Ο θάνατός του ανακοινώθηκε από την εταιρεία συμβούλων του, η οποία δεν έδωσε αιτία θανάτου. Ως εβραίος μετανάστης που διέφευγε από τη ναζιστική Γερμανία, ο Δρ Κίσινγκερ μιλούσε ελάχιστα αγγλικά όταν έφτασε στις Ηνωμένες Πολιτείες ως έφηβος το 1938. Αλλά αξιοποίησε την ευφυία του, τη γνώση της ιστορίας και την ικανότητά του ως συγγραφέας για να εξελιχθεί γρήγορα από προπτυχιακός φοιτητής του Χάρβαρντ σε μέλος του διδακτικού προσωπικού του Χάρβαρντ, προτού εγκατασταθεί στην Ουάσιγκτον.

Φανατικοί επικριτές από την αριστερά και τη δεξιά

Ως το μόνο άτομο που διετέλεσε ποτέ σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου και υπουργός Εξωτερικών ταυτόχρονα, άσκησε έναν έλεγχο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ που σπάνια έχει επιτευχθεί από κάποιον που δεν ήταν πρόεδρος.

Μαζί με τον Λε Ντουκ Το του Βιετνάμ μοιράστηκαν το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για τις μυστικές διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στη συμφωνία των Παρισίων το 1973 και τερμάτισαν τη στρατιωτική συμμετοχή των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ. Η περίφημη «διπλωματία των λεωφορείων» του μετά τον πόλεμο του 1973 στη Μέση Ανατολή βοήθησε στη σταθεροποίηση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του.

Εμπνευστής του ιστορικού ανοίγματος του Νίξον προς την Κίνα και ως θεωρητικός της ύφεσης με τη Σοβιετική Ένωση, ο Δρ Κίσινγκερ κέρδισε μεγάλο μέρος των ευθυνών για τις κατακλυσμιαίες αλλαγές πολιτικής που ανακατεύθυναν την πορεία των παγκόσμιων υποθέσεων.

Έγινε επίσης στόχος αδυσώπητων επικριτών που τον θεωρούσαν ανεκδιήγητο και ανήθικο, υπογραμμίζοντας την εμπλοκή του σε πολλές σκοτεινές υποθέσεις: Από τις παρεμβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στη Λατινική Αμερική, έως το Κυπριακό, τον πόλεμο στο Βιετνάμ και τον ρόλο του στους αδυσώπητους βομβαρδισμούς στην Καμπότζη. Απέφυγε να ταξιδέψει στο Όσλο για να παραλάβει το βραβείο Νόμπελ φοβούμενος εχθρικές διαδηλώσεις -ο Τι απέρριψε το βραβείο ευθέως- και τα επόμενα χρόνια η εχθρότητα που ενέπνευσε θα ενταθεί.

Αυτό που ο ίδιος θεωρούσε ως realpolitik, πολλοί συγγραφείς και αναλυτές το θεωρούσαν ελιγμούς χωρίς αρχές, χωρίς σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα ή ακόμη και στην ανθρώπινη ζωή. Ο Δρ Κίσινγκερ πέτυχε δύναμη, φήμη και πλούτο πέρα από τα όνειρα των περισσότερων ανθρώπων του δημόσιου βίου, ωστόσο πέρασε τις τελευταίες δεκαετίες του υπερασπιζόμενος τον εαυτό του και τη θέση του στην ιστορία, εξηγώντας ότι έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει, εκτιμά η Washington Post.

Ο Ρόναλντ Ρίγκαν και άλλοι συντηρητικοί κατακεραύνωσαν την προσπάθεια του Δρ Κίσινγκερ για διευκόλυνση με τη Μόσχα ως ξεπούλημα των χωρών που συμμετείχαν τότε στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και των αμερικανικών αξιών. Από την άλλη πλευρά, ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους τον αποκάλεσε «έναν από τους πιο καταξιωμένους και σεβαστούς δημόσιους υπαλλήλους του έθνους μας» και ανώτερα στελέχη της κυβέρνησης Μπους τον συμβουλεύονταν συχνά για τις διεθνείς υποθέσεις.

Αμφιλεγόμενες παρεμβάσεις και συνωμοσίες

Στην αριστερά, πολλοί τον κατηγόρησαν για έναν ψυχρό πραγματισμό που έβαζε τα στρατηγικά οφέλη πάνω από τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ορισμένοι από τους επικριτές του είπαν ότι η συμφωνία του Παρισιού άφησε έναν μακροχρόνιο σύμμαχο, την κυβέρνηση του Νοτίου Βιετνάμ, στη μοίρα του, καθώς δυνάμεις του Βορείου Βιετνάμ κατέλαβαν το Νότο. Άλλοι τον κατηγόρησαν ότι άφησε τον πόλεμο να συνεχιστεί για τρία χρόνια, ενώ διαπραγματευόταν μια συμφωνία που θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί από την αρχή.

Οι επικριτές θεώρησαν τον Δρ Κίσινγκερ υπεύθυνο για τον «μυστικό βομβαρδισμό» της ουδέτερης Καμπότζης το 1969 και για την αμερικανική χερσαία εισβολή στη χώρα αυτή τον επόμενο χρόνο, η οποία επέκτεινε τη σύγκρουση στη Νοτιοανατολική Ασία και οδήγησε στην κατάληψη της χώρας από τους αιμοσταγείς Ερυθρούς Χμερ.

Είπαν ότι η πολιτική του να προωθεί τον Σάχη του Ιράν ως άγκυρα της αμερικανικής πολιτικής στον Περσικό Κόλπο ενθάρρυνε τον Σάχη να αυξήσει τις τιμές του πετρελαίου και τροφοδότησε τη μεγαλομανία που οδήγησε στην ιρανική επανάσταση. Τον κατηγόρησαν ότι συνωμότησε στο πραξικόπημα του 1974 που ανέτρεψε την κυβέρνηση της Κύπρου υπό τον Μακάριο και ότι υποστήριξε τη βίαιη εκστρατεία του Πακιστάν για την καταστολή μιας αποσχιστικής εξέγερσης στο σημερινό Μπαγκλαντές, επειδή το Πακιστάν ήταν ο μυστικός αγωγός του προς τους Κινέζους.

Και είπαν ότι ο Δρ Κίσινγκερ ήταν τουλάχιστον έμμεσα υπεύθυνος για το πραξικόπημα που εμπνεύστηκε η CIA και ανέτρεψε τη νόμιμα εκλεγμένη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή – καθώς και για την προηγούμενη δολοφονία του στρατηγού Ρενέ Σνάιντερ, αρχιστράτηγου των ενόπλων δυνάμεων της Χιλής, ο οποίος αντιτάχθηκε σθεναρά στο πραξικόπημα.

Δύο από τους πιο σφοδρούς επικριτές του, ο Κρίστοφερ Χίτσενς και ο Ουίλιαμ Σόουκρος, χαρακτήρισαν τον Δρ Κίσινγκερ εγκληματία πολέμου. Ο δημοσιογράφος Seymour M. Hersh, στο βιβλίο του «Η τιμή της εξουσίας», έγραψε ότι ο Δρ Κίσινγκερ και ο Νίξον έμοιαζαν: «Παρέμειναν τυφλοί στο ανθρώπινο κόστος των πράξεών τους. Οι νεκροί και οι ακρωτηριασμένοι στο Βιετνάμ και την Καμπότζη -όπως και στη Χιλή, το Μπαγκλαντές, την Μπιάφρα και τη Μέση Ανατολή- έμοιαζαν να μην υπολογίζονται καθώς ο πρόεδρος και ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του πολεμούσαν τη Σοβιετική Ένωση, τις παρανοήσεις τους, τους πολιτικούς τους εχθρούς και ο ένας τον άλλον».

Τουλάχιστον, εκείνοι που δεν θαύμαζαν τον Δρ Κίσινγκερ θεωρούσαν ότι η εστίασή του στις πραγματικότητες του Ψυχρού Πολέμου και η προθυμία του να χρησιμοποιήσει βία -ανοιχτά ή κρυφά- για να προωθήσει τους στόχους των ΗΠΑ τον τύφλωναν σε ανθρωπιστικές εκτιμήσεις και εκτιμήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ως ένα παράδειγμα, ανέφεραν την αντίθεσή του στην τροπολογία Τζάκσον-Βάνικ, μια νομοθεσία που εξαρτούσε τις κανονικές εμπορικές σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση από το αν η Μόσχα θα επέτρεπε στους Σοβιετικούς Εβραίους να μεταναστεύσουν. Ο Δρ Κίσινγκερ, ο ίδιος Εβραίος πρόσφυγας από διώξεις, θεωρούσε την τροπολογία εμπόδιο στην επιδίωξή του για αποκλιμάκωση.

Η προθυμία του να θέσει το στρατηγικό συμφέρον πάνω από τις υψηλές αξίες φάνηκε τον Ιούλιο του 1975, όταν έπεισε τον Φορντ να μην συναντήσει τον εξόριστο Ρώσο συγγραφέα Αλεξάντερ Σολζενίτσιν στον Λευκό Οίκο. Ο Σολζενίτσιν ήταν ένα ζωντανό σύμβολο αντίστασης στη σοβιετική καταπίεση, αλλά ο Δρ Κίσινγκερ φοβόταν αρνητικές επιπτώσεις στην πολιτική του για αποκλιμάκωση με τη Μόσχα.

Λειτουργούσε, είπε, «σε έναν κόσμο όπου η εξουσία παραμένει ο απόλυτος κριτής». Ο Ρίγκαν, τότε κυβερνήτης της Καλιφόρνια, έκανε θέμα την υπόθεση Σολζενίτσιν όταν διεκδίκησε από τον Φορντ το προεδρικό χρίσμα των Ρεπουμπλικανών την επόμενη χρονιά.

Στην ολοκληρωμένη βιογραφία του για τον Δρ Κίσινγκερ, ο δημοσιογράφος Walter Isaacson κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «είχε μια ενστικτώδη αίσθηση της εξουσίας και της δημιουργίας μιας νέας παγκόσμιας ισορροπίας που θα μπορούσε να βοηθήσει την Αμερική να αντιμετωπίσει το σύνδρομο της απόσυρσης μετά το Βιετνάμ. Αλλά δεν είχε ανάλογη αίσθηση για τη δύναμη που μπορούσε να αντληθεί από το άνοιγμα του δημοκρατικού συστήματος της Αμερικής ή για τις ηθικές αξίες που αποτελούν την πραγματική πηγή της παγκόσμιας επιρροής της».

Ο Isaacson, ο οποίος είχε πλήρη πρόσβαση στον Δρ Κίσινγκερ και σε πολλούς από τους φίλους του, τον περιέγραψε ως «ευφυή, συνωμοτικό, κρυφό, ευαίσθητο στις διασυνδέσεις και τις αποχρώσεις, επιρρεπή σε αντιπαλότητες και αγώνες εξουσίας, γοητευτικό αλλά και μερικές φορές δόλιο».

Ο Δρ Κίσινγκερ, απαντώντας στους επικριτές του, απέδωσε στην realpolitik μια δική της ηθική επιταγή. «Η ιστορία παρουσιάζει ξεκάθαρες εναλλακτικές λύσεις μόνο στις πιο σπάνιες περιστάσεις», έγραψε στο βιβλίο του «Ο τερματισμός του πολέμου του Βιετνάμ, που δημοσιεύθηκε το 2003. »Τις περισσότερες φορές, οι πολιτικοί άνδρες πρέπει να βρουν μια ισορροπία μεταξύ των αξιών τους και των αναγκών τους, ή για να το θέσουμε αλλιώς, είναι υποχρεωμένοι να προσεγγίσουν τους στόχους τους όχι με ένα άλμα αλλά σε στάδια, καθένα εξ ορισμού ατελές με βάση τα απόλυτα πρότυπα. Είναι πάντα δυνατό να επικαλεστεί κανείς αυτή την ατέλεια ως δικαιολογία για να υποχωρήσει μπροστά στις ευθύνες ή ως πρόσχημα για να κατηγορήσει την ίδια του την κοινωνία».

Ή όπως το έθεσε πιο ωμά σε ένα άλλο πλαίσιο, «η μυστική δράση δεν πρέπει να συγχέεται με την ιεραποστολική εργασία».

Το βιογραφικό και η πορεία του

Ο Χάιντς Άλφρεντ Κίσινγκερ γεννήθηκε σε μια μεσοαστική εβραϊκή οικογένεια στη Βαυαρία στις 27 Μαΐου 1923. Η οικογένεια άργησε να φύγει για να γλιτώσει από τις διώξεις των Ναζί, αλλά εντάχθηκε στη γερμανοεβραϊκή κοινότητα της Νέας Υόρκης το 1938.

Ο «Χένρι» ήταν ένας εκ φύσεως ντροπαλός έφηβος, ο οποίος δεν έχασε ποτέ την προφορά του ή την αγάπη του για το ποδόσφαιρο. Φοίτησε στο γυμνάσιο τη νύχτα, ενώ την ημέρα δούλευε σε ένα εργοστάσιο βούρτσας ξυρίσματος- και σχεδίαζε να σπουδάσει λογιστής, αλλά επιστρατεύτηκε στο στρατό.

Τοποθετήθηκε στο πεζικό, το μυαλό του και οι γλωσσικές του ικανότητες χρησιμοποιήθηκαν από τις στρατιωτικές μυστικές υπηρεσίες. Ο Κίσινγκερ είδε δράση στη μάχη των Αρδεννών και βρέθηκε να διοικεί μια αιχμάλωτη γερμανική πόλη – παρά το γεγονός ότι κατείχε μόνο το βαθμό του στρατιώτη.

Προς το τέλος του πολέμου, εντάχθηκε στην Αντικατασκοπεία. Στον 23χρονο ανατέθηκε μια ομάδα για να κυνηγήσει πρώην αξιωματικούς της Γκεστάπο, με απόλυτη εξουσία να συλλαμβάνει και να κρατά υπόπτους.

Μικροί πυρηνικοί πόλεμοι

Επιστρέφοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες, σπούδασε πολιτικές επιστήμες από το Χάρβαρντ – ανεβαίνοντας την ακαδημαϊκή κλίμακα. Το 1957, δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο “Nuclear War and Foreign Policy” (Πυρηνικός πόλεμος και εξωτερική πολιτική) – το οποίο έλεγε ότι ένας περιορισμένος ατομικός πόλεμος ήταν νικηφόρος.

Το βιβλίο τον έκανε να γίνει αντιληπτός. Η μακρά πορεία του Κίσινγκερ είχε αρχίσει- και η θεωρία του «μικρού πυρηνικού πολέμου» εξακολουθεί να ασκεί επιρροή.

Έγινε βοηθός του κυβερνήτη της Νέας Υόρκης και υποψήφιου για την προεδρία Νέλσον Ροκφέλερ. Και όταν ο Ρίτσαρντ Νίξον κέρδισε τον Λευκό Οίκο το 1968, στον Κίσινγκερ προσφέρθηκε μια σημαντική θέση: Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας.

Ήταν μια πολύπλοκη σχέση. Ο πρόεδρος αισθανόταν ότι βασιζόταν στις συμβουλές του Κίσινγκερ για τις διεθνείς σχέσεις, αλλά είχε την τάση για αντισημιτικά ξεσπάσματα και καχυποψία απέναντι στους Αμερικανοεβραίους.

Ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στο αποκορύφωμά του: Τα αμερικανικά στρατεύματα βρίσκονταν ακόμη στο Βιετνάμ και η Ρωσία είχε πρόσφατα εισβάλει στην Πράγα.

Αποκλιμάκωση

Αλλά ο Νίξον και ο Κίσινγκερ έβαλαν στόχο να μειώσουν την ένταση με τη Σοβιετική Ένωση: αναζωογονώντας τις συνομιλίες για τη μείωση του μεγέθους των αντίστοιχων πυρηνικών τους οπλοστασίων.

Ταυτόχρονα, ξεκίνησε διάλογος με την κινεζική κυβέρνηση, μέσω του πρωθυπουργού Zhou Enlai. Αυτό βελτίωσε τις σινοαμερικανικές σχέσεις και άσκησε διπλωματική πίεση στη σοβιετική ηγεσία – η οποία φοβόταν τον τεράστιο γείτονά της. Οι προσπάθειες του Κίσινγκερ οδήγησαν άμεσα στο ιστορικό ταξίδι του Νίξον στην Κίνα το 1972, όταν συναντήθηκε τόσο με τον Ζου όσο και με τον Μάο Τσετούνγκ – και έβαλε τέλος σε 23 χρόνια διπλωματικής απομόνωσης και εχθρότητας.

Βιετνάμ

Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να απομακρυνθούν από το Βιετνάμ. Η «ειρήνη με τιμή» ήταν μια βασική προεκλογική υπόσχεση του Νίξον- και ο Κίσινγκερ είχε από καιρό καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι όποιες στρατιωτικές νίκες των ΗΠΑ δεν είχαν νόημα – καθώς δεν μπορούσαν να «επιτύχουν μια πολιτική πραγματικότητα που θα μπορούσε να επιβιώσει την τελική μας αποχώρηση».

Προχώρησε σε διαπραγματεύσεις με το Βόρειο Βιετνάμ, αλλά συμφώνησε με τον Νίξον σε μυστικές βομβαρδιστικές επιδρομές στην ουδέτερη Καμπότζη – σε μια προσπάθεια να στερήσει από τους αντάρτες στρατεύματα και προμήθειες.

Ηπολιτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 50.000 αμάχων- και η αποσταθεροποίηση της χώρας οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο της Καμπότζης και στο βάναυσο καθεστώς του Πολ Ποτ.

Κατά τη διάρκεια μιας βασανιστικής σειράς διαπραγματεύσεων με τους Βιετκόνγκ στο Παρίσι, ο Κίσινγκερ – υπουργός Εξωτερικών πλέον – διαπραγματεύτηκε την αμερικανική στρατιωτική αποχώρηση από το Νότιο Βιετνάμ.

Αυτό του χάρισε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης – μαζί με τον Λε Ντουκ Το του Βορείου Βιετνάμ – μια απόφαση που δέχτηκε σφοδρή επίθεση από τους ακτιβιστές της ειρήνης.

Realpolitik

Η διπλωματία του με τις μετακινήσεις του επέφερε κατάπαυση του πυρός μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973. Το μυστικό σύστημα μαγνητοσκόπησης του Νίξον στον Λευκό Οίκο κατέγραψε την πρωθυπουργό του Ισραήλ Γκόλντα Μέιρ να ευχαριστεί εκστατικά για τον τρόπο με τον οποίο εκείνος και ο Κίσινγκερ είχαν αντιμετωπίσει τη χώρα της.

Αλλά μετά την αποχώρησή της, οι κασέτες αποκάλυψαν μια πιο σκοτεινή Realpolitik. Ούτε ο Κίσινγκερ ούτε ο Νίξον είχαν καμία πρόθεση να ασκήσουν πίεση στη Σοβιετική Ένωση για να επιτρέψουν στους Ρώσους Εβραίους να αναζητήσουν μια νέα ζωή στο Ισραήλ.

«Η μετανάστευση των Εβραίων από τη Σοβιετική Ένωση δεν αποτελεί στόχο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής», δήλωσε ο Κίσινγκερ. «Και αν βάζουν Εβραίους σε θαλάμους αερίων στη Σοβιετική Ένωση, αυτό δεν αποτελεί αμερικανικό μέλημα. Ίσως μια ανθρωπιστική ανησυχία».

Η εκλογή του μαρξιστή Σαλβαδόρ Αλιέντε ως προέδρου της Χιλής, ωστόσο, προβλημάτισε τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η CIA πραγματοποίησε μυστικές επιχειρήσεις στη Χιλή, σε μια προσπάθεια να βοηθήσει ομάδες της αντιπολίτευσης να ανατρέψουν τη νέα κυβέρνηση. Ο Κίσινγκερ προήδρευσε της επιτροπής που ενέκρινε τη δράση.

«Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να παρακολουθούμε αμέτοχοι μια χώρα να γίνεται κομμουνιστική λόγω της ανευθυνότητας του λαού της», δήλωσε. «Τα ζητήματα είναι πολύ σημαντικά για να αφήσουμε τους Χιλιανούς ψηφοφόρους να αποφασίσουν μόνοι τους».

Τελικά, επενέβη ο στρατός, και ο Αλιέντε πέθανε σε ένα βίαιο πραξικόπημα που είδε τον στρατηγό Πινοσέτ να καταλαμβάνει την εξουσία. Πολλοί από τους στρατιώτες του αποδείχθηκε ότι πληρώνονταν από τη CIA.

Στα μεταγενέστερα χρόνια, ο ίδιος ο Κίσινγκερ θα καταδιωκόταν από διάφορα δικαστήρια που διερευνούσαν την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους θανάτους ξένων υπηκόων υπό το στρατιωτικό καθεστώς.

Ένα χρόνο αργότερα, ο Κίσινγκερ παρακολουθούσε τον Ρίτσαρντ Νίξον να αποχωρεί δακρυσμένος από τον Λευκό Οίκο – κατακλυζόμενος από το σκάνδαλο Watergate. Ο διάδοχός του, ο Τζέραλντ Φορντ, τον διατήρησε ως υπουργό Εξωτερικών.

Πίεσε την κυβέρνηση της λευκής μειονότητας της Ροδεσίας να εγκαταλείψει την εξουσία, αλλά κατηγορήθηκε ότι αγνόησε τις «εξαφανίσεις» των επικριτών της χούντας της Αργεντινής.

Επί υπουργίας του άλλων έλαβε χώρα το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα, για το οποίο είχε εκ των προτέρων γνώση, αλλά έγινε και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1974. Σύμφωνα με εμπιστευτικά έγγραφα του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών και του αμερικανικού Λευκού Οίκου, βασικός στόχος της πολιτικής του Κίσινγκερ στο Κυπριακό ήταν να ικανοποιηθεί η Τουρκία, την οποία θεωρούσε πιο σημαντική από την

Εξουσία: Το απόλυτο αφροδισιακό

Οι αντιδράσεις τον ακολούθησαν μετά την αποχώρησή του από το αξίωμα το 1977: η προσφορά μιας έδρας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια αποσύρθηκε μετά από διαμαρτυρίες φοιτητών.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ο Τζορτζ Μπους του ζήτησε να προεδρεύσει της έρευνας για τις επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, αλλά αναγκάστηκε να παραιτηθεί μέσα σε λίγες εβδομάδες – αφού αρνήθηκε να αποκαλύψει τον κατάλογο των πελατών της εταιρείας συμβούλων του και να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τη σύγκρουση συμφερόντων.

Πραγματοποίησε συναντήσεις με τον πρόεδρο Μπους και τον αντιπρόεδρο Ντικ Τσένι, για να τους συμβουλεύσει σχετικά με την πολιτική στο Ιράκ μετά την εισβολή του 2003. «Η νίκη επί της εξέγερσης», τους είπε, «είναι η μόνη στρατηγική εξόδου».

Πάντα με επιρροή, ενημέρωσε τον Ντόναλντ Τραμπ για τις εξωτερικές υποθέσεις μετά την εκλογή του το 2017 – προτείνοντας, μεταξύ άλλων, την αποδοχή της κατοχής της Κριμαίας από τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Αν και, μέχρι να φτάσει στην ηλικία των 100 ετών το 2023, είχε αλλάξει την άποψή του για την Ουκρανία. Μετά τη ρωσική εισβολή, υποστήριξε ότι η χώρα του προέδρου Ζελένσκι θα έπρεπε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αφού διασφαλιστεί η ειρήνη.

Ο Χένρι Κίσινγκερ είχε έναν τεράστιο κατάλογο επαφών και τον χαρακτήριζε το ότι ήταν ετοιμόλογος. «Η εξουσία», του άρεσε να λέει, «είναι το απόλυτο αφροδισιακό». Ένας χαρακτήρας που ξεπερνούσε τα όρια της ζωής, βρέθηκε στο επίκεντρο της εξουσίας κατά τη διάρκεια των πιο κρίσιμων γεγονότων του περασμένου αιώνα.

Ethnos.gr