Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη γεωπολιτική του Νοτίου Καυκάσου. Η σημαντικότερη από αυτές ήταν η καταστροφή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ από το Αζερμπαϊτζάν. Ταυτόχρονα, ενισχύθηκαν οι θέσεις των εξωτερικών παραγόντων, κάτι που συνέβη συγχρόνως με τις προσπάθειες του Αζερμπαϊτζάν να λύσει το πρόβλημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ με τη βία, γράφει ο Sergey Melkonyan, αρμένιος αναλυτής και ερευνητής στο APRI Armenia, για το ιρανικό μέσο ενημέρωσης IRNA.

“Τέσσερα χρόνια αργότερα, η ισραηλινή παρουσία έχει επεκταθεί στο έδαφος που ελέγχεται από το Αζερμπαϊτζάν κοντά στα σύνορα με το Ιράν. Και τα τελευταία χρόνια, η Ινδία έχει γίνει ο κύριος προμηθευτής όπλων για την Αρμενία. Με την εμφάνιση νέων παικτών που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στις δυναμικές εξελίξεις, το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία θέτουν νέους στόχους για τον εαυτό τους. Αυτοί οι στόχοι είναι που θα επηρεάσουν τη γεωπολιτική της περιοχής”, σημειώνει.

Ποια είναι η ανάγκη για νέους στόχους;

Για 30 χρόνια από τη δημιουργία του, το Αζερμπαϊτζάν έχτισε την κρατική του ταυτότητα στον ανταγωνισμό και το μίσος προς την Αρμενία, τονίζει ο Μελκονιάν.

Σύμφωνα με τον αναλυτή, το πρόβλημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν μόνο μια μικρή λεπτομέρεια σε αυτό το πλαίσιο. Η Τουρκία, η οποία είναι ο κύριος σύμμαχος του Αζερμπαϊτζάν, συνέχισε τη στρατηγική γραμμή του Μπακού.

Η Άγκυρα οργάνωσε τον αποκλεισμό της Αρμενίας που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, και αρνείται να εξομαλύνει τις σχέσεις μέχρι το Ερεβάν να μην επιλύσει τα προβλήματά του με το Αζερμπαϊτζάν, παραδίδοντας το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αυτό ακριβώς το σημείο ήταν η βασική προϋπόθεση για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Ερεβάν.

Έχουν περάσει τρία χρόνια από τον τρίτο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020. Η Αρμενία απέσυρε επίσημα τις ένοπλες δυνάμεις της από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, δεν παρείχε καμία υποστήριξη και διαπραγματεύτηκε την εξομάλυνση των σχέσεων με το Αζερμπαϊτζάν. Το Μπακού εξακολουθούσε να προβάλλει νέα αιτήματα, τα οποία εκπλήρωσε το Ερεβάν – αναγνώριση της εδαφικής ακεραιότητας του Αζερμπαϊτζάν, συμπεριλαμβανομένου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αργότερα, ωστόσο, τα αιτήματα υπερέβησαν το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Πρώτον, η μεταφορά στο Αζερμπαϊτζάν οικισμών από το έδαφος της Αρμενίας, τους οποίους το Μπακού θεωρεί “θύλακές” του. Δεύτερον, η εξασφάλιση του “Διαδρόμου Zangezur” μέσω του αρμενικού εδάφους για τη σύνδεση της Τουρκίας με το Αζερμπαϊτζάν.

“Η προσέγγιση αυτή δείχνει σαφώς ότι το πρόβλημα των αρμενο-αζερικων και αρμενο-τουρκικών σχέσεων δεν περιορίζεται αποκλειστικά στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Κατά τη διαδικασία συζήτησης της συνθήκης ειρήνης, το Μπακού επιμένει ότι το έγγραφο θα πρέπει να περιλαμβάνει την αναγνώριση από την Αρμενία της εδαφικής ακεραιότητας του Αζερμπαϊτζάν με έκταση 86600 km2, η οποία περιλαμβάνει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ωστόσο, το ίδιο το Μπακού αρνείται να αναγνωρίσει την εδαφική ακεραιότητα της Αρμενίας. Αυτό αποτελεί βασική ένδειξη των επεκτατικών προθέσεων του Μπακού.

Υψώνοντας τη σημαία του Αζερμπαϊτζάν στο Σουσί και στη συνέχεια στο Στεπανακέρτ, ο Αλίγιεφ εκπλήρωσε την “ιστορική του αποστολή”. Για να διατηρήσει το αντι-αρμενικό αφήγημα που χρησιμεύει ως βάση του κράτους, καθώς και για να συνεχίσει την ενοποίηση της κοινωνίας γύρω από την άρχουσα ελίτ, ο Αλίγιεφ πρέπει να θέσει νέους παγκόσμιους στόχους”, τονίζει ο ειδικός.

Ποιοι είναι οι νέοι στόχοι;

Μετά τον πόλεμο του 2020, το Μπακού άρχισε να θέτει στην ημερήσια διάταξη τα σχετικά με τον “διάδρομο Zangezur” και το “Δυτικό Αζερμπαϊτζάν”.

Όλοι τους έχουν επεκτατικό χαρακτήρα και υποστηρίζονται από την Τουρκία, σημειώνει ο Σεργκέι Μελκονιάν.

«Το έργο του Διαδρόμου Zangezur είναι ένα από τα βασικά και βραχυπρόθεσμα έργα. Προβλέπει την άμεση επικοινωνία μεταξύ της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν μέσω της επικράτειας της Αρμενίας, η οποία καταγράφεται επισήμως στη δήλωση του Σουσί του 2021 μεταξύ του Μπακού και της Άγκυρας. Το έργο αυτό δεν είναι οικονομικό, αλλά πολιτικό, όπως δήλωσε η τουρκική ηγεσία.

Αποτελεί επίσης υψηλή προτεραιότητα για το Αζερμπαϊτζάν. Το καλοκαίρι του 2023, ο Αλίγιεφ δήλωσε ότι ο “διάδρομος του Ζανγκεζούρ” θα ανοίξει οπωσδήποτε, ανεξάρτητα από το αν το θέλει η Αρμενία ή όχι”. Αργότερα, ο βοηθός του Αλίγιεφ, Χικμέτ Χατζίγιεφ, δήλωσε ότι “το Μπακού δεν ενδιαφέρεται πλέον για το σχέδιο δημιουργίας του “διαδρόμου του Ζανγκεζούρ” μέσω του εδάφους της Αρμενίας”.

Αυτή η αλλαγή λόγου κατέστη δυνατή λόγω της δραστηριότητας του Ιράν, το οποίο ανάγκασε το Μπακού να συμφωνήσει με την πρότασή του για τον εκσυγχρονισμό της υφιστάμενης διαδρομής μέσω του εδάφους της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Έτσι, η Τεχεράνη μείωσε προσωρινά τη στρατιωτική και πολιτική πίεση που ασκούσαν στην Αρμενία η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν. Ωστόσο, αυτό το μήνα ο Αλίγιεφ επανέλαβε ότι “θα πρέπει να υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση στο Ναχιτσεβάν από το Αζερμπαϊτζάν, οπότε δεν θα πρέπει να υπάρχουν τελωνειακά έξοδα, έλεγχοι, συνοριακές διαδικασίες”.

Με άλλα λόγια, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν μιλάει για διάδρομο χωρίς να χρησιμοποιεί τη λέξη “διάδρομος”. Ως εκ τούτου, στην πραγματικότητα, ούτε το Μπακού ούτε η Άγκυρα έχουν εγκαταλείψει τις επεκτατικές τους προθέσεις, μεταξύ άλλων και στο θέμα του “διαδρόμου του Ζανγκεζούρ”, διότι ο κύριος στόχος είναι πιο παγκόσμιος”, σημειώνει ο ειδικός.

Ο Μελκονιάν τονίζει ότι το Μπακού συνεχίζει να κατασκευάζει ενεργά την αφήγηση του “Δυτικού Αζερμπαϊτζάν”. Σύμφωνα με αυτή την αφήγηση, η σύγχρονη Αρμενία είναι το “Δυτικό Αζερμπαϊτζάν”. Η κατασκευή στη δημόσια συνείδηση πραγματοποιείται ως εξής. Πρώτον, τα κρατικά κανάλια καλύπτουν τις ειδήσεις και τις μετεωρολογικές προβλέψεις από την επικράτεια της Αρμενίας ως “Δυτικό Αζερμπαϊτζάν” και οι εκπρόσωποι των κρατικών θεσμών χρησιμοποιούν μόνο αζέρικα τοπωνύμια, υδρονύμια και άλλες ονομασίες σε επίσημες δηλώσεις. Δεύτερον, προετοιμάζεται η σχετική υποδομή με τη μορφή της “Κοινότητας του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν”. Αυτή λαμβάνει άμεση κρατική υποστήριξη από τον Πρόεδρο Αλίγιεφ. Με αυτόν τον τρόπο κατασκευάζεται στη συνείδηση της κοινής γνώμης ένα νέο επεκτατικό αίτημα.

“Έχει ήδη υπάρξει διάσπαση μεταξύ των παντουρκιστών. Για παράδειγμα, στο έδαφος της Τουρκίας έχει ανακοινωθεί η ίδρυση της “Δημοκρατίας Γκεϊτσά-Ζανγκεζούρ”. Σύμφωνα με τους “ιδρυτές” της, περιλάμβανε μέρος της επικράτειας της σύγχρονης Αρμενίας. Μετά τη σύλληψη των εμπνευστών, στο Μπακού έγινε μια δήλωση, σύμφωνα με την οποία η “Δημοκρατία Γκέιτσα-Ζανγκεζούρ” παύει να υφίσταται και η “επιστροφή στο Δυτικό Αζερμπαϊτζάν” είναι δυνατή, αν συνεχιστεί η σωστή πορεία του προέδρου Αλίεφ και το έργο της “Κοινότητας του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν”.

Επομένως, μετά τη διχοτόμηση, υπάρχει ενοποίηση ακριβώς γύρω από την κρατική πορεία του Μπακού για την εγκαθίδρυση ελέγχου επί της επικράτειας της Αρμενίας.

Έτσι, παρά την αποτυχία της βραχυπρόθεσμης υλοποίησης του σχεδίου “διάδρομος του Ζανγκεζούρ”, η ίδια η ιδέα συνδέεται με τη μακροπρόθεσμη επεκτατική προοπτική του “Δυτικού Αζερμπαϊτζάν”.

Ως εκ τούτου, οι οποιεσδήποτε συμφωνίες μεταξύ του Ερεβάν και του Μπακού δεν θα είναι ειρήνη, αλλά ανακωχή μεταξύ πολέμων. Ο επεκτατισμός του Μπακού και της Άγκυρας μπορεί να αναχαιτιστεί μόνο με την εγκαθίδρυση μιας ισορροπίας δυνάμεων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η αγορά όπλων από την Αρμενία για αμυντικούς σκοπούς προκαλεί έντονες αντιδράσεις εκ μέρους της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν. Παρά ταύτα, ο μόνος τρόπος για να εδραιωθεί η ειρήνη στην περιοχή είναι να αμβλυνθούν και να ακυρωθούν τα επεκτατικά σχέδια του Μπακού και της Άγκυρας”, γράφει ο Αρμένιος αναλυτής.

ΠΗΓΗ: Δημόσια Ραδιοφωνία της Αρμενίας