Του Mark Leonard 

Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρειάστηκαν  οκτώ ώρες – σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ – για να συμφωνήσουν να ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία. Αν και αυτή η απόφαση αντιπροσωπεύει μια σημαντική νίκη για τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είχε υψηλό κόστος, καθώς ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν  εμπόδισε  την εκταμίευση 50 δισεκατομμυρίων ευρώ σε βοήθεια που η Ουκρανία χρειάζεται απεγνωσμένα για να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Καθώς ο πόλεμος πλησιάζει τη δεύτερη επέτειό του, η Ευρώπη βρίσκεται σε σταυροδρόμι.

Ενώ οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις ΗΠΑ και την Ευρώπη είναι επιφυλακτικοί σχετικά με τη χρήση κατασχεμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την υποστήριξη της πολεμικής προσπάθειας και της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, οι ανησυχίες τους είναι, στην καλύτερη περίπτωση, άστοχες. Η Ουκρανία χρειάζεται επειγόντως αυτά τα κεφάλαια για να κερδίσει τον πόλεμο και η αποτυχία να διαθέσει αυτούς τους πόρους τώρα είναι ασυνείδητο.

Η στρατηγική της ΕΕ για την Ουκρανία βασίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες. Πρώτον, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν δεσμευτεί σε έναν ορισμό της νίκης που συνεπάγεται την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και έχουν δεσμευτεί να υποστηρίξουν την Ουκρανία έως ότου ανακτήσει όλα τα εδάφη που κατείχε η Ρωσία στα πρώτα στάδια του πολέμου.

Δεύτερον, η πολιτική της Ευρώπης για τη Ρωσία έχει επικεντρωθεί εξ ολοκλήρου στις οικονομικές κυρώσεις και τη διεθνή απομόνωση. Δυτικές εταιρείες έχουν εγκαταλείψει μαζικά την Αγία Πετρούπολη και τη Μόσχα, η G7 έχει επιβάλει πλαφόν στο ρωσικό πετρέλαιο και εκατοντάδες Ρώσοι διπλωμάτες έχουν  απελαθεί  από τις δυτικές πρωτεύουσες.

Τέλος, η εξάρτηση της Ευρώπης από την αμερικανική υποστήριξη έχει φτάσει σε επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί από τον Ψυχρό Πόλεμο. Παρά την κλιμακούμενη αντιπαλότητα των ΗΠΑ με την Κίνα,  η κυβέρνηση του Προέδρου Τζο Μπάιντεν έχει δεσμεύσει σημαντικούς διπλωματικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς πόρους για να διασφαλίσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα της Ευρώπης.

Κατά συνέπεια, η Ουκρανία κατάφερε να διατηρήσει περίπου το 82% του προ εισβολής εδάφους της, ενώ η Ρωσία υπέστη σημαντικές απώλειες σε προσωπικό και πόρους. Επιπλέον, η διατλαντική συμμαχία – η οποία θεωρήθηκε σχεδόν νεκρή κατά τη θητεία του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ – είναι τώρα ισχυρότερη από ό,τι ήταν σε οποιοδήποτε σημείο από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Αλλά και οι τρεις πυλώνες έχουν αρχίσει να ταλαντεύονται. Παρόλο που η διαδικαστική παραίτηση απέτρεψε την προσπάθεια του Όρμπαν να ασκήσει βέτο στην ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, η απόφαση είναι περισσότερο μια συμβολική νίκη για την Ουκρανία παρά μια πρακτική, δεδομένου ότι δεν αντιμετωπίζει τη συνεχιζόμενη καθυστέρηση στην κρίσιμη οικονομική βοήθεια. Στα πεδία των μαχών της ανατολικής Ουκρανίας, ο πόλεμος έχει φτάσει σε αδιέξοδο που ευνοεί τη Ρωσία καθώς η ουκρανική αντεπίθεση, επιβαρυμένη εξαρχής από μη ρεαλιστικές προσδοκίες, δεν κατάφερε να επιτύχει τους δηλωμένους στόχους της.

Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία τέθηκε υπό αμφισβήτηση μετά από πρόσφατη  έρευνα  του Politico  αποκάλυψε ότι οι δυτικοί περιορισμοί ήταν πολύ λιγότερο καταστροφικοί από ό,τι αρχικά αναμενόταν. Καθώς ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν  περιοδεύει  στη Μέση Ανατολή και  απειλεί  να ανοίξει νέα ευρωπαϊκά μέτωπα, υπάρχει μια αναδυόμενη συναίνεση στην Ουάσιγκτον ότι οι ΗΠΑ θα χρειαστεί να συνεργαστούν με τη Μόσχα μετά τις προεδρικές εκλογές του 2024.

Το μειωμένο ενδιαφέρον της Αμερικής για τον πόλεμο της Ουκρανίας αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τη σταθερότητα της Ευρώπης. Η μεγαλύτερη ανησυχία των Ευρωπαίων ηγετών είναι η πιθανή επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο το 2025, καθώς δεξιές ομάδες σκέψης έχουν ήδη αρχίσει να καταρτίζουν σχέδια για ένα “αδρανές ΝΑΤΟ” και να υποστηρίζουν τη μετάβαση από τον επιμερισμό των βαρών σε “μετατόπιση βαρών”.

Αλλά το πρόβλημα ξεπερνά τον Τραμπ. Ακόμη και η κυβέρνηση Μπάιντεν, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον συντονισμό της άμυνας της Ουκρανίας, φαίνεται να έχει αλλάξει τον ρυθμό της. Σε πρόσφατη  συνέντευξη Τύπου  με τον Ζελένσκι, ο Μπάιντεν  εισήγαγε  μια νέα φράση, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ θα στηρίξουν την Ουκρανία “όσο μπορούμε”, φράση η οποία αντικατέστησε το “για όσο χρόνο χρειαστεί”. Ο Ζελένσκι, ο οποίος ταξίδεψε στην Ουάσιγκτον για να παρακαλέσει τους Ρεπουμπλικάνους βουλευτές να εγκρίνουν ένα σημαντικό πακέτο βοήθειας και  δεν κατάφερε  να επιτύχει ένα σημαντικό βήμα, ήταν εμφανώς απογοητευμένος.

Η ρητορική αλλαγή του Μπάιντεν υπογραμμίζει το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουκρανίας και υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη η Ευρώπη να επανεξετάσει τη στρατηγική της. Για αρχή, ο ορισμός της νίκης της Ουκρανίας δεν πρέπει να περιοριστεί στο έδαφος που ανακτήθηκε από τη Ρωσία. Ο χαρακτήρας και η ταυτότητα της μεταπολεμικής Ουκρανίας, ιδιαίτερα η δέσμευσή της στις δημοκρατικές αρχές, είναι εξίσου σημαντικές. Εάν η Ουκρανία βγει από αυτόν τον πόλεμο ως ζωντανή δημοκρατία και γίνει μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, θα ήταν μια θεαματική νίκη, ανεξάρτητα από συγκεκριμένα εδαφικά κέρδη.

Κατά συνέπεια, οι δυτικές χώρες θα πρέπει να επικεντρωθούν στο να υποστηρίξει η Ουκρανία την υλοποίηση αυτού του οράματος. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να βοηθήσουν την Ουκρανία να μεταρρυθμίσει την οικονομία και την αμυντική βιομηχανία της, ώστε η χώρα να εξαρτηθεί λιγότερο από τις ιδιοτροπίες της δυτικής εσωτερικής πολιτικής. Αυτό θα επέτρεπε στην Ουκρανία να δημιουργήσει οικονομικά βιώσιμους μηχανισμούς για να αμυνθεί έναντι της ρωσικής επιθετικότητας. Αντί να περιμένουν να τελειώσει ο πόλεμος, οι δυτικές κυβερνήσεις πρέπει να βοηθήσουν την Ουκρανία να ανοικοδομήσει την οικονομία και τη φορολογική της βάση όσο η σύγκρουση είναι ακόμη σε εξέλιξη.

Αυτός ο επαναπροσδιορισμός της ουκρανικής νίκης πρέπει να συμβαδίζει με μια νέα κατανόηση του τι συνιστά ρωσική ήττα. Δεδομένου ότι ο πόλεμος είναι απίθανο να τελειώσει με τον Πούτιν και τους φίλους του στο εδώλιο της Χάγης, οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσουν τις μακροπρόθεσμες προκλήσεις που θέτει η πολύπλευρη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης μιας ενεργειακής κρίσης, της πολιτικής αναταραχής και της γεωπολιτικής αστάθεια. Μια παρατεταμένη σύγκρουση με ένα αδίστακτο ρωσικό καθεστώς απαιτεί μια ολιστική στρατηγική που περιλαμβάνει τη δημιουργία καναλιών για την κατανόηση και την πρόβλεψη των προθέσεων και των τακτικών του Κρεμλίνου.

Ανεξάρτητα από το ποιος θα καταλαμβάνει το Οβάλ Γραφείο τον Ιανουάριο του 2025, η Ευρώπη πρέπει να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι ξοδεύουμε περισσότερα για την άμυνα και αναπτύσσουμε μια αποτελεσματική κοινή στρατηγική. Το να επιτρέπεται σε ένα μεμονωμένο κράτος μέλος να διαλύσει ολόκληρη την ατζέντα εξωτερικής πολιτικής του μπλοκ, όπως έχει κάνει η Ουγγαρία, είναι μη βιώσιμο και ασυμβίβαστο με τη φιλοδοξία της ΕΕ να διεκδικήσει την επιρροή της σε έναν πολυπολικό κόσμο.

Παρά αυτές τις προκλήσεις, η σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου μπορεί να έθεσε τις βάσεις για ένα νέο όραμα για την Ευρώπη. Τα τελευταία δύο χρόνια χαρακτηρίστηκαν από μια απροσδόκητη ευθυγράμμιση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, με τη Γαλλία να ανακαλύπτει έναν ανανεωμένο ενθουσιασμό για την Ανατολική Ευρώπη και τη διεύρυνση και τη Γερμανία να δείχνει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την άμυνα. Ακόμη και η Ιταλία φαίνεται να έχει προχωρήσει από τον προηγούμενο έρωτά της με τη Ρωσία και το Ηνωμένο Βασίλειο αναζωπυρώνει σιγά σιγά τη σχέση του με την ΕΕ.

Με κρίσιμες εκλογές σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο να διαφαίνονται στον ορίζοντα, το μέλλον της διατλαντικής συμμαχίας παραμένει ρευστό. Για να επιβιώσει εν μέσω περιφερειακών και παγκόσμιων μετασχηματισμών, η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτήν την περίοδο αβεβαιότητας και αλλαγής για να αναπτύξει μια στρατηγική που θα επιτρέψει τόσο στο μπλοκ όσο και στην Ουκρανία να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των επόμενων ετών.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ