Του John R. Deni

Το ΝΑΤΟ έχει χαρακτηριστεί ως “η πιο επιτυχημένη συμμαχία στην ιστορία” και ανάλογα με το πώς ορίζει κανείς την επιτυχία, αυτή η ταμπέλα είναι αρκετά ακριβής. Ωστόσο, η συμμαχία αντιμετωπίζει μια θεμελιώδη πρόκληση σήμερα, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, στην υπερβολή της, ως η μεγαλύτερη στην ιστορία. 

Εάν η δέσμευση της Αμερικής στη συμμαχία αλλάξει σημαντικά μετά τις 20 Ιανουαρίου 2025 – ίσως μέσω μιας απροκάλυπτης αλλαγής πολιτικής όπως η επίσημη αποχώρηση των ΗΠΑ – το ΝΑΤΟ μπορεί πράγματι να μείνει στην ιστορία.

Από την ίδρυσή της τον Απρίλιο του 1949, η συμμαχία είχε πράγματι πολλές σημαντικές επιτυχίες. Το κυριότερο από αυτά ήταν ο περιορισμός και, στη συνέχεια, η ουσιαστική ανατροπή του σοβιετικού/ρωσικού πολιτικού ελέγχου και η αποφασιστική επιρροή στην Ευρώπη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια 75χρονη απουσία ενός πολέμου σε ολόκληρη την ήπειρο στην Ευρώπη, που ανταγωνίζεται την περίοδο από το Συνέδριο της Βιέννης το 1815 έως το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914.

Ακριβώς πριν από τριάντα χρόνια, η συμμαχία είχε άλλη μια αξιοσημείωτη επιτυχία – διευρύνοντας το ρεπερτόριό της βγαίνοντας “εκτός περιοχής” για να αντιμετωπίσει την αστάθεια που εκτυλίσσεται στο κατώφλι της. Η Βοσνία και το Κοσσυφοπέδιο εξακολουθούν να απέχουν πολύ από τα παραδείγματα της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας, αλλά η επέμβαση του ΝΑΤΟ τερμάτισε αποφασιστικά τις πρώτες περιπτώσεις εθνοκάθαρσης στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πιο πρόσφατα, η συμμαχία έδειξε πρώιμα σημάδια επιτυχίας στην εκ νέου υιοθέτηση του Άρθρου 5. Στα χρόνια μετά την πρώτη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014, οι αλλαγές που ήταν απαραίτητες για να επικεντρωθεί εκ νέου στη συλλογική άμυνα ήρθαν αργά. Για παράδειγμα, το Σχέδιο Δράσης Ετοιμότητας, η Ενισχυμένη Μπροστινή Παρουσία, η πρωτοβουλία Four 30s και μια αναθεωρημένη Στρατηγική Αντίληψη ξεδιπλώθηκαν κατά τη διάρκεια αρκετών ετών.

Αντίθετα, από τον Φεβρουάριο του 2022 και την πολύ πιο βάναυση δεύτερη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο εκ νέου ενστερνισμός της συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ φαίνεται να ενισχύεται. Ένα νέο μοντέλο δύναμης, επιτυχής ενσωμάτωση της Φινλανδίας και της Σουηδίας, πιο ισχυρή παρουσία κατά μήκος της ανατολικής πλευράς και μεγαλύτερη έμφαση στην τεχνολογική καινοτομία και τη συνεργασία της αμυντικής βιομηχανίας ήρθαν όλα σε γρήγορη διαδοχή τα τελευταία δύο χρόνια, τουλάχιστον σε σχέση με την κανονική πορεία του ΝΑΤΟ.

Παρά αυτές τις επιτυχίες, η συμμαχία εξακολουθεί να αγωνίζεται με επαρκείς πόρους και δίκαιη κατανομή ευθυνών, επιτυγχάνοντας τους απαραίτητους στόχους. Επιπλέον, οι προσπάθειές της στη Λιβύη και το Αφγανιστάν οδήγησαν σε μικτά αποτελέσματα στην καλύτερη περίπτωση. Πέρα από αυτές τις πρόσφατες επιχειρήσεις, η ιστορία του ΝΑΤΟ έχει στιγματιστεί από αρκετές διαφωνίες ή κρίσεις, μερικές αρκετά σοβαρές. Ξεχωρίζουν η παραδοχή της Δυτικής Γερμανίας, του Σουέζ, της γαλλικής αποχώρησης από τη στρατιωτική διοίκηση, η ανάπτυξη πυραύλων κρουζ από το έδαφος και πυραύλων Pershing και η εισβολή της Αμερικής στο Ιράκ το 2003.

Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί και άλλοι παρατηρητές έχουν λάβει υπόψη αυτές τις στιγμές, δηλώνοντας συχνά ότι το ΝΑΤΟ βρίσκεται σε μια άνευ προηγουμένου κρίση που απειλεί την ύπαρξή του. Αυτό το φαινόμενο ήταν τόσο συχνό που ένας εξέχων ακαδημαϊκός το έχει χαρακτηρίσει “σύνδρομο κρίσης συμμαχίας”.

Ωστόσο, η συμμαχία άντεξε. Οι λόγοι για αυτό διαφέρουν μεταξύ των μελετητών, αλλά περιλαμβάνεται στον κατάλογο των πιθανών επεξηγηματικών μεταβλητών είναι το γεγονός ότι οι δημοκρατίες που αποτελούν το ΝΑΤΟ εκλέγουν περιοδικά νέους ηγέτες που είναι ικανοί να ξεπερνούν τις διαφωνίες και να βρίσκουν νέους τρόπους επίτευξης συμβιβασμού .

Σήμερα, ωστόσο, η συμμαχία βρίσκεται στον γκρεμό μιας πρόκλησης που μπορεί πράγματι να οδηγήσει στην κατάρρευσή της. Εάν το κατεξοχήν μέλος της συμμαχίας εγκαταλείψει επισήμως την ιδρυτική συνθήκη της Ουάσινκγτον, τότε το ΝΑΤΟ σίγουρα θα καταρρεύσει. Ωστόσο, ένα παρόμοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να συμβεί στη συμμαχία, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες εκδηλώσουν την απροθυμία τους να υπερασπιστούν τους συμμάχους τους, δημιουργώντας αμφιβολίες μεταξύ φίλων και εχθρών.

Για να είμαστε σαφείς, η επιτυχία του ΝΑΤΟ να αποτρέψει πρώτα τη Σοβιετική Ένωση και πιο πρόσφατα τη Ρωσία εξαρτάται από έναν παράγοντα – την αντίληψη του Κρεμλίνου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επενέβαιναν αποφασιστικά για να αντιμετωπίσουν στρατιωτικά οποιαδήποτε επίθεση εναντίον μελών της συμμαχίας. Είναι πιθανό το Κρεμλίνο να βρει τα σχετικά μικρά πυρηνικά οπλοστάσια του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, τον μεγάλο τουρκικό στρατό ή τις ολοένα και πιο ικανές δυνάμεις της Πολωνίας, όλα κάπως ανησυχητικά. Αλλά είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι το τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο της Αμερικής, ο μεγάλος συμβατικός στρατός της και η ικανότητά της να προβάλλει ισχύ σε ολόκληρο τον κόσμο είναι οι βασικοί λόγοι για οποιονδήποτε περιορισμό εξακολουθεί να υπάρχει στη Μόσχα. Μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν την ικανότητα και την ικανότητα να αλλάξουν αποφασιστικά τα αποτελέσματα στην Ευρώπη, και η Ρωσία το γνωρίζει.

Η Μόσχα πιθανότατα γνωρίζει επίσης ότι οι Αμερικανοί απομονωτιστές της άκρας δεξιάς -καθώς και της άκρας αριστεράς- δεν αποτελούν την πλειοψηφία και ότι οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σταθερά ότι οι περισσότεροι Αμερικανοί υποστηρίζουν το ΝΑΤΟ. Ωστόσο, υπάρχει πιθανότητα όσοι εκτιμούν λιγότερο τον αναντικατάστατο ρόλο του ΝΑΤΟ στη σταθερότητα και την ασφάλεια της Ευρώπης, στο διατλαντικό εμπόριο και τις επενδύσεις, και ως εκ τούτου στον αμερικανικό τρόπο ζωής, να ανατρέψουν θεμελιωδώς την πολιτική των ΗΠΑ προς τη συμμαχία. Αν ναι, η εβδομήντα πέμπτη επέτειος του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να είναι προοίμιο μιας τραγωδίας.

Το 2011, ο τότε υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς πρότεινε ότι οι μελλοντικοί ηγέτες των ΗΠΑ μπορεί να μην θεωρήσουν ότι η απόδοση της επένδυσης της Αμερικής στο ΝΑΤΟ αξίζει το κόστος. Ίσως η προειδοποίησή του να γίνει πραγματικότητα. Αλλά δεδομένης της σειράς απειλών που αντιμετωπίζει η Δύση σήμερα και της αποδεδειγμένης ικανότητας της συμμαχίας να προσαρμοστεί σε αυτές τις προκλήσεις, είναι σαφές σε αυτήν την εβδομηκοστή πέμπτη επέτειο ότι το ΝΑΤΟ δεν άξιζε ποτέ περισσότερο τον κόπο.

*Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου

Αναδημοσίευση από το capital.gr