Δεν θα μπορούσε να διαφύγει από κανέναν, αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ έδωσε χρήσιμες διευκρινίσεις σχετικά με τη στάση του απέναντι στους Αμερικανούς συμμάχους του ΝΑΤΟ – και συγκεκριμένα σε εκείνους που δεν δαπανούν το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Εάν εκλεγεί, δήλωσε σε προεκλογική συγκέντρωση, θα “ενθαρρύνει” τη Ρωσία “να κάνει ό,τι στο διάολο θέλει” στους συμμάχους του ΝΑΤΟ που δεν δαπανούν επαρκώς. Αντιδρώντας στη θύελλα διαμαρτυριών των Ευρωπαίων ηγετών, επανέλαβε με ικανοποίηση τις δηλώσεις του: “Κοιτάξτε, αν δεν πρόκειται να πληρώσουν, δεν πρόκειται να τους προστατεύσουμε. ΕΝΤΑΞΕΙ;”.

Σήμερα, για τους εφησυχασμένους Ευρωπαίους είναι λιγότερο εύκολο να αποτινάξουν τέτοιες παρατηρήσεις ως τυπικούς Τραμπισμούς. Υπάρχουν αποδείξεις ότι επιστρέφοντας ο Τραμπ θα ήταν πιθανό να εφαρμόσει τα κακόβουλα ένστικτά του πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι έκανε στη χαοτική πρώτη θητεία του ως πρόεδρος. Και οι πιθανότητες να του δοθεί η ευκαιρία να το κάνει αυτό είναι όλο και πιο πολλές: έχει πλέον κατατροπώσει την αντιπολίτευση στις πρώτες προκριματικές εκλογές των Ρεπουμπλικανών και προηγείται του Τζο Μπάιντεν στις δημοσκοπήσεις. Κανείς δεν μπορεί πλέον να αγνοήσει την πραγματική πιθανότητα ότι σε λιγότερο από ένα χρόνο ο ένοικος του Λευκού Οίκου θα μπορούσε να πετάξει όλη την ευθύνη για τη συμμετοχή της Ουκρανίας στον πόλεμο κατά της Ρωσίας στην αγκαλιά των Ευρωπαίων, ενώ θα επέμενε ότι από εδώ και στο εξής θα φροντίζουν για τη δική τους άμυνα. Επομένως, δεν θα ήταν καθόλου πρόωρο αν οι Ευρωπαίοι άρχιζαν να διερευνούν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο ένας την κατάσταση του άλλου- να κάνουν σχέδια έκτακτης ανάγκης- και ακόμη και να λάβουν κάποια προληπτικά μέτρα.

Οι δύο βασικές προκλήσεις είναι προφανείς. Η πρώτη είναι πώς θα φτάσουν περισσότερα όπλα, και ιδίως πυρομαχικά και βλήματα εναέριας άμυνας, στην Ουκρανία. Μετά την εισβολή της Ρωσίας, οι Ευρωπαίοι τα κατάφεραν καλύτερα από ό,τι θα περίμεναν – αλλά δεν τα κατάφεραν τόσο καλά όσο απαιτεί τώρα η κατάσταση, και ούτε καν αρκετά ώστε να στηρίξουν την Ουκρανία εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρουν τη βοήθειά τους. Η ΕΕ, και ιδίως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο εδώ, παρέχοντας οικονομικά κίνητρα στα κράτη μέλη να δωρίσουν από τα δικά τους αποθέματα και να ενισχύσουν τις παραγωγικές τους εγκαταστάσεις. Όμως, οι συζητήσεις για τη μετακίνηση των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών σε πολεμική βάση δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί- και παρόλο που η Επιτροπή θα παρουσιάσει σύντομα προτάσεις για μια φιλόδοξη ευρωπαϊκή στρατηγική αμυντικής βιομηχανίας, αυτό μπορεί να πετύχει μόνο αν τα κράτη μέλη επιδείξουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό για συλλογική δράση από ό,τι έχουν δείξει μέχρι στιγμής. Μόλις πριν από τρεις μήνες η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία προειδοποίησαν από κοινού την Επιτροπή να μείνει μακριά από τα χωράφια τους και να σεβαστεί τα εθνικά “προνόμια” στον τομέα της άμυνας.

Η δεύτερη βασική πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι Ευρωπαίοι είναι πώς θα αμυνθούν χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ απέναντι σε μια Ρωσία που έχει επιβάλει – η πιθανότητα δεν μπορεί πλέον να αποκλειστεί – μια ταπεινωτική “ειρήνη” στην Ουκρανία. Τα σχέδια για “αδρανές ΝΑΤΟ” που προτείνονται από τις δεξιές αμερικανικές “δεξαμενές σκέψης” προβλέπουν τη μαζική απόσυρση των αμερικανικών χερσαίων δυνάμεων από την Ευρώπη. Όμως οι Ευρωπαίοι έχουν τεράστιες ψυχολογικές δυσκολίες να πείσουν τον εαυτό τους να συζητήσουν με τις ΗΠΑ όπως θα έκαναν με οποιαδήποτε άλλη ξένη δύναμη, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου τα δικά τους στρατηγικά συμφέροντα είναι εμφανώς διαφορετικά από εκείνα της υπερδύναμης. Η καταστροφική εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, για παράδειγμα, δεν θα είχε ποτέ τραβήξει για τόσα πολλά άκαρπα χρόνια αν τα ευρωπαϊκά μέλη του δεν είχαν αποφύγει επιμελώς κάθε συλλογική συζήτηση για μια εκστρατεία που το καθένα έβλεπε αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα των δικών του διμερών σχέσεων με τις ΗΠΑ.

Τις προκλήσεις αυτές επιτείνει το γεγονός ότι δεν υπάρχει κανένα θεσμικό πλαίσιο στο οποίο οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να διαβουλεύονται. Το καθήκον τους είναι, στην πραγματικότητα, να εξευρωπαϊστούν τα αμυντικά σχέδια του ΝΑΤΟ, αλλά αυτό δύσκολα μπορεί να συζητηθεί στο ΝΑΤΟ. Αυτός ο οργανισμός, άλλωστε, είναι ο τόπος όπου οι Ευρωπαίοι στρατιωτικοί συγκεντρώνονται για να τους πουν οι Αμερικανοί τι να κάνουν, αλλά η σημερινή αμερικανική κυβέρνηση δύσκολα μπορεί να περιμένει κανείς να ηγηθεί μιας συζήτησης που προϋποθέτει τη δική της ήττα στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Η ΕΕ δεν έχει ούτε θέση ούτε αξιοπιστία σε στρατιωτικά επιχειρησιακά θέματα. Η πραγματικότητα είναι ότι, αν πρόκειται να προκύψει μια στρατηγική για την υπεράσπιση της Ευρώπης χωρίς τους Αμερικανούς, αυτό μπορεί να γίνει μόνο σε “διακυβερνητική” βάση – μέσω διμερών και μικρών συζητήσεων μεταξύ των κύριων αμυντικών παραγόντων της Ευρώπης.

Στη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας στη Μαδρίτη το 2022, το ΝΑΤΟ επιβεβαίωσε τη στρατηγική του για την εμπροσθοβαρή άμυνα. Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία απέδειξε ότι βρισκόμαστε σε μια τεχνολογική εποχή στην οποία τα αμυντικά συστήματα έχουν το πλεονέκτημα έναντι των παραδοσιακών μέσων επίθεσης. Η καταστροφή των μαζικών ρωσικών τεθωρακισμένων αποδείχθηκε σχετικά εύκολη- το να βγάλουμε τους Ρώσους έξω τώρα που έχουν σκάψει μέσα είναι δουλειά του διαβόλου. Έτσι, στη Μαδρίτη οι σύμμαχοι αποφάσισαν να ισχυροποιήσουν την “ενισχυμένη εμπρόσθια παρουσία” του ΝΑΤΟ – προωθώντας τις δυνάμεις που βρίσκονται στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη. Αλλά, όπως ήταν αναμενόμενο, οι Ευρωπαίοι ήταν ευχαριστημένοι που το άφησαν αυτό σε μεγάλο βαθμό στους Αμερικανούς, οι οποίοι ενίσχυσαν την παρουσία τους στην Ευρώπη με επιπλέον 20.000 στρατιώτες. Η πρόκληση για τους Ευρωπαίους αρχηγούς των επιτελείων και τους υπεύθυνους αμυντικού σχεδιασμού είναι τώρα να επεξεργαστούν πώς, εάν παραστεί ανάγκη, θα αντικαταστήσουν τις αμερικανικές δυνάμεις που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του μετώπου- ποιες δυνατότητες και αμυντικές υποδομές θα χρειαστούν για να σταματήσουν οποιαδήποτε επίθεση στα σύνορα- και πώς να οργανώσουν τα δίκτυα επικοινωνιών και δεδομένων που είναι απαραίτητα για να σχηματίσουν ένα αποτελεσματικό σύστημα που θα συνδέει τους διάφορους αισθητήρες και τα πυραυλικά μέσα, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και το πυροβολικό.

Ένας τέτοιος σχεδιασμός αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη, όχι μόνο για λόγους στρατιωτικής ετοιμότητας, αλλά και για ψυχολογικούς λόγους. Τα ευρωπαϊκά κράτη της πρώτης γραμμής αισθάνονται εδώ και καιρό ότι οι δυτικοευρωπαίοι σύμμαχοί τους στερούνται όχι μόνο της στρατιωτικής αξιοπιστίας των ΗΠΑ, αλλά και μιας σοβαρής κατανόησης του μεγέθους της απειλής του Πούτιν. Οι Ευρωπαίοι θα μείνουν ενωμένοι υπό μια δεύτερη προεδρία Τραμπ μονάχα αν είναι έτοιμοι να εμπιστευτούν ο ένας τον άλλον. Τα τελευταία δύο χρόνια, κατά τα οποία κυρίως ανατολικοευρωπαϊκά κράτη συμφώνησαν να αγοράσουν το ποσό των 120 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε όπλα από αμερικανούς εργολάβους, υποδηλώνει μια μοιραία τάση να πιστεύει κανείς ότι ίσως ο Τραμπ μπορεί να εξευμενιστεί με τέτοιες γενναιοδωρίες.

Ευτυχώς, η επιστροφή του Ντόναλντ Τουσκ ως πρωθυπουργού της Πολωνίας έχει αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες οι Ευρωπαίοι να παραμείνουν ενωμένοι ακόμη και σε ένα σενάριο “Τραμπ εκ νέου”. Οι υπουργοί Εξωτερικών της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας (το τρίγωνο της Βαϊμάρης) συναντήθηκαν πρόσφατα για να συζητήσουν την προσπάθεια ενίσχυσης της Ευρώπης.  Εάν, όπως αναμένεται, το βρετανικό Εργατικό Κόμμα επιστρέψει στην κυβέρνηση αργότερα φέτος, τότε το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι μια προφανής προσθήκη σε αυτή την ομάδα.

Στην πραγματικότητα, είναι απολύτως απαραίτητο: είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια αξιόπιστη ευρωπαϊκή άμυνα της ευρωπαϊκής ηπείρου που δεν θα συμπλέει με τη δεύτερη πυρηνική δύναμη της Ευρώπης. Ο Keir Starmer έχει καταστήσει σαφή τη φιλοδοξία του να αποκαταστήσει τους αμυντικούς δεσμούς που διακόπηκαν με το Brexit. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο: ο εν αναμονή πρωθυπουργός θα ήταν χρήσιμο να κάνει ένα πρώιμο ταξίδι στο Παρίσι για να ξεκινήσει συζητήσεις με τον στενότερο σύμμαχο του Ηνωμένου Βασιλείου στην ενδοχώρα.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο στην αρχική του δημοσίευση στα αγγλικά εδώ

Απόδοση – Επιμέλεια: Εύη Σιμοπούλου

capital.gr