Του Marc Champion

Μπορεί να μην το προσέξατε, αλλά η Ρωσία και η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσαν σχεδόν ταυτόχρονα τις παραμέτρους για την επόμενη φάση του πολέμου στην Ουκρανία την Πέμπτη, καθώς η καθεμία τους δεσμεύτηκε εκ νέου στις θεμελιώδεις θέσεις που οδήγησαν στην έναρξη της σύγκρουσης το 2014.

Μέχρι να ανανεώσει τους όρκους του στην παραδοσιακή συνέντευξη Τύπου στο τέλος του έτους, ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε ήδη ευθυγραμμίσει τη βιομηχανία της χώρας του και την επιστράτευση της ρωσικής νεολαίας με τη ρητορική του. Η Ευρώπη, αντίθετα, παρασύρθηκε σε μια αναντιστοιχία ρητορικής και δεσμεύσεων η οποία κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ανθρωπιστική τραγωδία και σε σοβαρή στρατηγική ήττα.

Η αυταπάτη της “ειρήνης” με τον Πούτιν

Όπως έγραφα πρόσφατα, η ιδέα ότι η Ουκρανία θα πρέπει πια να μειώσει τις απώλειές της αφού απέτυχε να ανακαταλάβει τα κατεχόμενα εδάφη της φέτος, προσφέροντας κατάπαυση του πυρός και συνομιλίες με βάση το status quo, είναι μια αυταπάτη, γιατί κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει. Οι ενέργειες της Ρωσίας στο έδαφος έχουν καταστήσει σαφές εδώ και καιρό ότι δεν ενδιαφέρεται να συμβιβαστεί με το status quo –  και την Πέμπτη ο Πούτιν το ξεκαθάρισε. “Θα υπάρξει ειρήνη όταν επιτύχουμε τους στόχους μας”, είπε, επαναλαμβάνοντας ότι αυτοί είναι “αποναζιστικοποίηση, αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και καθεστώς ουδετερότητας γι’ αυτήν”.

Και οι τρεις είναι ευφημισμοί που διατυπώνονται για προπαγανδιστικούς λόγους, είναι όμως εντελώς ξεκάθαροι στην πράξη, δεδομένου ότι εφαρμόζονται καθημερινά στα κατεχόμενα από τη Ρωσία ουκρανικά εδάφη. Με την αποναζιστικοποίηση, ο Πούτιν εννοεί την αλλαγή καθεστώτος, που καλύπτει όχι μόνο τον εβραίο πρόεδρο της Ουκρανίας και άλλους ηγέτες στο Κίεβο, αλλά τη δολοφονία, τη φυλάκιση ή την απόλυση κάθε τοπικού αξιωματούχου ή δασκάλου που πιστεύει ότι η Ουκρανία είναι ανεξάρτητο έθνος και κράτος. Με τον όρο αποστρατιωτικοποίηση, εξάλλου, ο Πούτιν εννοεί αφοπλισμό και με τον όρο ουδετερότητα, την υποταγή στη Μόσχα.

Την ίδια ημέρα, η ΕΕ χορήγησε στην Ουκρανία την έναρξη συνομιλιών για την ένταξη της χώρας στο μπλοκ. Αυτό το πρότζεκτ θα απαιτήσει χρόνια για να ολοκληρωθεί, καθώς και μια διαφορετικού τύπου αλλαγή καθεστώτος – την έγκριση δεκάδων χιλιάδων σελίδων νόμων και μέτρων για τη μείωση της διαφθοράς, την οικοδόμηση μιας ανεξάρτητης Δικαιοσύνης και την ενίσχυση άλλων δομικών στοιχείων ενός δημοκρατικού κράτους. Είναι, ωστόσο, εθελοντικού τύπου διαδικασία. Γι’ αυτό το όραμα εξεγέρθηκαν οι Ουκρανοί κατά εκατομμύρια το 2014, όταν ο Πούτιν καθοδήγησε τον πρώην πρόεδρο της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς να αρνηθεί τις δεσμεύσεις του να υπογράψει μια συμφωνία εμπορίου και σύνδεσης με την ΕΕ. Είναι εκείνο που ήθελαν οι Ουκρανοί πολίτες όταν εξέλεξαν τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι με 73,2% των ψήφων το 2019 – και γι’ αυτό το όραμα μάχονται και πεθαίνουν σήμερα.

Ασυμβίβαστα σενάρια

Αυτά τα δύο πιθανά σενάρια για το μέλλον της Ουκρανίας είναι ασυμβίβαστα. Ο πόλεμος θα συνεχίζεται έως ότου είτε ο Πούτιν να αποφασίσει ότι δεν μπορεί να προχωρήσει περαιτέρω είτε η αντίσταση της Ουκρανίας να καταρρεύσει. Την Πέμπτη, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν – σύμμαχος του Πούτιν – άσκησε βέτο στη δημιουργία ενός ταμείου 50 δισεκατομμυρίων ευρώ της ΕΕ που θα βοηθούσε να διασφαλιστεί η ικανότητα της Ουκρανίας να συνεχίσει τις μάχες. Με ένα πακέτο βοήθειας των ΗΠΑ για τον επόμενο χρόνο επίσης μπλοκαρισμένο στο αμερικανικό ομοσπονδιακό Κογκρέσο, οι υποστηρικτές του Κιέβου είναι κοντά στο να εγκαταλείψουν την Ουκρανία, μια κίνηση η οποία θα άλλαζε δραματικά την ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη και θα αποδείκνυε στις κυβερνήσεις από τη Βουδαπέστη έως το Πεκίνο, ότι η κάποτε κυρίαρχη Δύση δεν έχει τη βούληση να προστατεύσει τις αξίες ή τα συμφέροντά της.

Υπάρχουν ακόμη αρκετές πιθανότητες τα πακέτα βοήθειας τόσο της Ευρώπης όσο και των ΗΠΑ για την Ουκρανία να τεθούν σε ισχύ με το νέο έτος. Ο Όρμπαν, άλλωστε, απομονώθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, με τα άλλα 26 κράτη να υποστηρίζουν το πακέτο βοήθειας. Εάν δεν μπορέσουν να τον πείσουν τον Ιανουάριο, μπορούν και πρέπει να δημιουργήσουν το ταμείο εκτός του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ, παρακάμπτοντας το βέτο της Ουγγαρίας. Έχει γίνει στο παρελθόν, και με την ασφάλεια της Ευρώπης να διακυβεύεται, οι γραφειοκρατικές ευγένειες πρέπει να παραμεριστούν.

Ωστόσο, υπάρχει μια πλευρά στην οποία οι σκεπτικιστές έναντι της βοήθειας προς την Ουκρανία έχουν δίκιο: ούτε η Ουκρανία ούτε οι υποστηρικτές της έχουν διατυπώσει ένα σαφές αφήγημα νίκης ή τη στρατηγική για την επίτευξή της, έναντι του προηγούμενου – ανάκτηση όλων των εδαφών που χάθηκαν από την εισβολή του 2022, αν όχι από το 2014 – το οποίο έγινε εξαιρετικά απίθανο με τη φετινή αποτυχία να επιτευχθεί μια σημαντική ουκρανική πρόοδος στο πεδίο των μαχών.

Αφήγημα

Το Υπουργείο Άμυνας της Εσθονίας μόλις εξέδωσε ένα έγγραφο προς διαβούλευση, το οποίο προσπαθεί να καλύψει το κενό. Το σχέδιο είναι ταυτόχρονα ενθαρρυντικό και τρομακτικό. Είναι σαφές ότι οι συνδυασμένες οικονομίες συνολικού ετήσιου ΑΕΠ 47 τρισεκατομμυρίων δολαρίων του Ομάδας του Ramstein που υποστηρίζουν την ουκρανική πολεμική προσπάθεια μέχρι τώρα μπορούν εύκολα να αντέξουν οικονομικά τα περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια τα οποία θα απαιτούνταν το επόμενο έτος. Επίσης ενθαρρυντικό είναι ότι η Ρωσία πρέπει ήδη να δαπανά το 29,4% του ετήσιου ομοσπονδιακού προϋπολογισμού της για την άμυνα προκειμένου να είναι ανταγωνιστική στο πεδίο της μάχης. Το τμήμα της υπόθεσης που τρομάζει είναι ο χρόνος, η πολιτική βούληση και η ενότητα που χρειάζεται για να γίνει εκείνο που θα χρειαζόταν, σε μια περίοδο που και τα τρία βρίσκονται σε έλλειψη.

Το εσθονικό σχέδιο ξεκινά από την απλή και ξεκάθαρη υπόθεση ότι ο στόχος της Ρωσίας δεν είναι απλώς να κατακτήσει την Ουκρανία, αλλά “να αναδιαμορφώσει την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη σύμφωνα με τις προτιμήσεις της”. Προς το παρόν, ο Πούτιν είναι ανίκανος να ανταγωνιστεί άμεσα τον Οργανισμό της Βορειοατλαντικής Συνθήκης (NATO) για να το επιτύχει, ωστόσο, εάν επικρατήσει στην Ουκρανία, αυτοί οι υπολογισμοί θα άλλαζαν μέσα σε ορίζοντα πέντε ετών, σύμφωνα με τους Εσθονούς. Η Ρωσία έχει επανασχεδιαστεί ως μια πολεμική οικονομία τον τελευταίο χρόνο και πλέον παράγει μανιωδώς τουλάχιστον 3,5 εκατομμύρια βλήματα πυροβολικού ετησίως και 100 πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς τον μήνα. Οπλισμένος με αποδείξεις αδυναμίας της Δύσης και πεπεισμένος ότι βρίσκεται ήδη σε έναν υπαρξιακό αγώνα με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, είναι αφελές να υποθέσει κανείς ότι ο Πούτιν δεν θα προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί το πλεονέκτημά του.

Η Ρωσία βασίζεται σε έναν παρατεταμένο πόλεμο φθοράς ο οποίος οδηγεί κυριολεκτικά σε αιμορραγία της Ουκρανίας. Ο στόχος της Συμμαχίας θα πρέπει να είναι να ματαιώσει αυτή την προσπάθεια, μπλοκάροντας την στο πεδίο της μάχης και αυστηροποιώντας τις κυρώσεις για να συμπιέσει τα ρωσικά έσοδα και την πρόσβαση σε τεχνολογία έως ότου “το διαρκές κόστος πολέμου και ιδιαίτερα η προοπτική του για τη Ρωσία να ανέλθει σε ένα επίπεδο που να καταστεί ασύμφορο για το Κρεμλίνο”, αναφέρει το εσθονικό έγγραφο.

Αυτό απαιτεί μαζικά επιταχυμένα – και σχετικά φθηνά – προγράμματα εκπαίδευσης εκτός ουκρανικού εδάφους για νεοσύλλεκτους Ουκρανούς στρατιώτες, ώστε να αντισταθμιστεί η πολύ μεγαλύτερη δεξαμενή στρατολόγησης της Μόσχας. Θα απαιτήσει επίσης σημαντικές νέες προμήθειες αντιαεροπορικών συστημάτων και πυραύλων, καθώς και μαχητικά αεροσκάφη F-16 και Gripen, ώστε το Κίεβο να συνεχίσει να αμφισβητεί έμπρακτα την αεροπορική υπεροχή της Ρωσίας, καθώς και τον στόχο της να καταστρέψει τις βασικές υποδομές της Ουκρανίας και να τρομοκρατεί τις πόλεις της. Θα απαιτήσει πυρομαχικά πυροβολικού σε τεράστιες ποσότητες, μια σταδιακή αλλαγή στην ανάπτυξη και παραγωγή drone και πολλά άλλα συστήματα μεγάλης εμβέλειας όπως HIMARS και ATACMS από τις ΗΠΑ, καθώς και πυραύλους κρουζ όπως οι Storm Shadow του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρώπη.

Πολεμική παραγωγή

Καθώς η έκθεση εξετάζει τις λεπτομέρειες και τους αριθμούς που απαιτούνται, γίνεται σαφές ότι η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ να λάβουν σοβαρά υπ’ όψη όλες τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει για την αύξηση της παραγωγικής ικανότητας στις βιομηχανίες όπλων τους. Αυτό είναι λιγότερο ένα αίτημα για μια νέα κούρσα εξοπλισμών και περισσότερο μια έκκληση να ανατραπεί η ατροφία που ακολούθησε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η οποία οδήγησε σε έλλειμμα 920 δισ. δολ. στις δαπάνες του ΝΑΤΟ για την άμυνα από το 2014 μέχρι σήμερα, σε σχέση με τον στόχο της συμμαχίας για δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ εκάστου κράτους-μέλους Για την Ευρώπη, ειδικότερα, σημαίνει επιτέλους συγκέντρωση και ευθυγράμμιση των κατακερματισμένων συστημάτων προμηθειών και παραγωγής της ηπείρου για την επίτευξη στρατηγικών στόχων.

Εκείνο το οποίο πρέπει να καταστήσουν σαφές οι πολιτικοί στους φορολογούμενούς τους είναι ότι το κόστος είναι μικρό σε σύγκριση με τα επίπεδα δαπανών που θα μπορούσε να προκαλέσει μια ρωσική νίκη στην Ουκρανία. Ακόμη πιο σημαντικό είναι να τονιστεί ότι αυτά τα κόστη δεν πραγματοποιούνται μόνο για χάρη της Ουκρανίας, αλλά τελικά για χάρη των πολιτών των χωρών της Δύσης. Η εισβολή του Πούτιν απέδειξε ότι ένας πόλεμος μεγάλης κλίμακας είναι και πάλι πιθανός και ότι οι στρατοί της Ευρώπης πρέπει να αποκαταστήσουν την ικανότητά τους να πολεμούν.

Ο πόλεμος τείνει να πέφτει στο κεφάλι των απροετοίμαστων.

Απόδοση – Επιμέλεια – Επιλογή Κειμένων (2019-2023): Γ.Δ. Παυλόπουλος

Πηγή: Bloomberg, αναδημοσίευση από το capital.gr