Η προσθήκη της Αργεντινής, της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας, του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων δεν θα σηματοδοτήσει το τέλος της προσπάθειάς τους να διευρύνουν το σύμφωνο, όπως λένε.

Πρόκειται μόνο για το πρώτο στάδιο μιας ευρύτερης επέκτασης η οποία έχει ως σκοπό να δώσει στις αναπτυσσόμενες χώρες περισσότερο λόγο στην παγκόσμια διακυβέρνηση.

Η νέα, διευρυμένη ομάδα δεν θα βρει ευκολότερη την ευθυγράμμιση των συμφερόντων και των πολιτικών των μελών της σε σχέση με την παλιά. Πιθανότατα, η διεύρυνση θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολο τον αποτελεσματικό συντονισμό.

Υπό αυτή την έννοια, η ανακοίνωση είναι λιγότερο σημαντική απ’ ό,τι θα ήθελαν να πιστεύουν οι συντάκτες της. Ωστόσο, δεν έχουμε σε καμία περίπτωση να κάνουμε εδώ με ένα “μη γεγονός”. Θα μπορούσε να αποδυναμώσει τα υπάρχοντα κανάλια συνεργασίας σε μια εποχή που η συλλογική δράση για τις παγκόσμιες απειλές δεν ήταν ποτέ πιο επείγουσα.

Η αυξανόμενη διάθεση για μια εναλλακτική λύση στην επικρατούσα διεθνή τάξη είναι από μόνη της σημαντική – και σηματοδοτεί μια αποτυχία της ηγεσίας των ΗΠΑ.

Αρχιτέκτονες

Η Κίνα είναι ο κύριος αρχιτέκτονας και επί μακρόν υποστηρικτής της επέκτασης της ομάδας, θεωρώντας την ως έναν τρόπο να ασκήσει τη δική της οικονομική και γεωπολιτική ηγεσία. Η Ρωσία, ανυπόμονη να βρει νέους οικονομικούς εταίρους και να καλύψει το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία, ήταν επίσης ενθουσιώδης.

Αν και οι υπόλοιποι BRICS είχαν αρχικά αμφιβολίες, μη θέλοντας να δουν την ομάδα να ευθυγραμμίζεται πιο σταθερά ενάντια στις ΗΠΑ και τους εταίρους τους στην G7, συμφώνησαν τελικά στη διεύρυνση. Παρά τις διαφορές τους, οι BRICS-11 προφανώς συμφωνούν ότι οι τρέχοντες παγκόσμιοι κανόνες και θεσμοί δεν εξυπηρετούν επαρκώς τα συμφέροντά τους.

Το περιθώριο για την ομάδα να τα πάει καλύτερα είναι περιορισμένο, στην καλύτερη περίπτωση. Το 2016, τα μέλη δημιούργησαν έναν κοινό μηχανισμό διευκόλυνσης ρευστότητας, ο οποίος τους επιτρέπει να δανείζουν το ένα το άλλο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και προσφέροντας μια εναλλακτική λύση στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Δημιούργησαν τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, με πρότυπο την Παγκόσμια Τράπεζα, ενώ η Κίνα χρηματοδότησε προγράμματα υποδομών ως μέρος της πρωτοβουλίας “Belt and Road” (Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος).

Ήλπιζαν να αναπτύξουν νέες εμπορικές ρυθμίσεις εκτός του πεδίου αρμοδιοτήτων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Είχαν μιλήσει ακόμη και για τη δημιουργία ενός νέου νομίσματος το οποίο θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να θωρακίσει τα μέλη των BRICS από την κυριαρχία του δολαρίου των ΗΠΑ.

Μέχρι στιγμής, όσον αφορά την προώθηση της σταθερότητας και τη διεύρυνση του οικονομικού δυναμικού τους, αυτές οι προσπάθειες δεν έχουν κάνει σχεδόν καμία διαφορά. Ακόμη χειρότερα, παραγκωνίζοντας τους υφιστάμενους θεσμούς, έχουν δυσκολέψει την πραγματικά πολυμερή συνεργασία.

Δικαιολογημένη δυσαρέσκεια

Κατά κάποιο τρόπο, όμως, η δυσαρέσκεια είναι δικαιολογημένη. Δεν είναι τυχαίο ότι οι BRICS-11 έρχονται μετά την απομάκρυνση των ΗΠΑ από την οικονομική ηγεσία – επιταχύνθηκε από την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ και επιβεβαιώθηκε από εκείνη του Τζο Μπάιντεν.

Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα βρίσκονται ολοένα και περισσότερο χωρίς πηδάλιο. Ο ΠΟΕ είναι σχεδόν εντελώς ανενεργός, έχοντας “παγώσει” λόγω της σκόπιμης παρεμπόδισης της λειτουργίας του από τις ΗΠΑ. Η οργανωτική αρχή της πολιτικής των ΗΠΑ δεν είναι πλέον η παγκόσμια ευημερία αλλά το “Made in America”.

Οι αναδυόμενες οικονομίες μπορούν να συγχωρεθούν που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις σε μια παγκόσμια τάξη πραγμάτων που φαίνεται να τις θεωρεί τελευταία προτεραιότητα.

Ο χρόνος αυτής της στροφής δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερος. Τα υψηλότερα επιτόκια προστίθενται στις οικονομικές πιέσεις που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Εάν μια νέα παγκόσμια κρίση χρέους βρίσκεται μπροστά μας, η ζημιά δεν θα μπορέσει να περιοριστεί σε στενό εύρος. Το κόστος της κλιματικής αλλαγής αυξάνεται και οι προσπάθειες των παλιών και μελλοντικών BRICS για τον περιορισμό του θα είναι καθοριστικές. Αυτές οι προκλήσεις είναι αναπόφευκτα παγκόσμιες και απαιτούν μια συνεργατική παγκόσμια απάντηση.

Όλα αυτά καθιστούν την πολυδιάσπαση της πολυμερούς τάξης πραγμάτων εξαιρετικά επικίνδυνη. Με αφορμή και “καμπανάκι κινδύνου” τη διεύρυνση των BRICS, οι ΗΠΑ και οι εταίροι τους θα πρέπει να εργαστούν επειγόντως για να την επισκευάσουν.

BloombergOpinion