Της Kelly Petillo

Ακριβώς τη στιγμή που χρειάζεται περισσότερο, ο μοναδικός διεθνής οργανισμός που είναι αφιερωμένος στην υποστήριξη των Παλαιστινίων προσφύγων, η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες στην εγγύς Ανατολή (UNRWA) είναι αντιμέτωπος με την κατάρρευση. 

Μετά τους ισραηλινούς ισχυρισμούς ότι 12 υπάλληλοι της UNRWA συμμετείχαν στις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, ορισμένες χώρες ανέστειλαν τη χρηματοδότησή τους στον οργανισμό – συμπεριλαμβανομένων των δύο κορυφαίων χορηγών της των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γερμανίας.

Ενώ ορισμένοι αποκατέστησαν εν μέρει ή συνέχισαν τη χρηματοδότηση υπό το φως της απάντησης της UNWRA και του γεγονότος ότι οι ισχυρισμοί του Ισραήλ δεν έχουν επαληθευτεί από ανεξάρτητους φορείς, ο οργανισμός έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής του υποστήριξης. Ακόμη και πριν από τις 7 Οκτωβρίου, η UNRWA αντιμετώπιζε τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα, προσπαθώντας συστηματικά να καλύψει τις δημοσιονομικές της απαιτήσεις. Τώρα η αναστολή της χρηματοδότησης έχει αφήσει μια τρύπα 450 εκατομμυρίων δολαρίων, ακόμη και με ορισμένες χώρες της ΕΕ να αυξάνουν τις συνεισφορές τους, και το ποσό της βοήθειας που εισέρχεται στη Γάζα έχει μειωθεί στο μισό.

Ταυτόχρονα, ο πόλεμος έχει τεράστιο αντίκτυπο στο προσωπικό της Γάζας, τις υποδομές και τη συνολική ικανότητα λειτουργίας της υπηρεσίας. Η υπηρεσία ανέφερε ότι 162 μέλη του προσωπικού της UNRWA και 404 άτομα σε καταφύγια της UNRWA έχουν σκοτωθεί από ισραηλινά χτυπήματα και σχεδόν 1.400 έχουν τραυματιστεί από την έναρξη του πολέμου, ενώ 157 εγκαταστάσεις της UNRWA έχουν υποστεί ζημιές. Χωρίς κατάπαυση του πυρός και άμεση επανέναρξη της χρηματοδότησης, ακόμη και με κάποια επιπλέον χρηματοδότηση που της επιτρέπει να λειτουργήσει, το προσωπικό της UNRWA, οι εταίροι της και ο ίδιος ο οργανισμός βρίσκονται σε τεράστιο κίνδυνο.

Αλλά η απώλεια της UNRWA θα είχε τρομερές ανθρωπιστικές συνέπειες και συνέπειες για την ασφάλεια. Ο οργανισμός είναι η “ραχοκοκαλιά” της ανθρωπιστικής υποστήριξης προς τους απανταχού Παλαιστίνιους και παρέχει υπηρεσίες σε κρατικό επίπεδο με τρόπους που άλλες υπηρεσίες του ΟΗΕ δεν μπορούν. Η λήξη παροχής βοήθειας προς τους Παλαιστίνιους από την UNRWA θα δημιουργούσε ένα τεράστιο κενό που πιθανόν να εκμεταλλευτεί η Χαμάς και άλλες ομάδες στα παλαιστινιακά εδάφη και στις χώρες υποδοχής όπως ο Λίβανος. Αυτό θα δημιουργούσε περισσότερη αστάθεια σε μια εποχή υψηλής ευπάθειας για τη Μέση Ανατολή.

Ακόμη και πριν από τους πρόσφατους ισραηλινούς ισχυρισμούς, η UNRWA ήταν εδώ και καιρό στόχος κριτικής που απειλούσε την ύπαρξή της. Ισραηλινοί αξιωματούχοι και παρατηρητές πιστεύουν ότι το μοντέλο του, διαιωνίζει την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Η UNRWA έχει επίσης κατηγορηθεί ότι προωθεί τον αντισημιτισμό και τη ρητορική μίσους στα σχολεία της.

Ο οργανισμός εξέτασε τις ανησυχίες των χορηγών σχετικά με τη συμμόρφωση των σχολικών βιβλίων με τις αξίες του ΟΗΕ και δημιούργησε “στιβαρές” διαδικασίες ελέγχου – αν και, ενώ αυτές οι προσπάθειες αναγνωρίστηκαν από αξιωματούχους από βασικές χώρες δωρητές, οι κατηγορίες εξακολουθούν να υφίστανται. Οι τελευταίες κατηγορίες κατά της UNRWA συνέπεσαν με μια νέα πίεση εναντίον της οργάνωσης από Ισραηλινούς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος ζήτησε “την αντικατάσταση της UNRWA”. Ισραηλινοί αξιωματούχοι ασφαλείας προσπάθησαν να μετριάσουν αυτές τις δηλώσεις, διευκρινίζοντας ότι δεν θέλουν να εξαφανιστεί η UNRWA εν μία νυκτί, αλλά αντίθετα αναζητούν  μακροπρόθεσμα αντικαταστάτη.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αναφέρεται συχνά ως εναλλακτική λύση. Ο οργανισμός ασχολείται με όλους τους μη Παλαιστίνιους πρόσφυγες και ήδη υποστηρίζει ορισμένες κατηγορίες Παλαιστινίων προσφύγων σε περιοχές που δεν εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της UNRWA. Η Σύμβαση του 1951 για τους Πρόσφυγες (βάσει του άρθρου 1Δ) ορίζει ότι οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες σε τρίτες χώρες θα υπάγονται στην εντολή της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες εάν η UNRWA διαλυθεί. Αλλά η αντικατάσταση της UNRWA εν μέσω μιας άνευ προηγουμένου ανθρωπιστικής κρίσης θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε κενά στην υποστήριξη. Η UNRWA είναι μοναδική στον τρόπο με τον οποίο παρέχει κρατικές υπηρεσίες που άλλες υπηρεσίες του ΟΗΕ δεν μπορούν να προσφέρουν, όπως υγεία και εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα και απασχόληση σε 30.000 Παλαιστίνιους, και η εντολή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες είναι πολύ πιο περιορισμένη σε αυτό το μέτωπο.

Εκτός από τη δημιουργία τεράστιων κενών σε μια ήδη δεινή ανθρωπιστική κατάσταση, ο τερματισμός της UNRWA δεν θα επιτύγχανε επίσης τους πολιτικούς στόχους του Ισραήλ να διαγράψει το δικαίωμα επιστροφής των Παλαιστινίων στο σημερινό Ισραήλ ή το δικαίωμα αποζημίωσης: οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες θα διατηρούσαν αυτό το δικαίωμα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τη Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ. Το ψήφισμα 194 της Συνέλευσης και οι διαδοχικές γενιές Παλαιστινίων προσφύγων θα εξακολουθούν να έχουν δικαίωμα στο καθεστώς του πρόσφυγα.

Μια άλλη επιλογή που μερικές φορές συζητείται είναι να αναλάβει η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) την παροχή υπηρεσιών στα Παλαιστινιακά Εδάφη. Ωστόσο, αυτό αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις. Πρώτον, το Ισραήλ είναι ενάντια στην παρουσία της Παλαιστινιακής Αρχής στη Γάζα. Δεύτερον, για την ίδια την Παλαιστινιακή Αρχή, αυτό θα σήμαινε πολιτική αυτοκτονία: δεν έχει νομική εντολή να εκπροσωπεί τους 3,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιους πρόσφυγες εκτός των Παλαιστινιακών Εδαφών, στην Ιορδανία, τον Λίβανο και τη Συρία. Μια ανάληψη αυτής της δράσης μπορεί να οδηγήσει σε αντιλήψεις ότι η Παλαιστινιακή Αρχή είναι συνένοχος στην καταστολή αυτού του δικαιώματος επιστροφής στην Παλαιστίνη. Τέλος, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η Παλαιστινιακή Αρχή έχει την ικανότητα να αναλάβει την ευθύνη δεδομένης της ήδη δεινής οικονομικής κατάστασής της, η οποία έχει επιδεινωθεί από τον πόλεμο.

Είτε υπό την UNRWA, την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, είτε μια εναλλακτική οντότητα για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες, θα παραμείνουν επίσης βασικά ζητήματα δυτικού ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου αποφυγής της μόλυνσης των εξτρεμιστικών ιδεολογιών σε ανθρωπιστικές επιχειρήσεις και του κινδύνου της UNRWA να στρατολογήσει κατά λάθος προσωπικό που συνδέεται με τη Χαμάς. Η κατάργηση της UNRWA πιθανότατα θα επιδεινώσει αυτό το πρόβλημα, καθώς θα δημιουργούσε ένα κενό που θα μπορούσε να καλυφθεί από παράγοντες όπως η Χαμάς που δεν σέβονται καθόλου τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά συμφέροντα ασφαλείας.

Η UNRWA σίγουρα αντιμετωπίζει πραγματικά προβλήματα. Αλλά οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να μην παίζουν με τις ισραηλινές προσπάθειες να απονομιμοποιήσει όχι μόνο την οργάνωση αλλά το δικαίωμα της Παλαιστινιακής επιστροφής. Αντί να τερματιστεί η UNRWA, το γεγονός ότι με την πάροδο του χρόνου η εντολή του οργανισμού έχει παραταθεί και οι ανάγκες των Παλαιστινίων αυξάνονται μόνο, υποδηλώνει την ανάγκη για ενισχυμένη εντολή του ΟΗΕ για την πληρέστερη υποστήριξη των Παλαιστινίων, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί για το θέμα ακόμη και πριν από τις 7 Οκτώβριου. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να ξαναρχίσουν αμέσως κάθε χρηματοδότηση εν μέσω της τρέχουσας απελπιστικής ανθρωπιστικής κατάστασης στη Γάζα. Μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να υποστηρίξουν μια τέτοια διευρυμένη εντολή με πολιτική ανταπόκριση και ένα ολοκληρωμένο πακέτο στήριξης.

Τα βασικά δικαιώματα των Παλαιστινίων προσφύγων θα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της ενισχυμένης εντολής, η οποία θα πρέπει να αποπολιτικοποιηθεί και μάλλον να βασίζεται σε βασικές ανθρωπιστικές αρχές όπως η ουδετερότητα και η αμεροληψία. Αυτό μπορεί να δώσει κίνητρα στους δωρητές να παρέχουν στην UNRWA πιο προβλέψιμη, πολυετή χρηματοδότηση. Ταυτόχρονα, οι δωρητές θα πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι τα δικαιώματα των Παλαιστινίων προσφύγων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος επιστροφής, πρέπει να παραμείνουν και να τηρηθούν.

Η δικαιοδοσία της UNRWA θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει μια επέκταση των υπηρεσιών προστασίας, όπως η ανακούφιση από τραύματα και αγωνία – που θα μπορούσε επίσης να αποτρέψει τους ανθρώπους από το να ασπαστούν εξτρεμιστικές ιδεολογίες – όπως ήδη ορίζεται στο στρατηγικό σχέδιο της UNRWA. Θα πρέπει επίσης να επικεντρωθεί στο να βοηθήσει τους Παλαιστίνιους να πολλαπλασιάσουν τα αποτελέσματα της στήριξης των χορηγών, αντί να βασιστεί σε αυτήν, μέσω προγραμμάτων που διευκολύνουν την οικονομική αυτάρκεια. Αυτό θα ήταν επίσης πιο οικονομικό για τους δωρητές. Επιπλέον, για να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες των χορηγών για πιθανή συμπαιγνία με τη Χαμάς, ο ΟΗΕ θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης για να επιθεωρήσει την παράδοση βοήθειας στη Γάζα καθώς και να ελέγχει τακτικά το προσωπικό και τους εταίρους της UNRWA.

Η απαλλαγή από την UNRWA είναι απίθανο να αντιμετωπίσει βασικές ισραηλινές και δυτικές ανησυχίες. Μάλλον αυτή η στιγμή αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία να γίνει ο οργανισμός πιο αποτελεσματικός στην τρέχουσα κρίση και πιο βιώσιμος στο μεταπολεμικό σενάριο, τόσο στη Γάζα όσο και σε άλλες περιοχές όπου ζουν εκτοπισμένοι Παλαιστίνιοι. Αλλά αυτές οι συζητήσεις είναι άσχετες όσο η UNRWA κινδυνεύει να καταρρεύσει. Όλοι οι ευρωπαίοι χορηγοί βοήθειας, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, πρέπει να ανανεώσουν επειγόντως τη χρηματοδότησή τους και να μην περιμένουν το αποτέλεσμα μιας πλήρους έρευνας του ΟΗΕ για τους ισχυρισμούς σχετικά με τους δεσμούς της Χαμάς. Μετά τον πόλεμο, στόχος πρέπει να είναι η UNRWA να συνεχίσει να εξυπηρετεί τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες, μέχρι να βρεθεί μια δίκαιη και δίκαιη λύση για αυτούς.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου

Αναδημοσίευση από το capital.gr