Το Μεσανατολικό και οι συγκρούσεις του Ισραήλ με χώρες ή με οργανώσεις που δρουν στην περιοχή αποτελούσε για δεκαετίες ένα ζήτημα το οποίο η Κύπρος προσπαθούσε να κρατήσει εκτός της δικής της ατζέντας. Παραγνωρίζοντας ότι όλα όσα συμβαίνουν είναι στη δική της γειτονιά, αυτή επέλεγε να είναι μια αμέτοχη θεατής. Σήμερα κινείται πάνω σ’ ένα εντελώς διαφορετικό modus operandi που θέλει την Κύπρο να έχει ενεργό ρόλο και λόγο στα τεκταινόμενα της περιοχής.

Πριν από μία εβδομάδα ο υπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κόμπος ταξίδεψε αρχικά στο Αμμάν της Ιορδανίας και εν συνεχεία στη Ραμάλα προκειμένου να έχει συναντήσεις με αξιωματούχους των Παλαιστινίων. Ένα ταξίδι που πραγματοποιήθηκε ενώ στην Κύπρο ακόμα συνεχίζονταν οι πολιτικοί διαπληκτισμοί ως προς τη στάση που τήρησε η Λευκωσία κατά την ψηφοφορία στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών για την υιοθέτηση ψηφίσματος  το οποίο απαιτούσε την κατάπαυση του πυρός για τη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας.

Το ταξίδι του Κωνσταντίνου Κόμπου σε Αμμάν και Ραμάλα είχε μια κομβική σημασία καθώς θα αποτελούσε ένα πρώτο ουσιαστικό τεστ αντίδρασης για την αποχή που τήρησε η Κύπρος στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Μια αποχή που, τουλάχιστον στο εσωτερικό, ερμηνευόταν από την Αριστερά ως μιας μορφής ψήφος εμπιστοσύνης στο Ισραήλ στο να συνεχίσει να απορρίπτει την κατάπαυση του πυρός. Στις τρεις συναντήσεις που είχε με τους Αϊμάν Αλ Σαφάτι (ΥΠΕΞ της Ιορδανίας), Ριάντ Μαλκί (Παλαιστίνιο ΥΠΕΞ) και Μαϊέντ Φαράι (επικεφαλής Γενικής Υπηρεσίας Πληροφοριών), ο Κ. Κόμπος είχε την ευκαιρία να εξηγήσει την κυπριακή στάση στον ΟΗΕ. Ο ίδιος δήλωνε επιστρέφοντας στην Κύπρο ότι από όλους τους συνομιλητές του και ειδικά από τους ίδιους τους Παλαιστινίους υπήρξε απόλυτη κατανόηση για τη θέση της Κύπρου.

Ακολούθησε την  ευρωπαϊκή οδό

Η θέση της Κύπρου στο επίμαχο ζήτημα του ψηφίσματος για κατάπαυση του πυρός για σκοπούς μεταφοράς ανθρωπιστικής βοήθειας ήταν ευθυγραμμισμένη με εκείνη της πλειοψηφίας των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεκαπέντε από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να μείνουν στην αποχή, τέσσερα ψήφισαν κατά και οκτώ τάχθηκαν υπέρ. Πιο συγκεκριμένα:

• Η ομάδα των 15 στήριξε την τροπολογία που είχε καταθέσει ο Καναδάς με την οποία περιλαμβανόταν στο ψήφισμα αναφορά που κατονόμαζε την Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση. Αυτό που πρότεινε ο Καναδάς ήταν στο ψήφισμα να περιληφθεί αναφορά με την οποία ο ΟΗΕ «απορρίπτει και καταδικάζει τις τρομοκρατικές επιθέσεις από τη Χαμάς που έλαβαν χώρα στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και την σύλληψη ομήρων» και απαιτούσε «την ασφάλεια, ευημερία και ανθρώπινη μεταχείριση των ομήρων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο» και τέλος καλούσε «την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωσή τους».
• Η τροπολογία του Καναδά δεν πέρασε με αποτέλεσμα τα 15 κράτη της ομάδας της ΕΕ επέλεξαν να μείνουν στην αποχή με βασική ένσταση στην αναφορά του ψηφίσματος που έλεγε: «Εκφράζοντας σοβαρή ανησυχία για την τελευταία κλιμάκωση της βίας μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου και τη σοβαρή επιδείνωση της κατάστασης στην περιοχή, ιδιαίτερα στη Λωρίδα της Γάζας και στα υπόλοιπα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, και στο Ισραήλ. Καταδικάζοντας όλες τις πράξεις βίας εναντίον Παλαιστινίων και Ισραηλινών αμάχων, συμπεριλαμβανομένων όλων των ενεργειών τρομοκρατίας και αδιάκριτων επιθέσεων, καθώς και όλων των ενεργειών πρόκλησης, υποκίνησης και καταστροφής».
• Εμφανώς δεν αναφερόταν με σαφήνεια στην τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου ενώ η αναφορά στους απαχθέντες ήταν αδύνατη: «Ζητεί την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των αμάχων που κρατούνται παράνομα αιχμάλωτοι, απαιτώντας την ασφάλεια, την ευημερία και την ανθρώπινη μεταχείρισή τους σε συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο».

Κατάθεσε και επισήμως εθνική θέση

Πέραν από το γεγονός ότι η Κύπρος ακολούθησε κοινή γραμμή με την ΕΕ προχώρησε και κατέθεσε και ξεχωριστή εθνική θέση στον ΟΗΕ ως προς την αποχή που τήρησε στην οποία μεταξύ άλλων είχε επισημάνει τα εξής:

1. Θέλουμε να επαναλάβουμε τη σημασία της διασφάλισης της προστασίας όλων των αμάχων ανά πάσα στιγμή σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και λυπούμαστε για όλες τις απώλειες αμάχων. Ταυτόχρονα, υπάρχει επείγουσα ανάγκη αποκλιμάκωσης. Μια διάχυση σε γειτονικές χώρες θα ήταν καταστροφική και δεν είναι απίθανο. Πρόκειται για μια κρίση με πιθανές καταστροφικές συνέπειες.
2. Η Κύπρος καταδικάζει απερίφραστα τις αποτρόπαιες τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τρομοκρατία και βαρβαρότητα.
3. Το Ισραήλ έχει το δικαίωμα στην αυτοάμυνα, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου.
4. Αντηχούμε τις εκκλήσεις για την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων. Πρέπει επίσης να εντείνουμε τις προσπάθειες για την εξάλειψη της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης της Χαμάς.

Στο τέλος της κυπριακής θέσης γινόταν αναφορά το κρίσιμο ζήτημα της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τον παλαιστινιακό λαό τονίζοντας πως πρέπει να διασφαλιστεί όπως «αυτή η βοήθεια δεν γίνεται κατάχρηση από τρομοκρατικές οργανώσεις». Με την κυπριακή κυβέρνηση να ξεκαθαρίζει πως η βοήθεια δεν μπορεί να αφήνεται στα χέρια της Χαμάς η οποία δεν εκπροσωπεί του Παλαιστινίους.

Ζητούμενο η απρόσκοπτη ροή

Στο τραπέζι της ευρωπαϊκής διπλωματίας αλλά και των χωρών της περιοχής βρίσκεται εδώ και μέρες η πρόταση που έβαλε η Λευκωσία για τη δημιουργία ενός θαλάσσιου ανθρωπιστικού διαδρόμου από την Κύπρος προς τη Γάζα. Μια πρόταση η οποία θα διασφάλιζε συνεχή ροή βοήθειας προς τον παλαιστινιακό λαό και κυρίως σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες, απ’ ότι μπορούν να μεταφέρουν μερικές δεκάδες φορτηγά οχήματα. Υπήρχε ωστόσο ένας προβληματισμός και μία πολύ ισχυρή ένσταση από πλευράς Ισραήλ, η οποία είχε επισημανθεί εμμέσως και στην κυπριακή θέση ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Η επιφύλαξη είχε να κάνει με το ότι θα έπρεπε να διασφαλιστεί πως η ανθρωπιστική βοήθεια θα έφτανε όντως στους Παλαιστινίους αμάχους και δεν θα την άρπαζε τη Χαμάς.

Τη δεύτερη φορά που συζήτησαν το θέμα Πρόεδρος Χριστοδουλίδης και Πρωθυπουργός Νετανιάχου ήταν εμφανές πως η ισραηλινή πλευρά δεν ήταν αντίθετη με τη δημιουργία ενός θαλάσσιου διαδρόμου μεταφοράς ανθρωπιστικής βοήθειας. Ο προβληματισμός είχε να κάνει με το ποιος θα παραλάμβανε τη βοήθεια στη Γάζα και ποιος θα την παρέδιδε στους Παλαιστινίους. Και σ’ αυτή την εξίσωση δεν μπορούσε να βρισκόταν η Χαμάς. Αυτό ήταν ξεκάθαρο από τους συνομιλητές τόσο του Νίκου Χριστοδουλίδη όσο και του Κωνσταντίνου Κόμπου.

Εκείνο που όλοι συμφωνούν είναι πως με το που θα τελειώσουν οι συγκρούσεις θα πρέπει να υπάρχει ετοιμότητα. Και όπως ανέφερε ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, χτίζεται «ένας ανθρωπιστικός συνασπισμός με διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως την Κύπρο, η οποία θα χρησιμεύσει ως αεροπορική βάση γι’ αυτό τον θαλάσσιο ανθρωπιστικό διάδρομο». Για μπορεί όμως αυτό να υλοποιηθεί θα πρέπει προηγουμένως να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός. Και αυτό θα γίνει μόνο όταν το Ισραήλ αποφασίσει ότι η Χαμάς έχει εξοντωθεί.

Το πρόβλημα έχει ταυτότητα

Παρά την γενικότερη εικόνα που επιχειρήθηκε από την πρώτη στιγμή να δημιουργηθεί ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Γάζα είναι μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων, εντούτοις είναι αρκούντως ξεκάθαρο από τις συζητήσεις στους διπλωματικούς διαδρόμους πως το πρόβλημα έχει ταυτότητα και αυτό είναι η Χαμάς. Αυτό αναγνωρίζεται και από την ίδια την παλαιστινιακή πλευρά, αλλά και τις πλείστες αραβικές χώρες. Ωστόσο σε ζητήματα όπως το Παλαιστινιακό είναι δύσκολο να αλλάξει η ρητορική και η προσέγγιση. Παράλληλα γίνεται κατανοητό από όλες τις πλευρές πως εν’ όσο η Χαμάς συνεχίζεται να υφίσταται ως οργάνωση και να ελέγχει τη Γάζα η λύση θα είναι δύσκολη και κατ’ επέκταση και η αποστολή της όποιας ανθρωπιστικής βοήθειας. Γιατί, έστω κι αν δεν αναφέρεται επί του παρόντος, είναι ευρέως αποδεκτό ότι μεγάλο μέρος της βοήθειας που πήγαινε στη Γάζα δεν έφτανε ποτέ στους Παλαιστινίους αλλά έμενε στα χέρια των ηγετών της Χαμάς.

Ένα σχέδιο από το παρελθόν

Το καλοκαίρι του 2018 ο τότε υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Άβιγκντορ Λίμπερμαν βρέθηκε στη Λευκωσία όπου συνάντησε τον τότε Κύπριο ομόλογό του Σάββα Αγγελίδη. Ένα από τα ζητήματα που τέθηκαν στη συζήτηση ήταν και η δημιουργία στην Κύπρο ενός λιμενίσκου για τη μεταφορά αγαθών προς τη Γάζα. Σύμφωνα με εκείνη την πρόταση (που δεν ήταν καινούργια αλλά προϋπήρχε) θα κατασκευαζόταν στην Κύπρο μια προβλήτα την οποία θα μπορούν να προσεγγίζουν εμπορικά πλοία που μεταφέρουν εμπορεύματα με προορισμό τη Γάζα. Τα εμπορεύματα θα ελέγχονται από Ισραηλινούς ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα περνούν όπλα και πυρομαχικά σε περιοχές που ελέγχει η Χαμάς και στη συνέχεια θα μεταφέρονται με οχηματαγωγά στη Γάζα, καθώς δεν διαθέτει εγκαταστάσεις για τον ελλιμενισμό φορτηγών πλοίων.

Σύμφωνα με τα τότε δημοσιεύματα στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης η κυβέρνηση του Ισραήλ διαμήνυε πως αυτό μπορούσε να υλοποιηθεί αλλά υπό την προϋπόθεση η Χαμάς θα έπρεπε να απελευθερώσει τρεις Ισραηλινούς που κρατούνταν αιχμάλωτοι στη Γάζα από το 2014 και το 2015 και να επιστρέψει τα λείψανα δύο στρατιωτών που σκοτώθηκαν τέσσερα χρόνια προηγουμένως.

Τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης εκτιμούσαν ότι εντός τους επόμενου τριμήνου, δηλαδή πριν το τέλος του 2018 θα ήταν έτοιμες οι λεπτομέρειες του σχεδίου για τη δημιουργία λιμενίσκου, ότι το σχέδιο θα παρουσιαζόταν απευθείας στους κατοίκους της Γάζας.

Φιλελεύθερος