Του Marc Champion

Καθώς το Ισραήλ δέχεται αυξανόμενη διεθνή πίεση να αλλάξει την τακτική του και να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, οι ηγέτες του έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν ενδιαφέρονται για μια τέτοια προοπτική. Ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Έλι Κοέν έχει δηλώσει ότι μια τέτοια στροφή θα έδινε δάφνες νίκης στην τρομοκρατία, ενώ ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε “περήφανος” που εμπόδισε στην πολιτική του διαδρομή τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο Ισραήλ, ακριβώς δηλαδή τη λύση θεωρείται από τους περισσότερους συμμάχους του εβραϊκού κράτους ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε βιώσιμη ειρήνη.

Δύο παραδείγματα από την πρόσφατη ιστορία – από τη Βόρεια Ιρλανδία και το Αζερμπαϊτζάν – αποτελούν προειδοποίηση ότι οι παραπάνω θα μπορούσαν να αποδειχθούν καταστροφικοί λανθασμένοι υπολογισμοί για το κράτος του Ισραήλ.

Η περίπτωση της Βόρειας Ιρλανδίας

Η πρακτική αυτή, γνωστή ως internment, περιελάμβανε τη φυλάκιση χωρίς δίκη χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι ήταν ύποπτοι για διασυνδέσεις με τον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό (IRA). Αυτό με τη σειρά του προκάλεσε την τραγωδία της Ματωμένης Κυριακής το 1972, όταν Βρετανοί αλεξιπτωτιστές πυροβόλησαν με αληθινές σφαίρες 26 Καθολικούς σε μια διαδήλωση κατά της πρακτικής αυτής στην πόλη Ντέρι, σκοτώνοντας 14 από αυτούς. Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια αύξηση μελών για τον Προσωρινό IRA – μια πιο ριζοσπαστική διάσπαση του κλασικού IRA – από μερικές δεκάδες σε περίπου 1.000, που χρηματοδοτήθηκε από μια έκρηξη στη χρηματοδότηση της οργάνωσης από υποστηρικτές στις ΗΠΑ και αλλού:

“To internment στη Βόρεια Ιρλανδία μάς δίδαξε ότι μια δυσανάλογη απάντηση από το κράτος μπορεί να χρησιμεύσει ως ο καλύτερος πράκτορας στρατολόγησης μιας τρομοκρατικής οργάνωσης”, ανέφερε ο Γουάλας. Δύο δεκαετίες εντατικών τρομοκρατικών επιθέσεων ακολούθησαν τη Ματωμένη Κυριακή, με τον IRA να επεκτείνει την εκστρατεία βομβιστικών του πληγμάτων και στην ηπειρωτική χώρα του Ηνωμένου Βασιλείου, δηλαδή στη Μεγάλη Βρετανία. Τίποτε δε λειτούργησε ως λύση για τον τερματισμό της βίας έως ότου η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έκανε εκείνο που έλεγε ότι δεν θα έκανε ποτέ και άνοιξε δημόσια διαπραγματεύσεις το 1994 με την πολιτική πτέρυγα του IRA, Σιν Φέιν.

Το τίμημα της ειρήνης ήταν μια συμφωνία διαμοιρασμού της εξουσίας μαζί με διευρυμένη αυτοδιοίκηση για τη Βόρεια Ιρλανδία, συν το δικαίωμα σε ενδεχόμενο δημοψήφισμα για το καθεστώς της περιοχής, μεταξύ άλλων παραχωρήσεων που έγιναν και από τις δύο πλευρές. Οι συνέπειες για το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ακόμη μεγαλύτερες επειδή η συμφωνία το ανάγκασε αργότερα να παραχωρήσει παρόμοια δικαιώματα αυτοδιοίκησης και πιθανής απόσχισης στη Σκωτία και την Ουαλία.

Σίγουρα, η Βόρεια Ιρλανδία είναι μια διαφορετική και από πολλές απόψεις πολύ πιο απλή υπόθεση από εκείνη την οποία αντιμετωπίζει το Ισραήλ, κυρίως επειδή το παλαιστινιακό ζήτημα παίζει σημαντικό ρόλο και πολύ πέρα από τα σύνορα του Ισραήλ. Η αιματοχυσία στη Γάζα κινδυνεύει να λειτουργήσει ως στρατολόγος όχι μόνο για τη Χαμάς, αλλά για άλλες ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή και πέρα από αυτήν.

Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν που τόσο ένθερμοι υποστηρικτές του Ισραήλ όπως η Γαλλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ ζητούν τώρα από τον Νετανιάχου να αλλάξει τακτική και να αναζητήσει δρόμους για μια βιώσιμη κατάπαυση του πυρός. Σαν να έρχεται για να υπογραμμίσει την αντιπαραγωγική φύση της τακτικής του Ισραήλ, που κινείται σε λογική “καμένης γης”, οι Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ (IDF) αναγνώρισαν πρόσφατα ότι σκότωσαν κατά λάθος τρεις από τους ομήρους τους οποίους στάλθηκαν στη Γάζα για να σώσουν, παρόλο που οι τελευταίοι κυμάτιζαν αυτοσχέδιες λευκές σημαίες παράδοσης.

Η ήττα των “ασυμβίβαστων νικητών” Αρμένιων

Το παράδειγμα των Αρμενίων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα πρέπει να αποτελέσει ακόμη μεγαλύτερο “ξυπνητήρι” για τους Ισραηλινούς, λαμβάνοντας υπ’ όψη τον δρόμο που ακολουθούν ο Νετανιάχου και η κυβέρνησή του. Πριν από περισσότερα από 30 χρόνια, στεκόμουν δίπλα με έναν Αρμένιο στρατηγό στην κορυφή ενός οροπεδίου καθώς εκείνος έδειχνε το όρος Αραράτ στην Τουρκία και εδάφη πέρα μακριά έως τη Συρία, τα οποία κάποτε ανήκαν στο βασίλειο της Αρμενίας, αλλά τώρα ελέγχονταν από μουσουλμάνους εχθρούς. Αποκαλούσε τότε το κατ’ εξοχήν χριστιανικό έθνος του “το Ισραήλ του Καυκάσου”, που περιβάλλεται από εχθρότητα μερικές φορές γενοκτονικού χαρακτήρα – και υποχρεούται να βασίζεται στα όπλα για την επιβίωσή του.

Ήταν 1992. Ο πόλεμος μαινόταν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ένα τμήμα του γειτονικού Αζερμπαϊτζάν που για αιώνες κατοικούνταν κυρίως από εθνικά Αρμένιους. Οι τελευταίοι αμφισβητούσαν τότε τον έλεγχο των Αζέρων καθώς η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έδωσε ξαφνικά νόημα στα κάποτε αόρατα εσωτερικά σύνορα των ομόσπονδων δημοκρατιών της ΕΣΣΔ. Οι Αρμένιοι του Καραμπάχ ήθελαν είτε να είναι ανεξάρτητοι είτε να προσαρτηθούν στην Αρμενία και, μέχρι το 1994, είχαν κερδίσει μια συντριπτική στρατιωτική νίκη, με την υποστήριξη της Αρμενίας και της εγγυήτριας ασφαλείας της, της Ρωσίας. Το μέλλον φαινόταν ασφαλές, ακόμη και χωρίς πολιτική διευθέτηση η οποία θα συνόδευε την κατάπαυση του πυρός που είχε επιβάλει η Αρμενία στον ηττημένο αντίπαλό της.

Οι ΗΠΑ και ορισμένοι στην Αρμενία, συμπεριλαμβανομένου του τότε προέδρου Λεβόν Τερ-Πετροσιάν, ανησυχούσαν ότι αυτό δεν ήταν βιώσιμο. Υποστήριξαν τη διαπραγμάτευση μιας μακροπρόθεσμης συμφωνίας με το Μπακού, ενώ το Ερεβάν κρατούσε τα περισσότερα χαρτιά στα χέρια του. Η ιδέα ήταν ότι οι Αρμένιοι, συμπεριλαμβανομένου του Καραμπάχ, θα έπρεπε να αναγνωρίσουν την κυριαρχία του Αζερμπαϊτζάν στον θύλακα, με αντάλλαγμα το Μπακού να δεχθεί διεθνείς ειρηνευτικές δυνάμεις, μια χερσαία γέφυρα από το Καραμπάχ στην Αρμενία και ισχυρή πολιτική αυτονομία για τον θύλακα.

Οι προτάσεις του Τερ-Πετροσιάν για συμβιβασμό συνέβαλαν στο να χάσει τη θέση του. Προκάλεσαν την οργή των εθνικιστών, συμπεριλαμβανομένης μιας εθνικιστικής διασποράς, για την οποία η ιστορία της εκδίωξης και γενοκτονίας των Αρμενίων – που διαπράχθηκε από την Οθωμανική Τουρκία το 1915 – απαιτούσε αμείλικτη επαγρύπνηση και ισχύ, για να διασφαλιστεί ότι δεν θα μπορούσε να συμβεί ποτέ ξανά. Εξάλλου, γιατί να διαπραγματευτεί κανείς όταν η Αρμενία είχε κερδίσει και απολάμβανε την υποστήριξη της περιφερειακής ηγεμόνα Ρωσίας;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έγινε εμφανής φέτος το καλοκαίρι. Τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν είχαν αλλάξει σιγά-σιγά την ισορροπία δυνάμεων με την πάροδο των ετών, επιτρέποντάς του να δημιουργήσει και να εξοπλίσει έναν στρατό πολύ ισχυρότερο από οτιδήποτε μπορούσε να αντιμετωπίσει η Αρμενία. Η Ρωσία, εν τω μεταξύ, απογοητεύτηκε με το Ερεβάν, ακριβώς τη στιγμή που μια αναδυόμενη Τουρκία έγινε πρόθυμη να ρίξει το βάρος της υπέρ του τουρκογενούς Αζερμπαϊτζάν, αδιαφορώντας για τις αντιρρήσεις από τη Μόσχα ή την Ουάσιγκτον. Το Αζερμπαϊτζάν χτύπησε τελικώς στρατιωτικά το 2020, ανακτώντας πολλά από τα χαμένα εδάφη του. Και φέτος, με τη Μόσχα να είναι απασχολημένη με την εισβολή στην Ουκρανία, μια περαιτέρω επίθεση χρειάστηκε μόλις μια ημέρα για να εξαναγκάσει σε ολοκληρωτική παράδοση τους Αρμένιους του Καραμπάχ.

Οι εθνικά Αρμένιοι τράπηκαν σε φυγή, φοβούμενοι την επερχόμενη εκδίκηση των Αζέρων – και μέχρι τώρα ελάχιστοι, αν υπάρχουν, έχουν παραμείνει στις πατρογονικές τους εστίες. Αυτή η τραγική τροπή των γεγονότων προέκυψε επειδή η Αρμενία έπεσε θύμα της “ψευδαίσθησης της απόλυτης ασφάλειας”, σύμφωνα με τον Thomas de Waal, ειδικό στον Καύκασο και ανώτερο συνεργάτη στο Carnegie Endowment for International Peace. “Οι καιροί αλλάζουν, οι συμμαχίες αλλάζουν και η στρατιωτική ισορροπία αλλάζει”, σημείωσε. Και όταν αυτό έχει πια συμβεί, είναι πολύ αργά για διπλωματία.

Δυσκολίες

Η επίτευξη συμφωνίας με το Αζερμπαϊτζάν που θα ήταν αποδεκτή και από τις δύο πλευρές θα ήταν δύσκολη, ακόμη και τότε που το Ερεβάν διατηρούσε το πλεονέκτημα. Χρειάστηκαν επώδυνοι συμβιβασμοί για το Ηνωμένο Βασίλειο για να συνάψει συμφωνία με τους πρώην διοικητές του IRA που ηγούνταν του Σιν Φέιν το 1998. Τα δε εμπόδια για μια λύση δύο κρατών για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη θα ήταν ακόμη μεγαλύτερα. Χρόνια αποτυχημένων ειρηνευτικών συνομιλιών, επιθέσεις με ρουκέτες και οι θηριωδίες της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου έχουν αθροιστεί σκληραίνοντας τη διαπραγματευτική γραμμή και στις δύο πλευρές, κάνοντας δύσκολη ακόμη και την αποδοχή της ίδιας της ιδέας της λύσης δύο κρατών. Ωστόσο, το Ισραήλ, επίσης, μπορεί να μην βρίσκεται πάντα σε θέση στρατιωτικής κυριαρχίας, απολαμβάνοντας την πλήρη υποστήριξη μιας υπερδύναμης.

Οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί έχουν λόγους να είναι απελπισμένοι ο ένας με τη στάση του άλλου, ωστόσο ούτε η οργή ούτε η απελπισία είναι βιώσιμη πολιτική. Μετά από τρία τέταρτα του αιώνα, κανείς δεν έχει βρει μια εναλλακτική λύση στη δημιουργία δύο χωριστών κρατών που να προσφέρει έστω τη δυνατότητα ειρηνικής συνύπαρξης.

Η χλευαζόμενη σήμερα ιδέα των δύο κρατών δεν προτείνει ένα ουτοπικό μοντέλο συμβίωσης, αλλά ένα διαζύγιο, με στόχο να κόψει μια κι έξω τα θεμελιωδώς γενοκτονικά όνειρα των εξτρεμιστών. Οι όροι αυτού του διαζυγίου θα πρέπει να εγγυώνται την ασφάλεια κάθε κράτους έναντι του άλλου, παίρνοντας τη διοίκηση και την αστυνόμευση της Γάζας από τα χέρια τόσο της Χαμάς όσο και του Ισραήλ.

Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν εύκολο, ωστόσο η προσπάθεια δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη από οτιδήποτε μπορεί να παραγάγει η προσπάθεια του Νετανιάχου να συντρίψει όχι μόνο τη Χαμάς, αλλά τα δικαιώματα και τις ελπίδες των Παλαιστινίων.

ΠΗΓΗ: Capital.gr