Προς αναζήτηση κοινού βηματισμού βρίσκονται Τουρκία και ΕΕ, στο πλαίσιο διαμόρφωσης ενός νέου πλαισίου ευρωτουρκικών σχέσεων, «με στρατηγικό και μακρόπνοο τρόπο», στη βάση των όρων εντολής της Συνόδου Κορυφής του Ιουνίου, με τις εταιρικές σχέσεις και το ζήτημα της Τελωνειακής Ένωσης να τίθενται στο επίκεντρο των συζητήσεων.

Στο πλαίσιο της διαδικασίας επαναπροσέγγισης της Άγκυρας και δεδομένου ότι εκκρεμούν μια σειρά από ανοικτά ζητήματα, η ΕΕ προτίθεται να παρατείνει τη συζήτηση των ευρωτουρκικών από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου, όπως ατύπως είχε οριστεί, στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, οπότε και ο Ύπατος Εκπρόσωπος θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την κατάσταση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας.

Όπως μας ανέφεραν πηγές από τις Βρυξέλλες, κράτη –μέλη της ένωσης δεν θεωρούν ευνοϊκές τις συνθήκες και αναμένουν να ξεκαθαρίσουν μια σειρά από ζητήματα, προσδοκώντας από την Άγκυρα να επιδείξει βήματα καλής θέλησης, τα οποία να αιτιολογούν την αναθέρμανση των σχέσεων.

Καταρχάς, όπως μας ανέφεραν οι ίδιες πηγές, αναμένονται εξελίξεις γύρω από την επισιτιστική κρίση και τα σιτηρά της Ουκρανίας, ένα ζήτημα στο οποίο ο Ταγίπ Ερντογάν διαδραματίζει διαμεσολαβητικό ρόλο.  Χαρακτηριστική είναι η στάση του Τούρκου Προέδρου στην πρόσφατη συνάντηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, όπου δήλωσε ότι η Άγκυρα προετοιμάζει με τον ΟΗΕ «νέες προτάσεις» για την αναβίωση της συμφωνίας, ενώ την ίδια ώρα κάλεσε την Ουκρανία να χαλαρώσει τη διαπραγματευτική της στάση.

Παράλληλα, εκκρεμεί η επικύρωση του αιτήματος ένταξης της Σουηδίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία από την τουρκική εθνοσυνέλευση. Η Στοκχόλμη ελπίζει ότι η Άγκυρα θα επικυρώσει την ένταξη, όταν το τουρκικό κοινοβούλιο συνεδριάσει εκ νέου τον Οκτώβριο, όπως συμφωνήθηκε με τον Ταγίπ Ερντογάν, στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο. Από την άλλη, ο πρόεδρος της Τουρκίας συνδέει άμεσα την επικύρωση από την Άγκυρα της ένταξης της Σουηδίας στο NATO με την παροχή στη χώρα του αναβαθμισμένων αεροσκαφών F-16 από τις ΗΠΑ.

Την ίδια ώρα, υπό εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με άμεσο αντίκτυπο στα ευρωτουρκικά, όπου και αναμένονται συμφωνίες, τουλάχιστον σε ζητήματα χαμηλής πολιτικής. Στο τετ-α-τετ της Νέας Υόρκης, Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συμφώνησαν στον οδικό χάρτη επαφών των δύο χωρών, o oποίος περιλαμβάνει: συναντήσεις στα μέσα Οκτωβρίου των αρμόδιων για τον πολιτικό διάλογο, θετική ατζέντα των υφυπουργών Εξωτερικών, συναντήσεις εντός Νοεμβρίου για τα ΜΟΕ και συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας στις 7 Δεκεμβρίου στη Θεσσαλονίκη.

Ρεκόρ εμπορικών συναλλαγών Τουρκίας – ΕΕ

Μια σημαντική παράμετρος στην εξίσωση των ευρωτουρκικών σχέσεων, που πρέπει να ληφθεί υπόψη, δεδομένου πως οι εταιρικές σχέσεις αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο των σχέσεων των δύο πλευρών, αποτελεί η καταγραφή ρεκόρ εμπορικών συναλλαγών, ύψους 200 δισ δολαρίων.  Κι αυτό, καθώς η Άγκυρα επιδιώκει να συνδέσει την ενίσχυση των εμπορικών σχέσεων με την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης, που αποτελεί και το βασικό θέμα συζήτησης ανάμεσα σε Ευρωπαίους και Τούρκους αξιωματούχους, προσθέτοντας με αυτό τον τρόπο ακόμη ένα διαπραγματευτικο όπλο στη φαρέτρα της, πέραν από τη γεωστρατηγική της θέση.

Ενδεικτικές είναι οι αναφορές του Τούρκου υπουργού Εμπορίου, Ομέρ Μπολάτ, στη γραπτή ανακοίνωση που εξεδωσε μετά από την τηλεδιάσκεψή με τον Επίτροπο Εμπορίου, Βάλντις Ντομπρόβσκις τον Αύγουστο, οπού εξέφρασε ικανοποίηση  για το γεγονός ότι ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών έφτασε στα 200 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, ενώ τόνισε τη σημασία της προώθησης των εμπορικών σχέσεων. Παράλληλα επεσήμανε ότι «αναμένεται να ξεκινήσουν οι διαβουλεύσεις επικαιροποίησης της Τελωνειακής Ένωσης για την ανάπτυξη των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ και σημείωσε ότι η διαδικασία είναι σημαντική για τη δημιουργία μιας θετικής ατζέντας μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ».

Από την άλλη, είναι σαφές πως οι οικονομικές σχέσεις αλληλεξάρτησης θα μπορούσαν να καταστούν κι εργαλείο πίεσης προς την Άγκυρα, ένεκα των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει. Και εδώ εντοπίζεται η μεγάλη πρόκληση για τη Λευκωσία, για το τι θα επιτύχει στη συνέχεια, δεδομένου ότι συνδέει την εξέλιξη των ευρωτουρκικών με το Κυπριακό.

Πώς βλέπει η Λευκωσία το ζήτημα

Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου θεωρείται από τη Λευκωσία ορόσημο στο Κυπριακό, μετά από τη Νέα Υόρκη και την άρνηση του Ερσίν Τατάρ να αποδεχθεί διορισμό απεσταλμένου του ΟΗΕ.

Όσον αφορά το πώς βλέπει η Λευκωσία τη συνέχιση της συζήτησης στα ευρωτουρκικά, όπως πληροφορούμαστε από αρμόδιες πηγές και δεδομένου ότι καταβάλλεται προσπάθεια διασύνδεσης των ευρωτουρκικών με το Κυπριακό, προσεγγίζεται θετικά το γεγονός ότι αφήνεται περισσότερος χρόνος στην Τουρκία για να επιδείξει πνεύμα συνεργασίας και βήματα καλής θέλησης.

Άλλωστε, πολιτική του Προέδρου της Δημοκρατίας ήταν εξαρχής η σύνδεση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας – ΕΕ με τις εξελίξεις στο Κυπριακό, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει στην έξοδο από το σημερινό αδιέξοδο, λόγω της αδιαλλαξίας της Άγκυρας. 

Από την άλλη πλευρά, είναι σαφές ότι η Λευκωσία δεν προτίθεται να συναινέσει στη διαμόρφωση μιας νέας εταιρικής σχέσης ΕΕ – Τουρκίας, με αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης και φιλελευθεροποίηση των θεωρήσεων εισόδου, εάν η Άγκυρα δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας, με βάση και το διαπραγματευτικό πλαίσιο.

Φιλελεύθερος