Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έφερε πρόσφατα τους ηγέτες των συμμάχων Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας στο Καμπ Ντέιβιντ για να  συζητήσουν πώς να συγκρατήσουν την Κίνα και να αντιμετωπίσουν την επιρροή της Ρωσίας, για παράδειγμα στην περιοχή Σαχέλ της Αφρικής, η οποία πρόσφατα γνώρισε μια σειρά από πραξικοπήματα. Εν τω μεταξύ, ηγέτες από τις χώρες BRICS – Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική – συγκεντρώθηκαν στο Γιοχάνεσμπουργκ για να  επικρίνουν την κυριαρχία της Δύσης στους διεθνείς θεσμούς που ιδρύθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν αρκετό για να δώσει στους ιστορικούς του ψυχρού πολέμου την αίσθηση ενός deja vu.

Ο κύριος αντίπαλος της Δύσης σήμερα είναι η Κίνα, όχι η Σοβιετική Ένωση, και οι BRICS δεν είναι Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Αλλά με τον κόσμο να εισέρχεται σε μια περίοδο αβεβαιότητας μετά την κατάρρευση της μεταψυχροπολεμικής τάξης, οι παραλληλισμοί είναι επαρκείς για να πείσουν πολλούς να στραφούν σε εννοιολογικά μοντέλα προ του 1989 για να αποκτήσουν εικόνα ως προς το τι μπορεί να ακολουθήσει. Αυτό περιλαμβάνει τις ΗΠΑ και την Κίνα, αν και η καθεμία ποντάρει σε διαφορετικό μοντέλο.

Μεταξύ του τέλους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, οι δύο κύριες δυνάμεις που καθόρισαν τη διεθνή τάξη ήταν η ιδεολογική σύγκρουση, που χώρισε τον κόσμο σε δύο στρατόπεδα και η αναζήτηση της ανεξαρτησίας, που οδήγησε στον πολλαπλασιασμό των κρατών, από 50 το 1945 σε πάνω από 150 το 1989-1991. Ενώ οι δύο δυνάμεις αλληλεπιδρούσαν, η ιδεολογική σύγκρουση ήταν κυρίαρχη: οι αγώνες για ανεξαρτησία συχνά μεταμορφώνονταν σε πολέμους αντιπροσώπων και οι χώρες αναγκάζονταν είτε να ενταχθούν σε ένα μπλοκ είτε να αυτοπροσδιοριστούν από ως “αδέσμευτες”.

Οι ΗΠΑ φαίνεται να πιστεύουν ότι μια παρόμοια δυναμική θα κυριαρχήσει αυτή τη φορά. Αντιμέτωπες με τον πρώτο ανταγωνιστή τους μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να συσπειρώσουν τους συμμάχους τους πίσω από μια στρατηγική “αποσύνδεσης” και “αποδέσμευσης από τον κίνδυνο” – ουσιαστικά μια οικονομική εκδοχή της ψυχροπολεμικής πολιτικής περιορισμού.

Ενώ οι ΗΠΑ μπορεί να περιμένουν τον Β’ Ψυχρό Πόλεμο, που διαμορφώνεται κυρίως από την ιδεολογική πόλωση, η Κίνα φαίνεται να ποντάρει στον παγκόσμιο κατακερματισμό. Ναι, προσπάθησε να προσφέρει σε μη δυτικές χώρες μια εναλλακτική λύση σε θεσμούς που κυριαρχούνται από τη Δύση, όπως η G7 ή το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Όμως, κατά την άποψη της Κίνας, η αναζήτηση για κυριαρχία και ανεξαρτησία είναι θεμελιωδώς ασυμβίβαστη με τον σχηματισμό μπλοκ τύπου ψυχρού πολέμου.

Αντίθετα, η Κίνα αναμένει έναν πολυπολικό κόσμο. Μολονότι η Κίνα δεν μπορεί να κερδίσει μια μάχη ενάντια σε ένα μπλοκ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ φαίνεται πεπεισμένος ότι μπορεί να πάρει τη θέση της ως μεγάλη δύναμη σε μια κατακερματισμένη παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

Ακόμη και οι στενότεροι σύμμαχοι της Αμερικής δεν είναι άτρωτοι από την τάση κατακερματισμού, παρά τις καλύτερες των προθέσεων από τους ηγέτες των ΗΠΑ. Σκεφτείτε την πρόσφατη σύνοδο κορυφής του Καμπ Ντέιβιντ. Αν και ορισμένα μέσα ενημέρωσης έσπευσαν να  προαναγγείλουν  έναν “νέο ψυχρό πόλεμο”, τα συμφέροντα των συμμετεχόντων διέφεραν με διάφορους τρόπους.

Η κύρια εστίαση της Νότιας Κορέας παραμένει η Βόρεια Κορέα και οι συμφωνίες ανταλλαγής πληροφοριών και οι διαβουλεύσεις για τα πυρηνικά  που ανακοινώθηκαν  μετά τη σύνοδο κορυφής αφορούσαν τόσο τη σηματοδότηση της αποφασιστικότητάς τους να απωθήσουν το καθεστώς του βορειοκορεάτη δικτάτορα Κιμ Γιονγκ-Ουν όσο και για την αντιμετώπιση της Κίνας. Η Ιαπωνία, από την πλευρά της, είναι πρόθυμη να αποφύγει  τη στρατηγική κλιμάκωση  της Ταϊβάν – μια εξέλιξη που θα απειλούσε το οικονομικό της μοντέλο, το οποίο εξαρτάται σημαντικά από το εμπόριο με την Κίνα (συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας που σχετίζεται με τους ημιαγωγούς). Και τόσο η Νότια Κορέα όσο και η Ιαπωνία είναι δυσαρεστημένες με τον ζήλο με τον οποίο η Αμερική ακολουθεί τη  στρατηγική της για την αποφυγή κινδύνου.

Όσο για την κατάσταση στο Σαχέλ, έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας κλασικής ψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης πληρεξουσίων. Από τότε που η Μπουρκίνα Φάσο, η Γουινέα και το Μάλι  υπέκυψαν  σε στρατιωτικά πραξικοπήματα, οι ΗΠΑ και η Γαλλία άρχισαν να βασίζονται στην  κυβέρνηση του Νίγηρα ως το τελευταίο προπύργιο της δυτικής υποστήριξης στην περιοχή. Υπό τον αείμνηστο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο ρωσικός μισθοφορικός στρατός Βάγκνερ απέκτησε ουσιαστική επιρροή στη διακυβέρνηση του Μάλι και ουσιαστικά διοικούσε την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Το τελευταίο πράγμα που θέλουν οι ΗΠΑ και η Γαλλία είναι να αποκτήσει ο Βάγκνερ άλλο έδαφος στην περιοχή.

Αλλά τώρα που και η κυβέρνηση του Νίγηρα ανατράπηκε από τον στρατό, οι αμερικανικές  και  γαλλικές  απαντήσεις έχουν αποκλίνει έντονα, επιτρέποντας στους νέους κυβερνώντες της χώρας να έχουν “και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο”. Η στρατιωτική χούντα  ζήτησε τη βοήθεια της Βάγκνερ για να αποτρέψει την απειλή επέμβασης, αλλά φαίνεται πρόθυμη, τουλάχιστον προς το παρόν, να επιτρέψει στις ΗΠΑ να  συνεχίσουν να λειτουργούν βάσεις drone στη χώρα.

Ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη προ μερικών εβδομάδων ήταν η ανακοίνωση των BRICS   ότι έξι χώρες – Αργεντινή, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Ιράν, Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – θα γίνουν πλήρη μέλη μέχρι τις αρχές του επόμενου έτους. Παρά το ότι συντάχθηκε πριν από τη σύνοδο κορυφής, η Κίνα δεν έχει αυταπάτες ότι χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα συνταχθούν με αυτή σε αυτήν σε ένα καλόπιστο αντιδυτικό μπλοκ. Οι στόχοι της Κίνας είναι πιο λεπτοί.

Η ένταξη στους BRICS αυξάνει την ελευθερία δράσης των χωρών – για παράδειγμα, αυξάνοντας την πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης ή, τελικά, παρέχοντας μια  πραγματική εναλλακτική λύση  στο δολάριο ΗΠΑ για το εμπόριο, τις επενδύσεις και τα αποθεματικά. Ένας κόσμος στον οποίο οι χώρες δεν εξαρτώνται από τη Δύση, αλλά ελεύθερες να εξερευνήσουν άλλες επιλογές, εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Κίνας πολύ καλύτερα από ό,τι θα μπορούσε ποτέ μια στενότερη, πιο πιστή συμμαχία υπέρ της Κίνας.

Η εικόνα που αναδύεται είναι ενός κόσμου στον οποίο οι υπερδυνάμεις δεν διαθέτουν επαρκή οικονομική, στρατιωτική ή ιδεολογική επιρροή για να αναγκάσουν τον υπόλοιπο κόσμο – ιδίως, τις ολοένα και πιο σίγουρες “μεσαίες δυνάμεις” – να διαλέξουν πλευρά. Από τη Νότια Κορέα έως τον Νίγηρα έως τα νέα μέλη των BRICS, οι χώρες μπορούν να αντέξουν οικονομικά να προωθήσουν τους δικούς τους στόχους και συμφέροντα, αντί να δεσμευτούν για πίστη στις υπερδυνάμεις.

Σε αντίθεση με το πώς φαίνεται σε πολλούς, ιδίως στις ΗΠΑ, ο νέος Ψυχρός Πόλεμος φαίνεται να βασίζεται όχι στην παλιά λογική της πόλωσης, αλλά σε μια νέα λογική κατακερματισμού. Κρίνοντας από την  ανάπτυξη των BRICS, δεν λείπουν χώρες που βρίσκουν αυτή τη νέα λογική δελεαστική.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ