείας του εμείς και όχι του εγώ και ενός έθνους που το διακρίνει ενώπιον των απειλών , των πολεμικών κινδύνων και των δίκαιων αγώνων ο εθελοντισμός και η θυσία. Ποτέ δεν πρέπει να λησμονήσουμε τον εθελούσιο μαζικό επαναπατρισμό και την κατάταξη στο Στρατό ομογενών μεταναστών του εξωτερικού , τον αγώνα και τις θυσίες τους κατά τους βαλκανικούς πολέμους .
Στις μέρες μας ως στρατιωτική θητεία , νοείται κυρίως η θητεία των κληρωτών , η οποία όμως επηρεάζει και επηρεάζεται άμεσα , ως προς την απόδοση , από τη θητεία των επαγγελματιών όλων των βαθμών. Πως άλλωστε θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τον χρόνο υπηρεσίας αυτών που δεν είναι κληρωτοί με βάση το στρατιωτικό πνεύμα , τις αρετές και τις υποχρεώσεις του στρατιώτη , οι οποίες δεν περιορίζονται σε βαθμούς της ιεραρχίας , ούτε σε προέλευση των μελών του στρατεύματος, ούτε στη χρονική διάρκειά της. Υποχρέωση και δικαίωμα λοιπόν ταυτόχρονα η στρατιωτική θητεία για τον Έλληνα σήμερα , κατά τον ρου της Ιστορίας ταυτίστηκε με τους αγώνες που μας διατήρησαν ως έθνος μέχρι των ημερών μας.
Για να προβούμε όμως σε μια επιπλέον ουσιαστική ανάλυση του υπόψη θέματος , υπό το πρίσμα και των τελευταίων εξελίξεων με στόχο την εξαγωγή τυχόν σχολίων , συμπερασμάτων και προτάσεων , πρέπει να εξετάσουμε εν συντομία τα σχετικά ιστορικά στοιχεία , τη γενικότερη τάση και τη κατάσταση στις δυτικές χώρες, τη διαμόρφωση της θητείας στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια , τους παράγοντες και τις αρχές που πρέπει να εξετάζονται για τη διαμόρφωσή της , και τέλος την εμπειρία από τη συμμετοχή των επαγγελματιών οπλιτών μέχρι σήμερα , λαμβανομένης υπόψη και της οικονομικής κρίσης , η οποία ανέτρεψε πολλά δεδομένα.

2. Ιστορικά Στοιχεία

Η αγωγή των νέων στην αρχαία Ελλάδα στηρίχθηκε σε στρατιωτικό υπόβαθρο. Στη Σπάρτη η αγωγή είναι κρατική και αποτελεί κύριο μέλημα της πολιτείας. Ο σκοπός είναι διπλός. Αφενός αυτή παρέχει έναν ηθικό κώδικα, στη καλλιέργεια της ιδέας της αφιέρωσης στη πατρίδα και την υπακοή στους νόμους, αφετέρου αποτελεί μια τεχνική προετοιμασίας σε ένα τρόπο ζωής, μια αγωγή στην πειθαρχία της ομαδικής στρατιωτικής ζωής και άσκηση στη πολεμική τέχνη. Ο σκοπός επιτυγχάνεται με μακρόχρονη εκπαίδευση από το 7ο έως το 20ο έτος της ηλικίας των Σπαρτιατών. Σε αντίθεση προς τους Σπαρτιάτες οι Αθηναίοι, όπως παινεύεται στον Επιτάφιο ο Περικλής δεν είχαν ανάγκη να ασκούνται μια ολόκληρη ζωή προκειμένου να διαπρέψουν στον πόλεμο. Όλοι οι έφηβοι της Αθήνας περί το 18ο έτος της ηλικίας τους έκαναν θητεία δύο χρόνων φρουράς στα σύνορα σαν περίπολοι – φύλακες , όπου συντηρούνταν , παρατηρούσαν , σκεφτόντουσαν , αποφάσιζαν και δρούσαν τελείως μόνοι τους. Ο βασικότερος χώρος εκπαίδευσης των νέων της Αθήνας ήταν τα σύνορα με την Βοιωτία , τόπος ορεινός και άγριος που κατοικείτο μόνο από βοσκούς και κυνηγούς. Από τον Ξενοφώντα και τον Πλάτωνα μαθαίνουμε ότι καθ’ όλη την διάρκεια της δοκιμασίας οι έφηβοι περνούσαν την ζωή τους στην ύπαιθρο. Η στρατιωτική προετοιμασία των εφήβων ήταν πολύπλευρη. Ο Πλάτωνας απαιτούσε οι νέοι να μαθαίνουν την τακτική του πολέμου, την πορεία και την τέχνη της στρατοπεδίας,
Η θητεία τους ήταν περίοδος εκπαίδευσης και τέλειας απομόνωσης από την οικογένεια τους και την κοινωνία και όπως είναι φυσικό θα πρέπει να επέφερε στους έφηβους αφόρητη ψυχική και σωματική κούραση , διότι για δύο χρόνια ήταν μακριά από την πόλη χωρίς να έχουν καμία κοινωνική επαφή . Παράλληλα ήταν υπεύθυνοι για την φύλαξη και ασφάλεια της Αθηναϊκής επικράτειας και μάθαιναν να χρησιμοποιούν οποιονδήποτε τρόπο η μέσον που θα τους έδινε την νίκη.
Στο ρωμαϊκό κράτος υιοθετούνται νέες αρχές και ουσιαστικά δημιουργείται ένα μικτό σύστημα επαγγελματιών και στρατευσίμων. Από την εποχή του Αυγούστου ο στρατός μετατρέπεται σε καθαρά μισθοφορικό.
Κατά τον Μεσαίωνα η στρατιωτική θητεία δεν ήταν υποχρεωτική, και οι φεουδάρχες της Δύσης δεν είχαν παρά την υποχρέωση να προσφέρουν στρατιωτική υπηρεσία στο βασίλειό τους για ενάμιση μήνα το χρόνο μόνο! Αυτές οι “Θητείες” δεν ήταν παρά η ανταμοιβή της παροχής γης στον φεουδάρχη από το κράτος. Η κατοχή γης επέβαλλε στρατιωτική συνεισφορά. Αυτό ήραν το στρατιωτικό σύστημα του Μεσαίωνα, που ονομάζεται, γι αυτό, τιμαριωτικό, φεουδαρχικό, ή πρόνοια και στρατιωτόπι στο Βυζάντιο. Στρατιωτόπια, ή στρατοτόπια ήταν στρατιωτικά κτήματα τα οποία παραχωρούσε το κράτος σε ελεύθερους αγρότες Χριστιανούς ορθόδοξους για να υπηρετούν ως στρατιώτες στις στρατιωτικές μονάδες που συγκροτούνταν μετά από επιστράτευση στις Διοικητικές περιφέρειες , τα λεγόμενα Θέματα , οι οποίες δημιουργήθηκαν πιθανά τον 7ο αιώνα, κατά τη δυναστεία του Ηρακλείου, Αξιοσημείωτο είναι ότι αρκετοί αποδίδουν την πτώση του βυζαντίου στην μη υποχρεωτική στρατιωτική θητεία.
Μέχρι τον 16ο αιώνα θα κυριαρχήσουν στη δυτική Ευρώπη οι ιππότες, δηλαδή οι ευγενείς , οι οποίοι αφιερώνονταν στους τοπικούς αριστοκράτες και τους εξυπηρετούσαν με ανταλλάγματα κύρια εδαφικά. Τον 18ο αιώνα οι ευρωπαϊκοί πόλεμοι γίνονται από επαγγελματικούς στρατούς. Στη Σουηδία τον 17ο αιώνα, ο στρατός αποτελείτο από στρατεύματα μακράς θητείας. Οι τοπικές κοινότητες είχαν την ευθύνη στρατολόγησης. Αποτέλεσε με αυτή την εξέλιξη το σουηδικό πρότυπο τον πρόδρομο της γενικότερης στρατολόγησης.
Μετά την γαλλική Επανάσταση και ειδικά όταν αυτή αναγκάσθηκε να υπερασπισθεί τον εαυτό της, δεν υπήρχε ο χρόνος να διδαχθούν οι παλιές τακτικές. Ο ενθουσιασμός και ο ιδεαλισμός αντικατέστησαν την επαγγελματική αντίληψη και τα ήθη της αριστοκρατίας. Βέβαια, το αυθόρμητο κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είχε στη συνέχεια αποτελέσματα αν δεν υπήρχε η οργανωτική και διοικητική ικανότητα του Ναπολέοντα. Στη Γαλλία ο Ναπολέων, θα χρησιμοποιήσει τη μαζικότητα και το στρατιωτικό δυναμικό, που προερχόταν από την υποχρεωτική θητεία, για να αναμορφώσει τη στρατιωτική τακτική αλλά και για να προσπαθήσει να φθάσει ως τη Μόσχα. Η πρώτη μαζική στρατολογία βαθμιαία κάνει της εμφάνισή της. Ο πόλεμος είχε γίνει πλέον ολοκληρωτικός, με τη συμμετοχή ολόκληρου του πληθυσμού.
Αργότερα στη Γερμανία (1860), δημιουργούνται από τον καγκελάριο Μπίσμαρκ οι λεγόμενοι «δύο καλοί θεσμοί», οι οποίοι έκαναν την Πρωσία να υπερέχει απέναντι στις Μεγάλες Δυνάμεις, η γενική στρατιωτική θητεία και η γενική υποχρεωτική εκπαίδευση. Η στρατιωτική θητεία αποτέλεσε από αυτή τη στιγμή το αναγκαίο και φυσικό συμπλήρωμα του εκλογικού δικαιώματος. Στη νεώτερη Ελλάδα, μεταξύ 1879 και 1882, στα πλαίσια των μεταρρυθμίσεων του Χαρίλαου Τρικούπη, εφαρμόσθηκε η γενική στρατολογία, ο τακτικός στρατός εκσυγχρονίσθηκε και η δύναμή του έφθασε στους 30.000 άνδρες.
Στις παραμονές αλλά και στη διάρκεια του Α΄Π.Π. οι στρατεύσιμοι και όλες οι κοινωνικές τάξεις στήριξαν σχεδόν αγόγγυστα τις πολεμικές προσπάθειες των κρατών, παρά τον παραλογισμό και τη μακρά διάρκεια αυτού του πολέμου. Η υποχρεωτική θητεία όμως συμπλήρωνε το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών, των αντιπάλων όπως και κατά τον Β παγκόσμιο πόλεμο , μετά τη λήξη του οποίου τέθηκε το θέμα της επαγγελματοποίησης μέρους των στρατών λόγω της εισόδου νέων τεχνολογιών. .
Κατάργηση της υποχρεωτικής θητείας άρχισε να εφαρμόζεται σε ορισμένες δυτικές χώρες από την δεκαετία του ΄60. Η Μ. Βρετανία κατήργησε τη θητεία το 1962 και οι ΗΠΑ μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ, το 1973

3. Η Κατάσταση τα Τελευταία Χρόνια στη Χώρα μας

Στη χώρα μας η θητεία από πολύ μεγάλης διάρκειας που ήταν στο παρελθόν και ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα της Κύπρου το 1974 (28 μήνες περίπου), μειώθηκε σταδιακά μέχρι του σημείου που βρισκόμαστε τώρα (9μηνη θητεία για το Στρατό εκτός από ορισμένες κατηγορίες που είναι ελαττωμένη όπως παιδιά πολύτεκνων, μετανάστες, γονείς δυο παιδιών κλπ και 12μηνη για Αεροπορία και Ναυτικό). Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται χρονολογικά οι μειώσεις από το 2000
Κλάδος        2000 – 2001 – 2002- 2003 -2004 -2009
Στρατός:       18         16        14          12       12          9
Αεροπορία:  20        18        16          14       12         12

Τον περασμένο Ιανουάριο σύμφωνα με πληροφορίες , οι οποίες εγράφησαν και στον τύπο μετά από εισήγηση της Στρατιωτικής Ηγεσίας , η ηγεσία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας επρόκειτο να ανακοινώσει αύξηση της στρατιωτικής θητείας. Από ότι φαινόταν ο κύβος για την αύξηση της στρατιωτικής θητείας είχε ριφθεί μετά και την τελευταία συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής στο Πεντάγωνο, λίγο πριν από τις εορτές των Χριστουγέννων, στην οποία όλοι σχεδόν οι βουλευτές τάχθηκαν υπέρ μιας τέτοιας εξέλιξης αφού προηγουμένως άκουσαν από τη στρατιωτική ηγεσία τα προβλήματα που υπάρχουν λόγω της μεγάλης έλλειψης προσωπικού. Φαινόταν μάλιστα ότι , η εκπροσώπηση και των τριών κομμάτων , τα οποία στήριζαν την κυβέρνηση του κ. Λουκά Παπαδήμου , στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας , θα διευκόλυνε στη λήψη της απόφασης Η εισήγηση των στρατιωτικών ήταν για 3 μήνες επιπλέον θητεία και στους τρεις κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, ώστε να διαμορφωθεί 12 μήνες για τον Στρατό και 15 για Ναυτικό και Αεροπορία , χωρίς να θιγεί η θητεία των ήδη υπηρετούντων, καθώς ο περιορισμένος αριθμός απόδοσης των ΕΣΣΟ , λόγω της υπογεννητικότητας, η αναστολή των προσλήψεων επαγγελματιών οπλιτών και η συντήρηση ενός μεγάλου αριθμού μονάδων προκαλούν σοβαρά προβλήματα λειτουργίας του Στρατεύματος, με την επάνδρωση σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι και 30%. Παράλληλα φαίνεται ότι έγιναν κάποιες σκέψεις για περιορισμούς στις αναβολές και αλλαγή του χρόνου κατάταξης ( στράτευση στα 18 ) προκειμένου να αποφευχθεί το φαινόμενο της ανυποταξίας (περίπου 30.000 είναι οι ανυπότακτοι εξωτερικού και εσωτερικού) και των παράνομων απαλλαγών. Τελικά η ευκαιρία παρήλθε ανεκμετάλλευτη.

4. Ποια Είναι η Γενικότερη Τάση στις Δυτικές Χώρες.

Είναι αλήθεια ότι μετά την λήξη του ψυχρού πολέμου (αρχές της δεκαετίας του ΄90), οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες κατήργησαν την υποχρεωτική θητεία επειδή :
– δεν υπήρχε απειλή στη γειτονιά τους,
– ήθελαν να μειώσουν τις αμυντικές δαπάνες και να αυξήσουν τις κοινωνικές,
– επικράτησε η αντίληψη του τερματισμού των ενόπλων συγκρούσεων,
– οι διεθνείς οργανισμοί (κύρια το ΝΑΤΟ) επιθυμούσαν επαγγελματίες στρατιώτες, οι οποίοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, χωρίς συνταγματικούς περιορισμούς.
Η τάση αυτή συνεχίζεται. Οι πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών δεν είναι διατεθειμένοι να στέλνουν τα παιδιά τους σε επικίνδυνες και απομεμακρυσμένες περιοχές του πλανήτη, όπου δεν έχουν την αίσθηση ότι διακυβεύεται κάτι σημαντικό για τη χώρα τους. Από την άλλη πλευρά οι διογκούμενες οικονομικές ανάγκες των κατοίκων των δυτικών χωρών προκαλούν αρνητικό κλίμα για τη στράτευση. Μόνο οι χώρες που έχουν απειλές και κινδύνους στη γειτονιά τους ή θεωρούν ότι η θητεία είναι πυλώνας της δημοκρατίας, διατηρούν την θητεία. Σε αυτές τις χώρες έχει εδραιωθεί, σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού η πεποίθηση της αναγκαιότητας της υποχρεωτικής θητείας. Τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ, λόγω των μεγάλων αναγκών και απωλειών στο Ιράκ και Αφγανιστάν, ακούγονται φωνές κάποιων γερουσιαστών για επάνοδο της θητείας σε όλους τους νέους. Σαν δικαιολογία ακούγεται ότι θα πρέπει να εξομοιωθούν οι πλούσιοι με τους φτωχούς που ήδη υπηρετούν. Δεν φαίνεται όμως ότι θα υλοποιηθεί κάποιο τέτοιο μέτρο γιατί οι μνήμες του Βιετνάμ επηρεάζουν ακόμη και οι κοινωνικές επιπτώσεις θα είναι μεγάλες.

5. Τι ισχύει σε άλλες χώρες

Ας δούμε όμως τι γίνεται στις μέρες μας στο ευρωατλαντικό χώρο και στη γειτονιά μας.
Χώρες χωρίς θητεία. ΗΠΑ Καταργήθηκε το 1973 (μετά το Βιετνάμ). Μ Βρετανία καταργήθηκε το 1962 . Βέλγιο καταργήθηκε το 1992. Ολλανδία καταργήθηκε το 1996 . Ισπανία καταργήθηκε το 2001. Γαλλία καταργήθηκε το 2001. Ιταλία καταργήθηκε το 2005. Πορτογαλία καταργήθηκε το 2004 Τσεχία καταργήθηκε το 2004. Ουγγαρία καταργήθηκε το 2004. Σλοβακία καταργήθηκε το 2006. Σλοβενία καταργήθηκε το 2003. Ρουμανία καταργήθηκε το 2003. Βουλγαρία καταργήθηκε το 2007. Αλβανία καταργήθηκε 2010. Σουηδία καταργήθηκε το 2010 Γερμανία καταργήθηκε 2011 Λετονία καταργήθηκε 2007 , ΠΓΔΜ καταργήθηκε 2006.
Χώρες με θητεία σε μήνες. Αυστρία 6 Φινλανδία 6 με 12, συνήθως 12. Ελλάδα 9 Κύπρος 24. Ισραήλ 36 για τους άνδρες 24 για τις Γυναίκες. Εσθονία 11. Λιθουανία 12 . Πολωνία 9-12. Νορβηγία 6 με 12 συνήθως 12 . Σερβία 6. Τουρκία 15. Ελβετία 6 . Ρωσία 12. Δανία 4-12. Ουκρανία 12 μήνες
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι οι ευρωπαϊκές χώρες που θέλουν να συμμετέχει ο λαός τους στα κοινά, μέσω της συμμετοχής στα θέματα άμυνας, έχουν υποχρεωτική θητεία. Οι χώρες , οι οποίες διατηρούν την υποχρεωτική θητεία, βλέπουν το στρατό σαν αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας τους και παρότι δεν έχουν απειλές στη γειτονιά τους, δεν έχουν προς το παρόν πρόθεση να καταργήσουν την υποχρεωτική θητεία.
Οι χώρες που συμμετέχουν ενεργά και με μεγάλο αριθμό στρατευμάτων στις εκστρατευτικές αποστολές με μεγάλο βαθμό κινδύνου, έχουν αντικαταστήσει τους στρατεύσιμους με επαγγελματίες στρατιώτες, που υπηρετούν για κάποια χρόνια, ανάλογα το είδος σύμβασης που υπογράφουν, συνήθως είναι από ένα χρόνο μέχρι πέντε χρόνια και στη συνέχεια ανανεώνεται . Οι επαγγελματίες αυτοί δεν έχουν συνταγματικό κώλυμα να σταλούν σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου όπως έχουν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες οι λοιποί πολίτες, εφόσον στρατευθούν με υποχρεωτική θητεία. Έτσι, οι χώρες αυτές κάνουν εξωτερική πολιτική χωρίς να νοιάζονται και πολύ για τη γενική κατακραυγή, σε περίπτωση που σκοτωθεί ή τραυματισθεί κάποιος από τους συμμετέχοντες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο μικρός θόρυβος για τις απώλειες των αμερικανών και βρετανών στο Ιράκ.
Η Τουρκία διατηρεί τη θητεία για τους γνωστούς λόγους, προκειμένου να έχει ισχυρό στρατό που στηρίζει το παντοδύναμο ΄΄βαθύ κράτος΄΄ της και τη καθιέρωσή της ως κυρίαρχης περιφερειακής δύναμης. Για τη γείτονα χώρα εκτός της θητείας πρέπει να ληφθεί υπόψη και το δημογραφικό , το οποίο συντελεί ευνοϊκά στην απόδοση των κλάσεων με αυξητικές τάσεις. Επίσης πρέπει να λάβουμε υπόψη τη διάταξη των τουρκικών δυνάμεων υπό το πρίσμα της απειλής για μας. Η χώρα μας έχει και αυτή μακριά παράδοση θητείας μια και ο κύριος λόγος ύπαρξής της είναι πατριωτικός και έχει σχέση με την αντιμετώπιση της απειλής και των κινδύνων.

6. Παράγοντες που πρέπει να εξετάζονται και αρχές που πρέπει να διέπουν τη διαμόρφωση της θητείας στη χώρα μας.

Ο πλέον σημαντικός παράγων για τη τελική διαμόρφωση της θητείας είναι οι απειλές σχετικά με την άμυνα της χώρας με κυρίαρχη την εξ ανατολών . Η σχετική μαχητική ισχύς μεταξύ των ΕΔ των δύο χωρών πρέπει να λαμβάνεται πάντοτε σοβαρά υπόψη , όπως επίσης τα εκτεταμένα σε μήκος χερσαία και θαλάσσια σύνορα με τη γείτονα χώρα. Επιπρόσθετα οι δυσκολίες που αναφύονται από τις ιδιομορφίες και τις διαφορές του αμυντικού χώρου σε Έβρο και Αιγαίο , οι οποίες επηρεάζουν άμεσα την ετοιμότητα , κινητοποίηση και επιστράτευση. Η αντίληψη , η οποία επικράτησε για ένα μικρό ευέλικτο στρατό όταν άρχισαν οι μειώσεις εξανεμίστηκε με τα προβλήματα που ενέσκηψαν , ενώ εύλογο προκύπτει το ερώτημα κατά πόσο το μικρό υπό το πρίσμα του αμυντικού μας χώρου είναι και ευέλικτο . Το ΄΄παν μέτρον άριστον ΄΄ φαίνεται να ισχύει και εδώ.
Η αναδιοργάνωση των ΕΔ , η οποία άρχισε πριν από πολλά χρόνια , με βασική αιτία και τα προβλήματα που προκάλεσαν οι μειώσεις της θητείας , η οποία θα έπρεπε να βασίζεται στην αντιμετώπιση της εξ ανατολών απειλής , και να προηγείται των προαναφερθεισών μειώσεων , είναι ένας παράγων , ο οποίος αν δεν σταθεροποιηθεί δηλαδή αν δεν περατωθεί , θα επιδρά αρνητικά στην εξεύρεση μιας σταθερής λύσης για τη θητεία τόσο των κληρωτών όσο και των επαγγελματιών. Είναι δε φανερό ότι οι συνεχείς μέχρι σήμερα απόπειρες αναδιοργάνωσης και άκαρπες ήταν και ότι χειρότερο για το ηθικό ιδιαίτερα των στελεχών , αφού επιδρούν αρνητικά σε όλους τους τομείς ( σχεδίαση , εκπαίδευση , ΔΜ, ετοιμότητα , κινητοποίηση).
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι μειώσεις , όπως φαίνονται σε προηγούμενο πίνακα, έγιναν χωρίς να προηγηθεί κάποια σχεδιασμένη και υπό το πρίσμα των απειλών αναδιοργάνωση , ενώ στη συνέχεια προκάλεσαν πληθώρα αποσπασματικών ενεργειών (Οπλίτες Βραχείας Ανακατάταξης , Εφεδροι Υψηλής Ετοιμότητας Στρατού , μεταφορά των κέντρων εκπαίδευσης κοντά στην όριο γραμμή , πρόταση για κατάργηση αυτών και κατάταξη στις μονάδες κ.α ) .
Ένας άλλος σημαντικός παράγων είναι το κριτήριο της άμυνας , που πρέπει να αναπτύσσεται σε όλους τους έλληνες πολίτες , το οποίο εκτός από τη γνώση του αμυντικού χώρου απαιτεί και κάποιο χρόνο εντός του οποίου ο κάθε έλληνας πολίτης , ως στρατιώτης , αναπτύσσει τις στρατιωτικές αρετές και την απαιτούμενη μαχητική ικανότητα. Εδώ φαίνεται καθαρά ότι η μείωση του χρόνου της θητείας κάτω του ενός έτους εκτός των άλλων στέρησε και τη δυνατότητα της εμπειρίας όλων των εποχών και καιρικών συνθηκών υπό τα όπλα.
Άλλος σημαντικός παράγων είναι η προσφορά των ΕΔ μέσω της κατάλληλης επάνδρωσης στην αντιμετώπιση του πλέον καυτού θέματος ασφαλείας της χώρας , της αντιμετώπισης του θέματος των παράνομων μεταναστών (έλεγχος των συνόρων).
Σήμερα υπό το πρίσμα της οικονομικής κρίσης , η οποία μέρα με τη μέρα βαθαίνει με απρόβλεπτες συνέπειες, οι δαπάνες της άμυνας , στις οποίες εμπεριέχεται και η μισθοδοσία του προσωπικού αφενός και αφετέρου η συντήρηση των οπλικών συστημάτων και της υποδομής , πρέπει να υπολογίζονται σε σχέση και με τη θητεία κληρωτών και επαγγελματιών. Η μικρή επάνδρωση εκτός των άλλων δρα ζημιογόνα στη συντήρηση , ενώ ο μεγάλος αριθμός των επαγγελματιών αυξάνει τις δαπάνες. Εξ άλλου η συμμετοχή στα κοινά όλων των πολιτών μέσω της θητείας και της άμυνας δρά αναμφίβολα υπέρ της εθνικής και κοινωνικής συνοχής . Υπό το πρίσμα μάλιστα της γενικής εσωτερικής – οικονομικής κατάστασης , της λαθρομετανάστευσης και της περιφερειακής και παγκόσμιας κρίσης, η υποχρεωτική στράτευση , έχει προς τούτο ειδική βαρύτητα.
Ένας τελευταίος αλλά σημαντικός παράγοντας που πρέπει να εξετασθεί είναι τα προβλήματα και οι δυσχέρειες , οι οποίες παρατηρούνται από τους επαγγελματίες οπλίτες όταν το ποσοστό τους αυξάνεται με δεδομένο όμως ότι ένα ποσοστό αυτών είναι απαραίτητο για το χειρισμό των εξελιγμένων οπλικών συστημάτων και τεχνολογικού υλικού. Οι επαγγελματίες εκτός από το κόστος παρουσιάζουν και τα ακόλουθα προβλήματα. Παρερχομένου του χρόνου και της ηλικίας των , μειώνεται η μαχητική ικανότητα και αν προτείνει κάποιος την αναγκαστική έξοδο τους από το στράτευμα μετά από παρέλευση κάποιων ετών , πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη ότι σε μία χώρα με τις παρούσες οικονομικές και εργασιακές συνθήκες , τούτο καθίσταται αφενός αντικοινωνικό στο έπακρο και αφετέρου απωθητικό για τη συμμετοχή των πλέον ικανών ενώ πιθανότατα θα έχει αρνητική επίδραση στο ηθικό και στην απόδοση των ήδη υπηρετούντων.
Ως στελέχη με οικογένειες , οι επαγγελματίες , ως είναι ανθρώπινο και κοινωνικά φυσιολογικό, αντιμετωπίζουν σωρεία προβλημάτων , τα οποία όταν μάλιστα ο αριθμός των είναι μεγάλος , επιβαρύνουν στο έπακρο την Υπηρεσία. Σε μία χώρα , ως η μικρή μας Ελλάς , που η άμυνα λόγω απειλών είναι τόσο κρίσιμη και η οικονομία αντιμετωπίζει τόσα προβλήματα, πρέπει να αναζητηθεί μία χρυσή τομή μεταξύ του αριθμού κληρωτών και επαγγελματιών, οι οποίοι σε εύλογο χρόνο θα μεταπηδούσαν σε μη μάχιμες υπηρεσίες.
Ο χρόνος και ο τρόπος με τον οποίο υπηρετούν οι στρατεύσιμοι πρέπει να βασίζεται σε ορισμένες αρχές, όπως :
• Σχεδίαση με βάση την αρχή ΄΄όποιος υπηρετεί σε δύσκολες συνθήκες, υπηρετεί λιγότερο χρόνο ή έχει περισσότερες διευκολύνσεις ΄΄.
• Σχεδίαση ώστε να εξυπηρετεί τον ελάχιστο απαραίτητο χρόνο εκπαίδευσης σε συστήματα σύγχρονης τεχνολογίας και τον περισσότερο σε ολοκληρωμένες ασκήσεις πεδίου με συνθήκες προσομοιάζουσες στη μάχη ( εκστρατείας ).
• Αντιμετώπιση των αναγκών των κυριότερων στρατιωτικών μονάδων που θα προκύψουν μετά την σημαντική μείωση της δομής από τις μη επιχειρησιακά αναγκαίες.
• Κατάργηση των ρουσφετολογικών μεταθέσεων και πρακτικών και αντιμετώπιση του θέματος της ανυποταξίας και των παρανόμων απαλλαγών .
• Μείωση της θητείας και διευκολύνσεις στη στράτευση για τους νέους που προέρχονται από πολύτεκνες ή ορφανικές οικογένειες.

7. Σχόλια – Συμπεράσματα – Προτάσεις

Από τον χρόνο που έλαβαν χώρα οι προαναφερθείσες μειώσεις της θητείας εξάγεται το συμπέρασμα ότι οι σκέψεις που πρυτάνεψαν δεν ήταν άμοιρες του μικροκομματικού συμφέροντος.
Εκείνο όμως το οποίο είναι σπουδαιότερο είναι ότι , παράλληλα με τις μειώσεις άρχισαν προσπάθειες για συνεχείς αναδιοργανώσεις – άκαρπες τελικά – , χωρίς να τηρείται η βασική αρχή ότι η θητεία πρέπει να διακρίνεται από την ολιστική προσέγγιση και οπωσδήποτε ο τελικός καθορισμός της να έπεται της αναδιοργάνωσης , για να αποδώσει .
Τελικά φάνηκε ότι οι μειώσεις της θητείας χωρίς καμία άλλη μελέτη προκαλούσαν νέα προβλήματα , τα οποία επαφίεντο προς επίλυση σε μία συνεχή αναδιοργάνωση , ότι χειρότερο μπορεί να συμβεί για την απόδοση όχι μόνο των ΕΔ αλλά οιουδήποτε οργανισμού.. Σε κάποια άλλη περίπτωση αρκετά κέντρα εκπαίδευσης λειτούργησαν σε απόσταση αναπνοής από την όριο γραμμή με τα γνωστά προβλήματα , ενώ έγινε ακόμη και η σκέψη να καταργηθούν τα κέντρα και η παρουσίαση να γίνεται σε μονάδες.
Οι συνεχείς και χωρίς καμία άλλη προετοιμασία μειώσεις της θητείας και οι επιχειρηθείσες αναδιοργανώσεις άλλαζαν συνεχώς με στρεβλώσεις το κάδρο του Στρατού , προκαλούσαν θύελλα προτάσεων και αποσπασματικών ενεργειών. Παράλληλα έγιναν ενέργειες όπως η πρόσληψη μεγάλου αριθμού επαγγελματιών , η άκριτη παραχώρηση πληθώρας εγκαταστάσεων , στρατοπέδων , χώρων εκπαίδευσης , χωρίς καμία σκέψη και επιφύλαξη για το πώς επιδρούν ( ιδιαίτερα κάποιοι από αυτούς) στην εκτέλεση της αποστολής , υπό το πρίσμα πάντοτε των απειλών των κινδύνων , της εκπαίδευσης , της ετοιμότητας , της διάταξης , της κινητοποίησης – επιστράτευσης και προπαντός μιας ωφέλιμης θητείας , η οποία θα πείθει και θα εμπνέει τους κληρωτούς μας αφενός ότι είναι αποδοτική και απαραίτητη και αφετέρου θα δίδει την ανάλογη εμπειρία λόγω ικανοποιητικής επάνδρωσης των μονάδων και το ηθικό στους μονίμους και μακράς θητείας να επιτελέσουν το δύσκολο έργο τους , στην ειρήνη και αν χρειασθεί στο πόλεμο.
Απορίας άξιον επίσης είναι ότι ενώ παρήχθη αρκετή γεωστρατηγική – γεωπολιτική σκέψη λόγω εντάσεων – κρίσεων και πολέμων στον εγγύς της χώρας μας χώρο , καθώς και του κύματος λαθρομετανάστευσης , στα απλά , στο δια ταύτα της δικής μας άμυνας και ασφάλειας και οικονομίας των ΕΔ , που ένα από τα πλέον βασικά είναι η θητεία , ειπώθηκαν και γράφτηκαν πολύ λίγα. Καιρός λοιπόν για σωφροσύνη.
Η σταδιακή απαξίωση της θητείας όχι μόνο με τη μείωση του χρόνου υπηρέτησης αλλά και με την υποβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχονται από τους στρατεύσιμους, δημιούργησε σε πολλούς την εντύπωση ότι πρέπει να καταργήσουμε τη θητεία επειδή δεν λειτουργεί. Πριν την οποιαδήποτε απόφαση θα πρέπει να αναλογιστούμε τους λόγους για τους οποίους κάποιες χώρες διατηρούν την υποχρεωτική θητεία και μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις μεγαλύτερης διάρκειας από ότι εμείς. Αυτές οι χώρες δεν έχουν σε όλες τις περιπτώσεις απειλή στα σύνορά τους ούτε κινδύνους στη περιοχή τους. Παρόλα αυτά διατηρούν τη θητεία για να μάθουν οι νέοι να υπηρετούν τα κοινά, να καλύπτονται ορισμένες ανάγκες στις ένοπλες δυνάμεις και επιπλέον να λαμβάνουν κάποιοι νέοι γνώσεις που θα τους χρειασθούν επαγγελματικά.
Το θέμα της θητείας θα πρέπει να εξετασθεί σε συνάρτηση με τη μείωση της δομής του στρατού. Ούτε επαρκές προσωπικό θα έχουμε, ούτε επάνδρωση της τάξης του 75-85%, για τις μονάδες αιχμής, όπως προβλέπουν οι διεθνείς προδιαγραφές, ούτε τους εξοπλισμούς θα μπορέσουμε ποτέ να υπολογίσουμε, αν δεν μειωθεί ο αριθμός των μονάδων και δεν προσανατολισθούν εκεί που απαιτεί η μοναδική πραγματική, εξ ανατολών, απειλή.
Οι στρατεύσιμοι θα πρέπει να εκπαιδεύονται σε καθήκοντα κρίσιμης ειδικότητος σε ασκήσεις πεδίου και να προσφέρουν στο αξιόμαχο των μονάδων εκστρατείας. Οι αντιλήψεις που θέλουν κάθε 100 μέτρα σκοπό για να φυλάει την περίμετρο των στρατοπέδων είναι αφελείς, αναχρονιστικές, κατέχουν παγκόσμια πρωτοτυπία, σπαταλούν και καταπονούν άσκοπα τους στρατευμένους αλλά και τους επαγγελματίες οπλίτες.
Ο χρόνος και ο τρόπος με τον οποίο υπηρετούν οι στρατεύσιμοι πρέπει να βασίζεται σε ορισμένες αρχές με κυρίαρχη της δίκαιας μεταχείρισης. Το ρουσφετολογικό σύστημα των μετατάξεων σε Ναυτικό και την Αεροπορία, ο μεγάλος αριθμός ανυποτάκτων και οι παράνομες απαλλαγές έχουν δημιουργήσει αίσθημα αδικίας
Η λύση λοιπόν βρίσκεται σε μια ολιστική προσέγγιση, που θα εξετάσει τη θητεία, τη δομή, τους εξοπλισμούς τη παραγωγή της εφεδρείας (επιστράτευση) τα προβλήματα των επαγγελματιών οπλιτών ( μαχητική ικανότητα λόγω ηλικίας ) Είναι ανάγκη να υπάρξουν λύσεις, σύντομα, προτού απαξιωθεί και άλλο η θητεία και εδραιωθεί η αντίληψη ότι είναι ένα άχρηστο βάρος.
Σε μία χώρα , ως η μικρή μας Ελλάς , που η άμυνα λόγω απειλών και κινδύνων , με τόσα εθνικά θέματα ανοικτά , είναι τόσο κρίσιμη και η οικονομία σε πρωτοφανή και κλιμακούμενη κρίση , οι ΕΔ θα έπρεπε σε ότι αφορά τους οπλίτες να είναι επανδρωμένες στο 70 -80% από στρατεύσιμους και στο 20-30 % από επαγγελματίες (κάθε προέλευσης ), από τους οποίους οι μακράς θητείας σε εύλογο χρόνο θα μεταπηδούσαν σε μη μάχιμες υπηρεσίες ή αν είναι δυνατόν θα είχαν εργασιακές σχέσεις σε άλλους τομείς του δημοσίου , σύμφωνα με την ειδικότητα τους στο στράτευμα..
Τα προβλήματα από την επάνδρωση , αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα , ολονέν θα αυξάνουν και λόγω της πρόβλεψης για μείωση απόδοσης των ΕΣΣΟ (κλάσεων )και δεν μένει η ηγεσία πολιτική και στρατιωτική, να αντιληφθεί το ζωτικό της επίλυσης του βασικότερου αυτού προβλήματος της άμυνας , και στη συνέχεια να το επιλύσει χωρίς να φοβηθεί τίποτε , αυξάνοντας άμεσα τη θητεία στις ΕΔ τουλάχιστον κατά τρεις μήνες . Τούτο θα έχει αποδοχή από το μείζον τμήμα του λαού την παρούσα στιγμή , αφού η αύξηση της θητείας , εκτός των άλλων θα έχει και οικονομικά οφέλη. Προτείνεται για κοινωνικούς λόγους να μην απολυθεί κανείς παρά την θέλησή του εκ των μέχρι τώρα καταταγέντων επαγγελματιών και ιδιαίτερα οι άποροι.
Εν κατακλείδι πρέπει , μέσω της κατάλληλης ενημέρωσης και του διαλόγου να πεισθεί η κοινή γνώμη ότι, η θεωρία περί ενός στρατού αποτελούμενου από επαγγελματίες μόνο (ή κατά πλειοψηφία από αυτούς) , κατ’ ανάγκη πολύ μικρού, εκτός των άλλων είναι μια ήπια και έμμεση μορφή άρνησης , για την πλέον αγνή προσφορά στο Έθνος , στο λαό και τη δημοκρατία , την υποχρεωτική και για μας ταυτόχρονα εθελοντική στράτευση.
Εξ άλλου ούτε προοδευτικό φαίνεται , ούτε υπέρ της κυριαρχίας του λαού μας είναι, η οποία κατ αυτό τον τρόπο έμμεσα τίθεται υπό τον έλεγχο και ίσως υπό την απειλή αυτών , που λάνσαραν έντεχνα αυτή τη θεωρία , για να κουμαντάρουν κατά το δοκούν τους τον κόσμο (την οικουμένη ), ενώ κάποιοι διατηρούν αξιόλογες σε μέγεθος και ισχύ ένοπλες δυνάμεις και κάποιοι άλλοι δύνανται απ ότι δυστυχώς καταλάβαμε τελευταία , να ελέγχουν με απόλυτο τρόπο τις οικονομίες των μικρών.
Όσο γι αυτούς , οι οποίοι αντιμάχονται την υποχρεωτική θητεία και κάποιοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι είμαστε ασφαλείς λόγω των διεθνών οργανισμών που ανήκουμε , ας θυμηθούν τη κρίση στα Ίμια αλλά και άλλα γεγονότα της πρόσφατης Ιστορίας μας. Η άμυνα δεν χρειάζεται , ούτε μικροπολιτική , ούτε λαϊκισμούς ούτε αποσπασματικές ενέργειες γιατί κάποιοι γράφτηκαν στα μαύρα κιτάπια της ιστορίας , όταν ήρθε η στιγμή της δοκιμασίας τους και ήταν ανέτοιμοι.

Εφημερίδα Εθνική Ηχώ Ένωσης Αποστράτων Αξκών Στρατού Ιουν 2012 αρ. Φύλλου 584.