Τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας είναι η αφορμή για να συζητηθεί η αναγκαιότητα μιας βαθιάς επανεκκίνησης της πολιτικής της Ευρώπης έναντι του Αζερμπαϊτζάν. Αυτό αφορά το Καραμπάχ, αλλά δεν είναι καν αυτό το θέμα, γράφει ο ειδικός του Ευρωπαϊκού Κέντρου Carnegie, Thomas de Waal.

«Το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησε στρατιωτική δύναμη στις 19 Σεπτεμβρίου για να διεκδικήσει τα αρμενικά εδάφη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, περνώντας τις κόκκινες γραμμές που είχαν χαράξει για τον εαυτό του τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι συνέπειες είναι καταστροφικές. Υπάρχουν εκατοντάδες θύματα Φοβούμενοι για το μέλλον τους, χιλιάδες Αρμένιοι του Καραμπάχ πήραν τον δρόμο μετανάστευσης από την πατρίδα τους στην Αρμενία. Πολλοί στις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον αισθάνονται σοκαρισμένοι και εξαπατημένοι από τη χρήση βίας από το Αζερμπαϊτζάν. Μέχρι την τελευταία στιγμή, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ φέρεται να διαβεβαίωσε συνομιλητές υψηλού επιπέδου, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, ότι δεν θα εξαπολύσει στρατιωτική επιχείρηση. Η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Ανναλένα Μπέρμποκ το εξέφρασε πιο ξεκάθαρα στον ΟΗΕ.

«Με το να παραβιάσει τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις του ότι θα απέχει από τη χρήση βίας, το Μπακού έχει προκαλέσει μεγάλο πόνο σε έναν ήδη καταπιεσμένο λαό». ” Εκτός από αυτό, το Αζερμπαϊτζάν πήρε σχεδόν όλα όσα ήθελε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Μετά από χρόνια αδιεξόδου και πολλές ασάφειες, οι Αρμένιοι του Καραμπάχ συμφώνησαν να διαπραγματευτούν με το Μπακού, κάτι που θα οδηγούσε σε μια συμφωνία μερικής ολοκλήρωσης με το Αζερμπαϊτζάν. Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν προσχώρησε στους διεθνείς κανόνες αναγνωρίζοντας την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν, συμπεριλαμβανομένου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Επομένως, αυτό δεν μπορεί να είναι φυσιολογικό. Το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι τώρα κρίσιμο. Το Μπακού ισχυρίζεται ότι έχει τον πλήρη έλεγχο στην περιοχή και ότι οι εναπομείναντες Αρμένιοι δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν. Υπάρχουν πολυάριθμες αναφορές από αρμενικές πηγές για κακοποίηση από τους στρατιώτες του Αζερμπαϊτζάν. Έχοντας μέχρι στιγμής απορρίψει τις προσπάθειες να σταλεί μια διεθνής αποστολή παρακολούθησης στην περιοχή, το Μπακού φέρει βαρύτατη ευθύνη. Στην ψηφιακή εποχή, δεν είναι εύκολο να κρύψει κανείς εγκλήματα πολέμου. Εάν επιβεβαιωθούν οι θηριωδίες ή εάν οι εναπομείναντες του Καραμπάχ είναι βάναυσα κακοποιημένοι, θα πρέπει να υπάρξουν εκκλήσεις για τη δίωξη των εμπλεκόμενων δραστών, καθώς και για την παραπομπή των υποθέσεων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις είναι επίσης σημαντικές. Το γεγονός ότι οι δυτικοί παράγοντες έχουν μείνει έκπληκτοι ενισχύει την υπόνοια ότι ο Αλίγιεφ συντόνισε εκ των προτέρων τη στρατιωτική του επίθεση με τη Μόσχα και ότι μπαίνει σε στενότερη σχέση με τη Ρωσία.

Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό επειδή το επόμενο μεγάλο ζήτημα είναι η σχεδιαζόμενη διαδρομή μεταφοράς μέσω της Αρμενίας προς το αζέρικο θύλακα  Ναχιτζεβάν. Η Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία έχουν κοινό συμφέρον να επιβάλουν τη δική τους εκδοχή αυτού που οι δύο τελευταίες αποκαλούν διάδρομο Ζανγκεζούρ, με όσο το δυνατόν μικρότερο αρμενικό έλεγχο στη διαδρομή – και ενδεχομένως με τη βία.

Ο Αλίγιεφ έχει επίσης αρχίσει να χρησιμοποιεί τον όρο “Δυτικό Αζερμπαϊτζάν” για να περιγράψει τη Νότια Αρμενία, επίσης γνωστή ως Ζανγκεζούρ, όπου ζούσε ένας σημαντικός πληθυσμός του Αζερμπαϊτζάν στις αρχές του εικοστού αιώνα. Τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, περιέγραψε τη δημιουργία μιας «κοινότητας του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν» και δήλωσε ότι «θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να επιστρέψουν στα πατρογονικά εδάφη τους”.

Ο Αλίεφ κατέστησε σαφές ότι η επιστροφή θα πραγματοποιηθεί «ειρηνικά».

Πόσο σοβαρές είναι λοιπόν αυτές οι διαβεβαιώσεις μετά από αυτό που συνέβη στο Καραμπάχ;

Τον Ιούλιο του 2022, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πήγε στο Μπακού, χωρίς να χρησιμοποιήσει δημόσια τις λέξεις «σύγκρουση», «ειρήνη» ή «Αρμενία» και υπέγραψε συμφωνία με τον «εταίρο» της ΕΕ Αζερμπαϊτζάν για την προμήθεια πρόσθετων ποσοτήτων φυσικού αερίου προς την ΕΕ.

Το Αζερμπαϊτζάν θα είναι πάντα ένας συγκοινωνιακός κόμβος, αλλά υπάρχουν δύο αποχρώσεις.

Πρώτον, οι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η συμφωνία της ΕΕ για το φυσικό αέριο είναι απίθανο να αποδώσει τις υποσχεθείσες μεγάλες ποσότητες προμηθειών φυσικού αερίου.

Σε κάθε περίπτωση, είναι ένα μειούμενο κεφάλαιο στη μετάβαση σε μια «πράσινη» οικονομία. Για να επιτευχθεί ένα επίπεδο εξαγωγών άνω των 3 ή 4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων θα απαιτηθεί εκσυγχρονισμός της υποδομής και αναγνώριση του γεγονότος που συχνά παραβλέπεται ότι η Ρωσία και το Ιράν είναι επίσης ενδιαφερόμενα μέρη στον αγωγό φυσικού αερίου του Νοτίου Καυκάσου.

Δεύτερον, η διασυνδεσιμότητα και οι συγκρούσεις είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η διαδρομή «Κεντρικός Διάδρομος», η οποία έρχεται από την Κίνα και περνά στην Ευρώπη μέσω της Κεντρικής Ασίας και του Νοτίου Καυκάσου, είναι μια διαδρομή που καλύπτει πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αρμενίας. Για να λειτουργήσει χρειάζεται περιφερειακή συνεργασία – και σχεδόν σίγουρα χρηματοδότηση από τις δυτικές κυβερνήσεις και τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Εν κατακλείδι, είναι καιρός η ΕΕ να διαπραγματευτεί σκληρότερα με το Αζερμπαϊτζάν», γράφει ο Thomas de Waal.