Του Κώστα Ράπτη

Ο Ταγίπ Ερντογάν κάνει σλάλομ – στρίβοντας άλλοτε από τη μια και άλλοτε από την άλλη πλευρά, προκειμένου να κατοχυρώσει τον ρόλο της χώρας του στο εκρηκτικό τοπίο που διαμορφώνεται στην ευρύτερη Μέση Ανατολή μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ το περασμένο Σάββατο.

Κατά τις πρώτες ημέρες της τελευταίας κρίσης, αξιοσημείωτη υπήρξε η μετριοπάθεια των δηλώσεων του Τούρκου προέδρου, ο οποίος διεκτραγώδησε την στοχοποίηση αμάχων και απηύθυνε εκκλήσεις προς όλες τις πλευρές για αυτοσυγκράτηση.

Δεν ήταν αυτονόητο: με μικρότερης βαρύτητας αφορμές ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας θα εξαπέλυε χωρίς δισταγμό κατηγορίες “γενοκτονίας” εναντίον του Ισραήλ.

Όμως στην παρούσα φάση δεν του ήταν διόλου εύκολο. Αφενός, διότι για πρώτη φορά στα χρονικά την πρωτοβουλία της κλιμάκωσης την είχε η Χαμάς, ενώ, επίσης για πρώτη φορά στα χρονικά, η ισραηλινή πλευρά πλήρωνε βαρύτερο τίμημα σε ανθρώπινες ζωές.

Κυρίως όμως ο Ταγίπ Ερντογάν κινήθηκε καθοδηγούμενος από την επίμονη προσπάθεια των προγούμενων μηνών για εξομάλυνση και ανάπτυξη των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων. Αυτών που για τουλάχιστον μία δεκαετία μετά το επεισόδιο του πλοίου Mavi Marmara είχαν διαταραχθεί σοβαρά στο πολιτικό (όχι όμως και στο οικονομικό) επίπεδο.

Μόλις τον προηγούμενο μήνα, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, ο Τούρκος πρόεδρος είχε την πρώτη στα χρονικά δια ζώσης συνάντησή του με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου, την οποία προέβαλλαν καταλλήλως τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης.

Είχε προηγηθεί η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την ανταλλαγή πρεσβευτών και η επίσκεψη του προέδρου του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ στην Άγκυρα. Για τον Νοέμβριο είχε προγραμματισθεί επίσκεψη στο Ισραήλ του Τούρκου υπουργού Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, με στόχο την προώθηση του σχεδίου μεταφοράς ισραηλινού φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη, μέσω αγωγού προς την Τουρκία.

Όλα αυτά, ενώ η Τουρκία διατηρούσε κατά το παρελθόν εξαιρετικές σχέσεις (τις οποίες χρειάστηκε να υποβαθμίσει) με την οργάνωση Χαμάς, λειτουργώντας από κοινού με το Κατάρ ως ο μεγάλος πάτρωνας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, άρα και του παλαιστινιακού της κλάδου. Ηγετικά στελέχη της ισλαμιστικής οργάνωσης, την οποία η Τουρκία δεν χαρακτηρίζει τρομοκρατική, διέμεναν στην Κωνσταντινούπολη, ενώ μόλις τον περασμένο Ιούλιο ο Ερντογάν φιλοξένησε συνάντηση του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς με τον επικεφαλής της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε (γεγονός σπάνιο και αξιοσημείωτο), με στόχο την παλαιστινιακή εθνική συμφιλίωση.

Με αυτά τα “εφόδια”, η Τουρκία ευελπιστεί ότι θα μπορέσει να αναπτύξει μεσολαβητικό ρόλο και στην παρούσα μεσανατολική κρίση, έχοντας το πλεονέκτημα να συνομιλεί με όλες τις πλευρές. Ήδη ο Ερντογάν είχε τηλεφωνικές επαφές με τον Χέρτσογκ, τον  Αμπάς, τον Εμίρη του Κατάρ, αλλά και με τον νέο φίλο του, στρατάρχη Σίσι της Αιγύπτου, για να πάρουν σειρά ο γ.γ. του ΟΗΕ και ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Επιπλέον, η Τουρκία εμπλέκεται, όπως ανακοίνωσε χωρίς να γίνουν γνωστές περισσότερες λεπτομέρεις, σε πρωτοβουλία απελευθέρωσης αμάχων που κρατά ομήρους η Χαμάς.

Ωστόσο, σταδιακά η στάση του Ερντογάν γίνεται αυστηρότερη ένταντι του Ισραήλ. Και αποτέλεσαν κομβική στιγμή οι δηλώσεις του χθες Τετάρτη σε ομιλίες του στην κοινοβουλευτική του ομάδα και κατά την τελετή αποφοίτησης νέων αξιωματικών. Ο Τούρκος ηγέτης επέκρινε τις “δυσανάλογες” επιθέσεις του Ισραήλ στη Γάζα, ως “στερούμενες κάθε ηθικής βάσης” και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να μην παίρνει “τυφλά” το μέρος της μίας πλευράς. Αφήνοντας το υποκείμενο θέμα άλυτο θα οδηγηθούμε σε νέες, πιο βίαιες συγκρούσεις, προειδοποίησε.

Πολύ πιο δηκτικά, ο Ερντογάν παρατήρησε ότι η συμπεριφορά του Ισραήλ δεν αρμόζει σε κράτος αλλά σε (τρομοκρατική) “οργάνωση” και τόνισε: “Το να εμποδίζεις τους ανθρώπους να ικανοποιήσουν τις πιο βασικές ανάγκες τους και να βομβαρδίζεις κατοικίες όπου ζουν άμαχοι, με λίγα λόγια, το να διεξάγεις μια σύγκρουση χρησιμοποιώντας κάθε επαίσχυντη μέθοδο, δεν είναι πόλεμος, είναι σφαγή”.

Η μετατόπιση του Ερντογάν προς υψηλότερους τόνους εξηγείται από πολλούς παράγοντες. Ο πρώτος είναι ο εσωτερικός, καθώς τρία κόμματα της ισλαμιστικής αντιπολίτευσης (το Σααντέτ, το HUDA-PAR και το Gelecek του Αχμέτ Νταβούτογλου) διοργανώνουν το Σάββατο διαδήλωση αλληλεγγύης προς τους Παλαιστίνιους στο Γενίκαπι της Κωνσταντινούπολης, ενώ η κοινή γνώμη εξοργίζεται από τις εικόνες αποκλεισμού και σφυροκοπήματος της Λωρίδας της Γάζας. Η εικόνα του Ερντογάν ως (αυτόκλητου) μεγάλου προστάτη των Παλαιστινίων θα πρέπει να διαφυλαχθεί.

Ο κυριότερος λόγος, ωστόσο, αφορά τις περιφερειακές ισορροπίες. Η πρωτοφανής τηλεφωνική επικοινωνία χθες του πρίγκηπα διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν με τον πρόεδρο της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, Εμπραχίμ Ραϊσί καταδεικνύει τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται από την επαναπροσέγγιση των δύο αυτών χωρών κατόπιν κινεζικής μεσολαβήσεως και την από κοινού εισδοχή τους στην ομάδα BRICS. Η Τουρκία δεν μπορεί να μείνει έξω από το παιχνίδι.

Επιπλέον, η αποστολή αμερικανικού αεροπλανοφόρου στα ανοικτά του βορείου Ισραήλ δείχνει κατεξοχήν να ερεθίζει τον Ερντογάν. “Τι θα κάνει το αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ στα ανοικτά του Ισραήλ, γιατί έρχεται; Τι θα κάνουν τα πλοία που το συνοδεύουν και τα αεροσκάφη που μεταφέρει; Θα πλήξουν τη Γάζα και τα περίχωρά της, προκαλώντας μεγάλη αιματοχυσία εκεί”, είπε την Τρίτη ο Τούρκος πρόεδρος σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον επισκεπτόμενο την Άγκυρα καγκελάριο της Αυστρίας Καρλ Νεχάμερ.

Στο φόντο της λεπτής και έως τώρα άκαρπης διαπραγμάτευσης με τις ΗΠΑ για το ζήτημα των F-16 και κυρίως με το βλέμμα στραμμένο στη βόρεια Συρία, όπου διαμηνύει ότι θα συνεχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων, ο Ερντογάν δεν έχει λόγο να αισθάνεται βολικά με οποιαδήποτε κίνηση προβολής αμερικανικής ισχύος στην περιοχή και τα ρίσκα περαιτέρω αποστεροποίησης που αυτή ενέχει.

ΠΗΓΗ: Capital.gr