Του David Sacks

Στη σύνοδο κορυφής της G20, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε έναν Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), ο οποίος επιδιώκει να αντιμετωπίσει τις εισβολές που έχει κάνει η Κίνα μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) συνδέοντας την Ινδία, τον Αραβικό Κόλπο και Ευρώπη. Αυτό αντικατοπτρίζει την αναγνώριση στην Ουάσιγκτον ότι, παρόλο που το BRI αντιμετώπισε σοβαρές οπισθοδρομήσεις, η υπογραφή του εγχειρήματος εξωτερικής πολιτικής του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ δεν οδηγεί πουθενά. Επιπλέον, ακόμη και ένα BRI που δεν πάει όπως είχε σχεδιαστεί, θέτει σημαντικές προκλήσεις για τις ΗΠΑ, όπως υποστηρίξαμε στην έκθεσή μας της Ανεξάρτητης Ομάδας Εργασίας που χρηματοδοτείται από το CFR. Εάν πετύχει, το IMEC θα βοηθούσε στη συνένωση σημαντικών περιοχών και θα προσφέρει μια εναλλακτική λύση στο BRI, αλλά παραμένουν μεγάλα ερωτήματα σχετικά με τη χρηματοδότηση, το χρονοδιάγραμμα και τη βιωσιμότητα. 

Η Πρωτοβουλία Belt and Road κλείνει τα δέκα 

Τον Σεπτέμβριο του 2013, κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στο Καζακστάν, ο Σι Τζινπίνγκ πρότεινε την κατασκευή μιας “Οικονομικής Ζώνης του Δρόμου του Μεταξιού”, προσθέτοντας αργότερα έναν “θαλάσσιο δρόμο του μεταξιού του 21ου αιώνα”. Συνολικά, αυτά τα δύο σκέλη, τα οποία προσπάθησαν να συνδέσουν την Κίνα με την Κεντρική, Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ευρώπη θα σχημάτιζαν το “One Belt, One Road” (τώρα πιο κοινά γνωστό ως Belt and Road Initiative). Έκτοτε, το BRI έχει ξεπεράσει τους αρχικούς του διαδρόμους, αποκτώντας παγκόσμια εμβέλεια. Στο πλαίσιο του BRI, η Κίνα έχει χρηματοδοτήσει και κατασκευάσει δρόμους, σταθμούς παραγωγής ενέργειας, λιμάνια, σιδηροδρόμους και ψηφιακές υποδομές. Είναι η μεγαλύτερη παγκόσμια επιχείρηση υποδομής στον κόσμο, με την Κίνα να χρηματοδοτεί έως και 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε υποδομές σε όλο τον κόσμο. Σχεδόν 150 χώρες έχουν υπογράψει συμμετοχή κάποιας μορφής στο BRI. 

Η Κίνα επιδίωξε το BRI με την ελπίδα ότι θα απορροφούσε την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα, θα επέτρεπε στο Πεκίνο να χρησιμοποιήσει τις πλεονάζουσες αποταμιεύσεις του, θα μειώσει το χάσμα μεταξύ των εύπορων παράκτιων πόλεων της Κίνας και του φτωχού εσωτερικού της και θα βοηθούσε να εξασφαλίσει μια συνεπή πηγή εισροών για τον μεταποιητικό τομέα της Κίνας. Οι νέοι εμπορικοί δρόμοι θα επαναπροσανατολίσουν το εμπόριο μακριά από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δυτική Ευρώπη και προς την Κίνα, ενισχύοντας περαιτέρω την κινεζική οικονομική ανάπτυξη. Εκτός από τους εγχώριους μοχλούς του BRI, η Κίνα θα μπορούσε να μετατρέψει την οικονομική της επιρροή σε πολιτική επιρροή, πιέζοντας τις χώρες να μην λάβουν στάσεις που αντίκεινται στα συμφέροντα της Κίνας σε ευαίσθητα θέματα. Οι επενδύσεις της Κίνας σε υπερπόντια λιμάνια θα έδιναν στον στρατό της μεγαλύτερες δυνατότητες προβολής ισχύος. 

Η εφαρμογή του BRI έχει εγείρει σοβαρές ανησυχίες για το χρέος και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Πολλά έργα στο πλαίσιο του BRI δεν ήταν οικονομικώς βιώσιμα και αύξησαν το χρέος των ήδη υπερχρεωμένων χωρών. Καθώς η πανδημία της COVID-19 έπληξε την παγκόσμια οικονομία, εμφανίστηκαν κρίσεις χρέους σε χώρες που ήταν κύριοι αποδέκτες δανείων BRI, όπως το Πακιστάν, η Σρι Λάνκα, η Ζάμπια και η Κένυα. Ως αποτέλεσμα, από το 2019 η Κίνα έχει ξοδέψει πάνω από 100 δισ. δολάρια για τη διάσωση των αναπτυσσόμενων χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους.

Τέτοιες ανησυχίες οδήγησαν την Κίνα να επανεξετάσει την πρωτοβουλία. Ο Σι δήλωσε ότι το BRI θα επικεντρωθεί περισσότερο στην ανακούφιση της φτώχειας, την υγειονομική περίθαλψη και την πράσινη ανάπτυξη. Έχει επισημάνει την ανάγκη για οικονομική και δημοσιονομική βιωσιμότητα των έργων και δεσμεύτηκε ότι το BRI θα ακολουθήσει τα διεθνή πρότυπα για την ανάπτυξη έργων. Ωστόσο, παραμένει ένα χάσμα μεταξύ τέτοιων δηλώσεων και του τρόπου με τον οποίο το BRI εφαρμόζεται επί τόπου. Τώρα, καθώς η Κίνα αντιμετωπίζει τα δικά της οικονομικά ζητήματα, το BRI είναι πιθανό να προχωρήσει ως ένα λιγότερο φιλόδοξο εγχείρημα, με λιγότερα μεγάλα έργα υποδομής και αυξημένη εστίαση στην ψηφιακή υποδομή, την οικονομική ολοκλήρωση και τους δεσμούς μεταξύ ανθρώπων. 

Αναδύεται μια εναλλακτική; 

Αν και το BRI δεν έχει προχωρήσει σύμφωνα με το σχέδιο, ωστόσο δημιουργεί προκλήσεις για τις ΗΠΑ. Το BRI αύξησε τα χρέη, κλείδωσε τις χώρες σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης υψηλής έντασης άνθρακα, έστρεψε τους όρους ανταγωνισμού στις μεγάλες αγορές προς τις κινεζικές εταιρείες και προσέλκυσε τις χώρες σε στενότερες οικονομικές και πολιτικές σχέσεις με το Πεκίνο. Έχει τη δυνατότητα να εκτοπίσει αμερικανικές εταιρείες, να θέσει τεχνικά πρότυπα που δεν είναι συμβατά με τα προϊόντα των ΗΠΑ και να ωθήσει τις χώρες να ευθυγραμμιστούν πολιτικά με την Κίνα. Το BRI δυσκολεύει επίσης την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλους παραδοσιακούς δανειστές να επιμείνουν σε υψηλά πρότυπα, προσφέροντας πακέτα γρήγορων υποδομών που παραιτούνται από αυστηρές αξιολογήσεις περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων. 

Παρά τα πολλά ελαττώματα του BRI, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αντιμετωπίζει ένα πραγματικό ζήτημα, δηλαδή την επείγουσα και ανικανοποίητη ανάγκη για επενδύσεις υποδομής. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει εντοπίσει ένα παγκόσμιο κενό υποδομών 18 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Καθώς οι παραδοσιακοί δανειστές μετατόπισαν την εστίασή τους μακριά από τις υποδομές, η Κίνα ήταν πρόθυμη να μπει σε αυτό το κενό, και ως αποτέλεσμα είναι πλέον ο μεγαλύτερος επίσημος πιστωτής στον κόσμο. 

Αν και οι ΗΠΑ έχουν αναγνωρίσει ότι πρέπει να προσφέρουν ένα θετικό όραμα για τις παγκόσμιες υποδομές και όχι απλώς να εναντιώνονται στο BRI, η ανταπόκρισή τους μέχρι τώρα ήταν ανεπαρκής. Το θετικό είναι ότι υπό την κυβέρνηση Τραμπ οι ΗΠΑ παρείχαν μεγαλύτερες εξουσίες στην Τράπεζα Εξαγωγών-Εισαγωγών και ίδρυσαν την Development Finance Corporation. Η κυβέρνηση Μπάιντεν, από την πλευρά της, ανακοίνωσε μια πρωτοβουλία με τίτλο Build Back Better World (B3W), η οποία φαίνεται να μετονομάστηκε σε Partnership for Global Infrastructure Investment (PGII). Το PGII στοχεύει στην κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων για επενδύσεις σε τέσσερις τομείς: κλιματική αλλαγή και ενεργειακή ασφάλεια, υγεία και ασφάλεια υγείας, ψηφιακή τεχνολογία και ισότητα και ισότητα των φύλων. 

Τώρα, σε έναν απόηχο του BRI, οι ΗΠΑ και οι εταίροι τους εισήγαγαν το IMEC, το οποίο επιδιώκει να συνδέσει την Ινδία, τον Αραβικό Κόλπο και την Ευρώπη μέσω σιδηροδρόμων και ναυτιλιακών γραμμών. Εκτός από τις εμπορικές συνδέσεις, το IMEC οραματίζεται ηλεκτρική ενέργεια και ψηφιακή υποδομή καθώς και σωλήνες για εξαγωγή καθαρού υδρογόνου. Στην Αφρική, ένας υπεραφρικανικός διάδρομος (ο διάδρομος Lobito) θα συνδέει την Αγκόλα με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) και τη Ζάμπια, φτάνοντας τελικά στον Ινδικό Ωκεανό. Λεπτομέρειες σχετικά με τη χρηματοδότηση και το χρονοδιάγραμμα, ωστόσο, δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί. 

Εάν είναι επιτυχείς, αυτοί οι διάδρομοι έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας, να δημιουργήσουν οικονομική ανάπτυξη και να προωθήσουν το εμπόριο μεταξύ των εταίρων των ΗΠΑ. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για παράδειγμα, σημείωσε ότι η IMEC θα έκανε το εμπόριο μεταξύ Ινδίας και Ευρώπης κατά 40% ταχύτερο. Ταυτόχρονα, τα γεωπολιτικά κίνητρα των νέων διαδρόμων είναι δύσκολο να αγνοηθούν. Εάν ο διάδρομος Lobito είναι σε θέση να αυξήσει την παραγωγή και το εμπόριο κρίσιμων ορυκτών όπως ο χαλκός και το κοβάλτιο, θα μειώσει την εξάρτηση από την Κίνα για την αλυσίδα εφοδιασμού ηλεκτρικών οχημάτων. Το IMEC μπορεί να θεωρηθεί ως μια προσπάθεια να ανταποκριθεί στην κλίση της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ προς την Κίνα, να διευκολύνει την οικονομική ολοκλήρωση μεταξύ του Ισραήλ και του αραβικού κόσμου και να προωθήσει μια εναλλακτική λύση στον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό. 

Το IMEC και ο διάδρομος Lobito είναι μεγάλα εγχειρήματα που θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να αποδώσουν καρπούς ακόμη και κάτω από τις καλύτερες συνθήκες. Υπάρχει, όμως, ένας καλύτερος και απλούστερος τρόπος για να ανταγωνιστεί κανείς το BRI αυτή τη στιγμή: επαναπροσανατολισμός της Παγκόσμιας Τράπεζας ώστε να επικεντρωθεί περισσότερο στην ψηφιακή συνδεσιμότητα, τις υποδομές και την ενεργειακή πρόσβαση, διευρύνοντας παράλληλα την ικανότητα δανεισμού της. Δεδομένης της μακράς ιστορίας της ηγεσίας τους στην Παγκόσμια Τράπεζα και της μοναδικής τους θέσης στη διακυβέρνηση της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι ΗΠΑ βρίσκονται σε καλή θέση να πρωτοστατήσουν σε τέτοιες προσπάθειες. Η κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να επαινεθεί για την έναρξη αυτής της διαδικασίας, η οποία θα μπορούσε να αποδειχθεί ακόμη πιο σημαντική από τους πρωτοπόρους οικονομικούς διαδρόμους. 

Τον επόμενο μήνα, η προσοχή θα επιστρέψει στο Πεκίνο, καθώς ο Σι φιλοξενεί το τρίτο Φόρουμ Belt and Road for International Cooperation, όπου πιθανότατα θα εισαγάγει περαιτέρω αλλαγές στο BRI. Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, έχουν θέσει στο τραπέζι μια θετική ατζέντα, αλλά έχουν πολύ δρόμο να διανύσουν για να πραγματοποιήσουν την ιδέα. Καθώς η Ουάσιγκτον αρχίζει να το κάνει, θα πρέπει επίσης να αναζωογονήσει την Παγκόσμια Τράπεζα και να εισαγάγει μια εμπορική στρατηγική που αποδεικνύει τη δέσμευσή της στον Ινδο-Ειρηνικό. 

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ