Η Τουρκία μπορεί να μην είναι κράτος μέλος της ΕΕ, αλλά έχει την πολυτέλεια να ασκεί οιονεί βέτο, επιδιώκοντας να θέσει νοκ-άουτ την πολιτική του Προέδρου για σύνδεση του Κυπριακού με την αναβάθμιση της τουρκικής τελωνειακής ένωσης. Η θέση αυτή έχει τεθεί ενώπιον της ΕΕ από Τούρκους αξιωματούχους και δη από τον Μόνιμο Αντιπρόσωπο της χώρας στις Βρυξέλλες και έχει λάβει γνώση η Λευκωσία.

Γιατί η Τουρκία οφείλει, με βάση το κεκτημένο, να αναγνωρίσει την ΚΔ

Πώς η Αθήνα δίνει άλλοθι με την πολιτική της στην Τουρκία και αποδυναμώνει τη Λευκωσία

Πώς συνδέουν οι Τούρκοι, νερό, φυσικό αέριο και ΜΟΕ

Το κέρδος της Τουρκίας

Η πολιτική της Άγκυρας τροφοδοτείται από την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, η οποία βελτιώνει, όπως εκτιμά η κυπριακή Κυβέρνηση, την εικόνα της Τουρκίας στην ΕΕ, χωρίς να υπάρχει πραγματική αλλαγή στις διχοτομικές της θέσεις στο Κυπριακό. Το οιονεί τουρκικό βέτο είναι συναφές με άλλες δυο πολιτικές κατευθύνσεις: Η πρώτη αφορά στην άφιξη της ειδικής απεσταλμένης των Ην. Εθνών στην Κύπρο, Μαρία Άνχελα Χόλγκουιν Κουεγιάρ, και στην αξίωση της Άγκυρας και του κατοχικού ηγέτη, όπως η βάση των συνομιλιών είναι τα δύο κράτη, αλλά και κάτι άλλο: Στο πλαίσιο της εξεύρεσης κοινής βάσης, η τουρκική πλευρά θέτει ως ΜΟΕ θέματα π.χ. για το νερό και το φυσικό αέριο. Δηλαδή να φέρουν νερό από την Τουρκία και να περάσει στις ελεύθερες περιοχές και να δώσει η Κυβέρνηση το φυσικό αέριο στην τουρκοκυπριακή πλευρά, αλλά στη λογική και πάλι της «καλής γειτονίας» και των δύο κρατών. Η δεύτερη αφορά στον ελλαδοτουρκικό διάλογο και την πρόσφατη επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα. Επί τούτου, ασχέτως πώς το βλέπει η Αθήνα, η Λευκωσία εκτιμά, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι γίνεται: Α) Για να κερδίσει άλλοθι η Άγκυρα στην ΕΕ και να προχωρήσουν τα θέματα της κατάργησης της βίζας σε Τούρκους πολίτες και για να επιτύχει την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης. Β) Για να βελτιωθούν μέσω της Ελλάδας οι σχέσεις της Άγκυρας με τις ΗΠΑ και να κλείσει η αγορά των F-16.

Πού μπορεί να φτάσουν οι ελλαδοτουρκικές σχέσεις

Όπως συναφείς πληροφορίες αναφέρουν, η Λευκωσία δεν μπορεί να εκτιμήσει μέχρι πού μπορεί να φτάσει ο ελλαδοτουρκικός διάλογος, τον οποίο η Αθήνα δημόσια δεν αποσυνδέει πλήρως με το Κυπριακό. Στο παρασκήνιο έχει λεχθεί ότι θα προχωρήσει μεν ο ελλαδοτουρκικός διάλογος, όμως, δεν θα κλείσουν τα Ελλαδοτουρκικά χωρίς το Κυπριακό. Προφανώς, ούτε η ελληνική Κυβέρνηση βλέπει στον ορίζοντα τέτοιες αλλαγές στην τουρκική πολιτική, κατά τρόπον ώστε να παραπέμπονται οι διαφορές που εγείρει η Άγκυρα στη Χάγη επί τη βάσει συνυποσχετικού. Ταυτοχρόνως, η ελληνική Κυβέρνηση ισχυρίζεται σε Κύπριους πολιτικούς και στελέχη της Κυβέρνησης ότι, ακόμη και αν προχωρήσουν τα Ελλαδοτουρκικά χωρίς το Κυπριακό, μια τέτοια διαδικασία μπορεί στο τέλος της ημέρες να βοηθήσει και στο Κυπριακό.

Πώς κινούνται οι σχέσεις Αθηνών – Λευκωσίας

Η κυπριακή Κυβέρνηση, παρά τις όποιες διαφορετικές προσεγγίσεις, που έχει κατά καιρούς με την Αθήνα, δεν επιθυμεί να βγαίνουν, για ευνόητους λόγους, προς τα έξω. Όμως, η εξευμενιστική προς την Άγκυρα πολιτική της ελληνικής Κυβέρνησης αποδυναμώνει τη Λευκωσία, διότι δίνει άλλοθι, όπως στην παρούσα φάση, στην Τουρκία και ειδικότερα εντός της ΕΕ. Συν του γεγονότος ότι, ενόψει της άφιξης στην Κύπρο της ειδικής απεσταλμένης του ΓΓ των Ην. Εθνών, ο Πρόεδρος βρίσκεται ενώπιον των εξής προβληματισμών: Τι θα πράξει εάν η τουρκική πλευρά, που θα το πράξει, θέσει επί τάπητος τα δύο κράτη; Θα καλέσει ο Πρόεδρος την ειδική απεσταλμένη να επαναφέρει τον κ. Τατάρ σε τάξη, και αν δεν έρθει σε τάξη, θα τον καταγγείλει με αναφορά της στον ΓΓ του ΟΗΕ και αυτός στο Συμβούλιο Ασφαλείας; Αλλά, και αν συμβεί κάτι τέτοιο, δεν θα εμπεδωθεί -ή όχι- ακόμη πιο βαθιά η διχοτόμηση εφόσον τα ψηφίσματα του Σ. Ασφαλείας για το Κυπριακό δεν έχουν χαρακτήρα αναγκαστικού δικαίου; Και η Τουρκία πού είναι στο κάδρο; Ακόμη δηλαδή και αν την πληρώσει ο Τατάρ, η Άγκυρα δεν θα μείνει εκτός; Τίθενται αυτά τα ερωτήματα, διότι η άλλη επιλογή ενδεχομένως να είναι δυσκολότερη της προηγούμενης, παρότι αξιοπρεπέστερη και αφορά στη διακοπή των διαβουλεύσεων από τον ίδιο τον Πρόεδρο εφόσον θέσει ανυποχώρητα ο Τατάρ τη λύση των δύο κρατών ως βάση των συνομιλιών με ταυτόχρονη αξίωση από την ειδική αντιπρόσωπο του ΓΓ του ΟΗΕ να πάρει θέση. Μια τέτοια κίνηση θα πρέπει να έχει ήδη γίνει σαφής. Στηρίζεται νομικά και πολιτικά στην εξής βάση: Υπάρχουν ή όχι όροι εντολής; Υπάρχουν. Και τα δύο κράτη δεν αποτελούν με βάση τα ψηφίσματα του Σ. Ασφαλείας το πλαίσιο και τη βάση λύσης. Συνεπώς, η ειδική αντιπρόσωπος ουδόλως μπορεί να δεχθεί συζήτηση επί τούτου, εκτός και αν μια τέτοια διαδικασία γίνει σιωπηρώς δεκτή από την Κυπριακή Δημοκρατία.

Ξεκαθάρισμα θέσεων αρχών από τον Πρόεδρο

Βεβαίως, υπάρχει η ασφαλής οδός δράσης εάν ο Πρόεδρος:

1. Ξεκαθαρίσει από την πρώτη του επαφή (θα έπρεπε ήδη να το πράξει) με την κ. Κουεγιάρ ότι δεν θα συζητήσει επί τη βάσει των δύο κρατών. Ούτε η ίδια μπορεί να το πράξει, διότι δεν είναι στους όρους εντολής της και, ως εκ τούτου, θα αναλάβει τις ευθύνες της πρωτίστως έναντι του Προέδρου και μετά έναντι του ΓΓ του ΟΗΕ και του Σ. Ασφαλείας που καθόρισε τους όρους εντολής.
2. Ξεκαθαρίσει ότι οποιοδήποτε ΜΟΕ θα είναι επί τη βάσει των νόμων της Κυπριακής Δημοκρατίας και με απώτερο στόχο την επανενσωμάτωση των Τουρκοκυπρίων στο νόμιμο κράτος και όχι προς την εμπέδωση χωριστής κρατικής συνείδησης, που οδηγεί στη διχοτόμηση. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τα όποια μέτρα θα αναγγείλει ο Πρόεδρος για τους Τουρκοκυπρίους.
3. Ξεκαθαρίσει ότι η εφαρμογή του κεκτημένου στο βόρειο κατεχόμενο τμήμα της νήσου μπορεί να γίνει μόνο με τη σύμφωνη γνώμη της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία εντάχθηκε ολόκληρη με βάση το Πρωτόκολλο 10. Αλλά με την αναστολή του κεκτημένου στο βόρειο τμήμα του νησιού, διότι οι νόμιμες Αρχές δεν μπορούν να ασκούν αποτελεσματικό έλεγχο λόγω της κατοχής. Στο Πρωτόκολλο 10 προστίθεται η Αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, η οποία αναφέρει ότι, για να προχωρήσει η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας στην ΕΕ, θα πρέπει να αναγνωρίσει η Άγκυρα την Κυπριακή Δημοκρατία. Άρα, η Τουρκία οφείλει να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και όχι η Κυπριακή Δημοκρατία το ψευδοκράτος. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Άγκυρα μπαίνει στο κάδρο. Γιατί; Διότι περνούμε από τη δικοινοτική πτυχή του ζητήματος σε εκείνην της εισβολής και της κατοχής. Ως εκ τούτου, μπορεί η Τουρκία να ασκεί οιονεί βέτο στη σύνδεση του Κυπριακού με την αναβαθμισμένη τελωνειακή ένωση, αλλά το πραγματικό βέτο ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία σε δύο επίπεδα. Το ένα είναι αυτό της αναβαθμισμένης τελωνειακής ένωσης και το άλλο είναι εκείνο της εφαρμογής του κεκτημένου στον βορρά.

Το προτεκτοράτο και το συμφέρον της ΕΕ

Υπό αυτές τις συνθήκες, εάν η Τουρκία θέλει την τελωνειακή ένωση και οι Τουρκοκύπριοι ένταξη στην ΕΕ, θα πρέπει, με βάση το κεκτημένο, να προχωρήσουν στην αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μπορεί να τα πει ο Πρόεδρος στην ειδική απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ ή όχι; Εάν η Τουρκία και ο Τατάρ δεν αποδέχονται αυτές τις θεμελιώδεις θέσεις, ας αναλάβουν το κόστος της ευθύνης τους. Η δική τους αδιαλλαξία δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να οδηγήσει εμάς στη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην ένταξη ενός τουρκικού προτεκτοράτου στην ΕΕ ή στην παροχή τεράστιων κερδών στην Άγκυρα μέσω μιας αναβαθμισμένης τελωνειακής ένωσης. Αυτό, όταν εξηγηθεί επαρκώς στους εταίρους μας, θα αντιληφθούν ότι δεν είναι καν προς το συμφέρον τους. Διότι, αν το αποδεχθούν, είναι ως να βάζουν την Τουρκία στην ΕΕ μέσω Κύπρου. Και είναι ολοφάνερο ότι δεν το θέλουν…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

Σημερινή