Γράφει η Anna Sauerbrey

Κάθε εφησυχασμός σχετικά με την απειλή της ακροδεξιάς κατέρρευσε 

Ο δρόμος ήταν παγωμένος όταν ο σύντροφός μου, ο γιος μου κι εγώ πηγαίναμε προς το κέντρο του Βερολίνου πριν δύο Κυριακές. Παρ’ όλα αυτά, καθώς συναντήσαμε τους υπόλοιπους 100.000 ανθρώπους που είχαν συγκεντρωθεί εκεί για να διαδηλώσουν κατά του ακροδεξιού εξτρεμισμού, εμείς αισθανόμασταν μια ζεστασιά, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα συγκεντρωμένα ανθρώπινα σώματα δημιουργούσαν ένα “μικροκλίμα” που έκανε υποφερτό, για ένα δίωρο, το παγωμένο σκοτάδι του Βερολίνου. Παράλληλα, το να βλέπεις τόσους ανθρώπους συγκεντρωμένους για να υπερασπιστούν τη δημοκρατία μάς δημιουργούσε μια ζεστασιά. 

Βρισκόμασταν εκεί γιατί στις 10 Ιανουαρίου η ενημερωτική πλατφόρμα Correctiv αποκάλυψε μια σημαντική συνάντηση ακροδεξιών σε ξενοδοχείο του Πότσνταμ, κοντά στο Βερολίνο, τον περασμένο Νοέμβριο. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, στη συνάντηση, στην οποία συμμετείχαν διάφορες ακροδεξιές ομάδες, συμπεριλαμβανόμενων στελεχών του εθνολαϊκιστικού κόμματος “Εναλλακτική για τη Γερμανία” (AfD),  συζητήθηκαν σχέδια για τη μαζική απέλαση εκατομμυρίων μεταναστών, αλλά και Γερμανών πολιτών με μεταναστευτικό υπόβαθρο. 

Τρομοκρατημένοι, πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βγει από τότε στους δρόμους. Οι διαδηλώσεις, μερικές από τις μεγαλύτερες στη χώρα εδώ και δεκαετίες, έλαβαν μαζική μορφή και όχι μόνο σε φιλελεύθερες πόλεις όπως το Βερολίνο, το Αμβούργο και το Μόναχο, αλλά και σε πόλεις στην ανατολική Γερμανία όπου η ακροδεξιά είναι ιδιαίτερα ισχυρή. 

Το παράδοξο είναι ότι το δημοσίευμα του Correctiv δεν μας είπε κάτι που δεν είχαμε ήδη φανταστεί.  Η ακροδεξιά, όπως την ξέρουμε, βασίζεται σε ρατσιστικές φαντασιώσεις εθνικής ομοιογένειας, ενώ η AfD  θεωρείται εδώ και καιρό ακραία. Κι όμως, εδώ και χρόνια οι Γερμανοί παρακολουθούν την άνοδο της ακροδεξιάς με μια κάποια αδιαφορία. Ακόμη κι όταν η AfD έφτασε στο 20% στις δημοσκοπήσεις, υπήρχε κάποιου είδους εφησυχασμός σχετικά με την απειλή που αποτελούσε. Αυτό δεν ισχύει πλέον. Η Γερμανία επιτέλους ξύπνησε. 

Η γερμανική δημοκρατία νοσεί. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η άνοδος της AfD, η οποία έχει ισχυροποιηθεί σημαντικά σε ορισμένα ομόσπονδα κρατίδια ώστε να διεκδικεί θέσεις εξουσίας ή έστω να είναι σε θέση να διαταράξει τον σχηματισμό σταθερής τοπικής κυβέρνησης. Το πρόβλημα είναι ότι σε πολλά μέρη της χώρας η γενική αίσθηση δυσαρέσκειας έχει μετουσιωθεί σε απαξίωση. Ο κόσμος δεν απορρίπτει μόνο την παρούσα κυβέρνηση, αλλά όλο το πολιτικό σύστημα. 

Το αίσθημα έχει ενταθεί στη Γερμανία από την αρχή της πανδημίας. Και είναι γεγονός πως οι Γερμανοί είχαν πολλά να διαχειριστούν:  τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ενεργειακή κρίση, τον πληθωρισμό και πιο πρόσφατα  τις οδυνηρές συνέπειες του πολέμου στη Γάζα. Παρά το γεγονός ότι οι μετανάστες αυξάνονται, εξακολουθεί να μας λείπει εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό – δάσκαλοι, υδραυλικοί, στελέχη από τον κλάδο της πληροφορικής– ενώ οι δημόσιες υποδομές καταρρέουν.  Αν συνυπολογίσουμε και τη φιλόδοξη κυβερνητική ατζέντα για την πράσινη μετάβαση η οποία παρεμποδίζεται από εσωτερικές βίαιες διαμάχες, η εικόνα είναι ζοφερή. Όπως φαίνεται τα πάντα αλλάζουν –και όχι προς το καλύτερο. 

Τους τελευταίους μήνες το αίσθημα δυσαρέσκειας  έχει φουντώσει. Παρατηρώ ότι όλοι ξέρουν κάποιον που εγκαταλείπει τα παραδοσιακά κόμματα και δεσμεύεται ότι θα ψηφίσει την AfD ή συζητάει να μεταναστεύσει. Η κατάρρευση της υποστήριξης προς τα τρία κόμματα που συμμετέχουν στη σημερινή κυβέρνηση –με το πιο δημοφιλές μεταξύ τους, τους Σοσιαλδημοκράτες, να βρίσκεται στο περίπου 15% στις δημοσκοπήσεις– είναι απόρροια της απέχθειας που νιώθουν οι πολίτες. Και αυτή η ουσιαστική απόρριψη έχει αρχίσει να γίνεται ορατή. 

Πρόσφατα, οι αγρότες βγήκαν στους δρόμους σε πολλές πόλεις. Οι διαδηλώσεις, αρχικά κατά των περικοπών των επιδοτήσεων, μετατράπηκαν σε αντικυβερνητικές: μερικοί διαδηλωτές μάλιστα έστησαν κρεμάλες. Και η κίνηση δεν ήταν απλώς συμβολική. Όταν ο Robert Habeck, αντικαγκελάριος, υπουργός Οικονομίας και υπεύθυνος της κυβέρνησης για την πράσινη μετάβαση, επέστρεψε από τις διακοπές των εορτών, ήρθε αντιμέτωπος με ένα οργισμένο πλήθος. Αυτή η κίνηση εκφοβισμού, όπως φάνηκε στην πορεία, ενορχηστρώθηκε από ανθρώπους που είχαν σχέσεις με την ακροδεξιά. 

Δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε τα κίνητρα των εκατομμυρίων ανθρώπων που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις τις τελευταίες εβδομάδες. Κρίνοντας από αυτά που οι διαδηλωτές δήλωναν στους δημοσιογράφους, από το ευρύ φάσμα των ομάδων που διοργανώνουν τις διαδηλώσεις, αλλά και από τα πανό, εκτιμώ πως είναι δύσκολο να συμφωνήσουν όλοι σε ένα κοινό διακύβευμα. Πολλοί συμμετείχαν γιατί έχουν μεταναστευτικό υπόβαθρο ή έχουν φίλους ή οικογένεια που είναι μετανάστες ή απλά επειδή αντιτίθενται στον ρατσισμό. Ορισμένοι διαδήλωναν κατά της AfD, άλλοι βρισκόντουσαν εκεί για να επιρρίψουν στην πολιτική τάξη ευθύνες ότι καλλιεργεί τον εξτρεμισμό. Είναι βέβαιο πως δεν έχει γεννηθεί ένα νέο πολιτικό κίνημα. Υπάρχει όμως ένας κοινός παρονομαστής: μια νέα αίσθηση του επείγοντος. 

Αυτό που αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε τους τελευταίους μήνες και εκείνο που η συνάντηση στο Πότσνταμ αποκάλυψε δεν είναι πως η ακροδεξιά έχει φρικτή ιδεολογία – είναι το ενδεχόμενο να κάνει αυτή την φρικτή ιδεολογία πράξη. Οι οπαδοί της ακροδεξιάς στη Γερμανία το εννοούν. Με χρηματοδότηση, υποστήριξη και μεγάλο ενδεχόμενο να κερδίσουν σε ομοσπονδιακά κρατίδια αυτή τη χρονιά, είναι πιο κοντά στην εξουσία απ ό,τι έχουν βρεθεί στη σχεδόν 75ετή ιστορία της μεταναζιστικής Γερμανίας. 

Στο πρόσφατο βιβλίο του  “Triggerpunkte,” ή “Trigger Points,” ο Steffen Mau, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο Humboldt στο Βερολίνο, απορρίπτει την ιδέα ότι η γερμανική κοινωνία έχει χωριστεί ξεκάθαρα στα δυο. Υποστηρίζει πως οι διαφωνίες αφορούν διάφορους τομείς, όπως το κλίμα, το μεταναστευτικό και η κοινωνική δικαιοσύνη. Μπορεί κάποιος να είναι ευαισθητοποιημένος σε ορισμένα θέματα και αδιάφορος για άλλα. Τους τελευταίους μήνες όσοι αντιτίθενται στα θέματα της μετανάστευσης ή της πολιτικής για το κλίμα ήταν οι πιο μαχητικοί. Τώρα, όμως, ενεργοποιήθηκαν κι εκείνοι που νοιάζονται για τη δημοκρατία, τα δικαιώματα των μειοψηφιών και το γράμμα του νόμου.

Είναι αβέβαιο πού θα οδηγήσει όλο αυτό. Οι διαδηλώσεις μπορεί να καταλαγιάσουν μόλις περάσει η πρώτη αίσθηση του σοκ ή μόλις οι άνθρωποι επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους. “Ήταν όμως μια σημαντική στιγμή αυτογνωσίας”, μου είπε ο κ. Mau. ” Το κέντρο διαπίστωσε πως είναι πολυπληθές. Επίσης, οι διαδηλώσεις  είναι μια σημαντική υπενθύμιση προς τα παραδοσιακά κόμματα να αποφύγουν τον μιμητισμό προς τα μηνύματα της AfD, καθώς είναι ξεκάθαρο ότι η πλειοψηφία των Γερμανών δεν υποστηρίζει τις ακραίες θέσεις”, συμπλήρωσε. 

Ίσως το πιο σημαντικό όλων να είναι το μήνυμα που έστειλαν οι διαδηλωτές προς την ίδια την ακροδεξιά: είμαστε έτοιμοι να υπερασπιστούμε τους συμπολίτες μας και τη δημοκρατία μας. Οπότε, μην επαναπαύεστε. Σύντομα μπορεί να βρεθείτε εσείς έξω στο κρύο.

* Η Anna Sauerbrey είναι δημοσιογράφος και αρθρογράφος στη γερμανική εβδομαδιαία εφημερίδα Die Zeit

© 2024 Διατίθεται από το “The New York Times Licensing Group”

Αναδημοσίευση από το capital.gr