Η ζωή είναι μυστήριο ανεξιχνίαστο. Ακόμα κι εκεί που δεν υπάρχει, η απουσία της μαρτυρά την ύπαρξή της. Ο άνθρωπος είναι η ζωή σκεπτόμενη τον εαυτό της. Πώς εγώ; Πού οφείλομαι; Μα αν απορώ, κάτι μεγαλύτερο από μένα υπάρχει, ξέρει, έχει την ευθύνη της ύπαρξής μου.

Δεν σκέφτονται όλοι οι άνθρωποι έτσι. Άλλοι καθόλου, άλλοι λίγο κι άλλοι περισσότερο. Υπάρχουν, όμως, κι εκείνοι που κυριολεκτικά πάσχουν. Φοβερὸν το εμπεσείν εις χείρας Θεού ζώντος. Φιλόσοφοι, επιστήμονες και καλλιτέχνες. Ιδιαίτερα, όμως, ανάμεσα στους τελευταίους οι ποιητές, που βαθιά αισθάνονται και με τον λόγο εκφράζονται.

Όσο πιο ισχυρός είναι ο δεσμός των ποιητών με το πέρα από μάς μυστήριο, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα, το «ταλέντο» τους να εκφράζονται και να μας καθηλώνουν. Τους ανέμους που τούς σαρώνουν, τα ορμητικά ποτάμια που τούς φέρουν, εκτεθειμένους γυμνούς στο μυστήριο, ελεύθερους από κάθε «ρούχο» πεζής και τεχνητής προφύλαξης, τον συγκλονισμό και την υπέρτατη συγκίνηση τής άμεσης επαφής τους με το μέγα ανεξιχνίαστο μυστήριο που κατάστηθα δέχονται, το μόνο «κέρδος» τους, αμέσως με τους στίχους τους μάς χαρίζουν.

Δείτε αυτό το ποίημα (συλλογή «Έρχου», Αφή 2011) μιας ανυπάκουης Έλενας, τόσο κοντά στο μυστήριο επειδή ελεύθερης ρεμπελίνας:

Ωσεί

Ποιος, μα ποιος ήταν αυτός ο άνεμος

που σάρωσε τα σύνορα του κόσμου

αφήνοντάς σε ολόγυμνη;

Το ποτάμι

που ορμητικό

διάνοιξε

τα μυστικά περάσματα του Γαλαξία

φέρνοντας την απάντηση-βέλος

στο κέντρο του στήθους

έχει όνομα:

Το δάκρυ εκείνο

όταν το είναι σου κάλεσε την αγάπη

με τη φωνή του δάσους

σε ποιο αρχαίο παραμύθι λάμπει;

Ποιος έδωσε το δώρο

καλύπτοντας το πρόσωπό του;

Και το κορμί της χάρης

το ίδιο και άλλο

πού βαδίζει τώρα

σε ποιους ανθισμένους κάμπους μοσχοβολά; (σ. 11)

Όσο προχωρεί κανένας διαβάζοντας τούς στίχους τής Έλενας καταλαβαίνει ότι είναι «ρέμπελοι» μόνο στο μέτρο που η ίδια επιμένει να επιστρέφει στην πηγή τής ύπαρξής της και ν’ αποκαθαίρει εκεί τα πράγματα τού κόσμου από τις επικαλύψεις και τις μεταμφιέσεις τους, τούς όρους και τους κανόνες που φτιάχτηκαν για να ελέγχουν όλα όσα δεν μπορεί να δεχτεί η ίδια ότι την αφορούν, αλλά εκείνους όσοι δεν έχουν μέσα τους μιαν πρώτη-πρώτη ώριμη και παρθένα Εύα ή ένα Αδάμ. Η ποιήτρια Έλενα Τουμαζή, όπως την καταλαβαίνω από τούς στίχους της… δεν γεννήθηκε ποτέ! Δεν πέρασε από την αλλοτρίωση, ίσως ακόμα και τη διαστρέβλωση, που ως επί το πλείστον μάς οδηγούν οι επινοήσεις μας, που άλλα σκοπεύουν κι άλλα κατορθώνουν. Η ίδια δεν φαίνεται να τις χρειάζεται. Αντίθετα πλάστηκε, θα έλεγε κανείς, κατευθείαν από τον Θεό ταυτόχρονα στην αθωότητα, στην εφηβεία και στην ώριμη πνευματική συγκρότηση. Δεν «μεγάλωσε», δεν παιδεύτηκε, ούτε εκπαιδεύτηκε, δεν διαπαιδαγωγήθηκε, ούτε διδάχτηκε τίποτε συμβατικό ή τεχνητό. Βλέπει κατ’ ευθείαν τον κόσμο ως το θαύμα που είναι και «τρελαίνεται»! Επαναστατεί. Αν είναι δυνατόν, φωνάζει, αυτή την ομορφιά, αυτό το απίστευτο θαύμα να το υποβαθμίζετε με αυτό τον χυδαίο τρόπο, σε αυτό που νομίζετε πως είναι το μόνο που υπάρχει.

Γράφεις με ευγνωμοσύνη

Βουτώντας την πένα σου

στο ασήμι της θάλασσας

που σε κοιτάζει αμετάβλητη (σ. 32)

Και λίγο πιο πριν:

…τα κύματα να λάμπουν σα ψυχή

που αναδύεται στην αίσθηση

η μικρή κολόκα μοιρασμένη στα δυο και οι παλάμες σου

να με ξεπλένουν απ’ την αρμύρα

Όλα γυμνά

Ολόκληρα

Μες στο μυστήριο. (σ. 29)

Σαν ψυχή, λοιπόν, που αναδύεται στην αίσθηση ή όπως αλλιώς θα λέγαμε «άστραψε φως και γνώρισε ο νιος τον εαυτό του.»!

Μπορεί να σε ανεβάσει από το βυθό τής αβύσσου

Με μιαν αστραφτερή ματιά της

Λίγο σαν το Θεό

Η θάλασσα (σ. 35)

Διαβάζοντας κανείς τους στίχους της Έλενας Τουμαζή πλημμυρίζεται από καταιγισμό συναισθημάτων και συλλογισμών. Ενοείδια, μπορεί να σκεφτεί κανείς, ήταν ή είναι η κατάσταση του όντος πριν τη Δημιουργία ως μια, απροσέγγιστη, πέραν της ανθρώπινης νόησης, ουσία. Ο κόσμος που ξέρουμε, μέσα στον οποίο ζούμε, υπάρχει για μας στην πολυμορφία του, όχι στην ενοείδιά του. Το γεγονός ότι η ποίηση της Έλενας αναδεικνύει την ατομικότητα και τη μοναδικότητα τής ιδίας μέσα στην πολυμορφία ως αυτή που «όφειλαν» να έχουν και όλοι οι άλλοι, αποτελεί αφ’ εαυτού αίτημα και οδό επιστροφής στην απλή μια ουσία τής προέλευσής μας. Τι άλλο είναι ο λυρισμός παρά έκσταση, πυροδοτημένη από τη θέαση της ενοείδιας στην πολυμορφία;

Ανέβα όνομα

Ανέβα φωνή

Ανέβα λόγε

Άβε Μαρία

Ανέβα τραγούδι του εαυτού

Και ατένισε με ευθύτητα

Τον άλλον

Και να

Τοπίο απρόσμενο ανέρχεται με νερά

Καλαμιές

Αποδημητικά πουλιά

Βαμμένα χρώματα απαλά μπλε

Πράσινα ώχρες που δεν τολμούν λες

Να επιβληθούν ολότελα

Φοβούνται μη χαθούν

Στο χάραμα

Από βλέμμα αχόρταγο αρπακτικό

Προτού η ανάσα τους γυαλίσει κι απλωθεί

στο φως Και να

Που η Λήθη πάλι τα ρουφά

Πουλιά του πόθου τρομαγμένα (σ. 59)

Πράγματι, μόνο αν είσαι ένα μαζί τους μπορείς να τα δεις. Γι’ αυτό και «φοβούνται μη χαθούν» αν ιδωθούν με βλέμμα από αλλού, από γωνία που δεν συλλαμβάνει την πολυμορφία τού ενός, βλέπει σαν ξένο το ίδιον, το δικό και το όμοιο και γίνεται έτσι αρπακτικά καταστροφική. Η μνήμη, η μνήμη είναι ο δεσμός, που αν λείπει, τρομαγμένα τα πουλιά του πόθου εξαφανίζονται. Μνήμη που ο πατήρ γεννήτωρ (σ. 61) τη ράβει αν πάθει ζημιά με τι άλλο παρά μια πευκοβελόνα – όχι χωρίς πόνο για τον πάσχοντα – για να χαθεί αθόρυβα μετά την επέμβαση, στο δικό του, απροσέγγιστο, πέραν των «δικαιωμάτων» μας, όσο έχουν έτσι τα πράματα, δάσος.

«O έρωτας δεν είναι αυτό που ξέρουμε», προτάσσει τα λόγια τού Ελύτη, στο τελευταίο μέρος τού βιβλίου της η Έλενα, «μήτε αυτό που οι μάγοι διατείνονται, αλλά ζωή δεύτερη ατραυμάτιστη στον αιώνα.»

Δεν θα μπορούσα να πω πού ακριβώς η ποίηση σμίγεται με τη θεολογία. Όταν, όμως, διαβάζω στίχους, όπως «Ομορφιά / είσαι η μόνη μου πατρίδα», στίχους για μια νέα γλώσσα, που ως πλοίο από την εξορία κι ως «φόρεμα έσχατης γύμνιας» θα μας οδηγήσει πίσω στου «ηδύτατου νόστου τής πατρίδας το ακρογιάλι», όπου η καρδιά θα τελειώσει εκείνο το άσμα των Ασμάτων, «που ο χρόνος με τις αφηγήσεις / τις μοιρασιές / τα καίρια πλήγματά του / άφησε / ημιτελές», όταν διαβάζω στίχους όπως, «Γέννησέ με / πατρίδα ξανά / Τώρα που όλοι έκαμαν τον κύκλο τους / Μέμνησο ταπεινωμένων», αλλά και στίχους όπως, «Το κορμί της / Κρατά ζεστό / Τον αρχέγονο λώρο / Του ονείρου», πώς να μη φέρω στο νου μου τέτοια λόγια, όπως: «τα πλήθη μη χωρήσαντα το ενοειδές της ερωτικής θεωνυμίας, οικείως εαυτοίς επί το μεριστόν και σωματοπρεπή και διηρημένον εξωλίσθησαν… αχώρητον γαρ εστί τω πλήθει το ενιαίον του θείου και ενός έρωτος…»

Όμως, επειδή «έστι και εκστατικός ο θείος έρως, ουκ εών εαυτών είναι τους εραστάς, αλλά των ερωμένων… τολμητέον και τούτο υπέρ αληθείας ειπείν, ότι και αυτός ο πάντων αίτιος… δι’ υπερβολήν τής ερωτικής αγαθότητος… ουκ είασεν αυτόν άγονον εν εαυτώ μένειν, … και εκ του υπέρ πάντα και πάντων εξηρημένου έξω εαυτού γίνεται… προς το εν πάσι κατάγεται κατ’ εκστατικήν υπερούσιον δύναμιν… εις το πρακτικεύεσθαι κατά την απάντων γενητικήν υπερβολήν..», ώστε τα «πάντα ποιεί, πάντα τελειοί, πάντα συνέχει, πάντα επιστρέφει…»

Με αυτή την αίσθηση «λάμπουν τα κύματα σαν ψυχή που αναδύεται…» Μια «μικρή κολόκα μοιρασμένη στα δυο…, δυο παλάμες να σε ξεπλένουν από την αρμύρα, όλα γυμνά κι ολόκληρα μες το μυστήριο …», που αποκαλύπτεται.

Άντης Ροδίτης