Ιστορία
, Κωνσταντίνος Φωτιάδης
, Πολιτισμός
9 Σεπτεμβρίου 2023
Κωνσταντίνος Φωτιάδης: Αποχαιρετούμε τον Δημήτρη Τομπαΐδη
Γράφει ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης
Ο Ομότιμος Καθηγητής Γλωσσολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Δημήτρης Τομπαΐδης (1933-2023), ο διακεκριμένος επιστήμονας- ερευνητής συνέδεσε μεγάλο μέρος της ζωής του με την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (Ε.Π.Μ.) και γενικότερα με την προβολή της ιστορίας και του πολιτισμού του Ελληνισμού του Πόντου. Μάλιστα, η προσωπική του ενασχόληση ως γλωσσολόγου με την ποντιακή διάλεκτο αποτελεί σημαντικότατη παρακαταθήκη για τους μελετητές.
Διετέλεσε Πρόεδρος της Ε.Π.Μ. από το 1990 έως το 2010 και στη διάρκεια της 20ετούς προεδρίας του η Ε.Π.Μ., με νέο Καταστατικό, διεύρυνε τις δράσεις της και απέκτησε νέες δυνατότητες στην προσέγγιση των επιστημόνων αλλά και του ευρύτερου κοινού.
Επί των ημερών του, στο νέο κτίριο με την επωνυμία «Στέγη Κειμηλίων του Ελληνισμού του Πόντου» (Αγνώστων Μαρτύρων 73, Νέα Σμύρνη), λειτούργησαν τα νέα γραφεία της, το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ποντιακού Ελληνισμού (από το 1998), η Βιβλιοθήκη-Αναγνωστήριο (από το 1990) και χώροι εκδηλώσεων, συνεδρίων, αποθήκευσης των εκδόσεων και φύλαξης των ιστορικών κειμηλίων.
Το Μουσείο Ποντιακού Ελληνισμού εγκαινίασε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος (15-2-1998) και η εκδήλωση συνέπεσε με τον εορτασμό των 70 χρόνων από την ίδρυση της Ε.Π.Μ. (1927). Ως μέλος
του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM), συμμετέχει στις δράσεις του και παίρνει μέρος και σε δραστηριότητες του Υπουργείου Πολιτισμού.
Επιπρόσθετα, το κτίριο της Ε.Π.Μ. κόσμησαν οι προτομές του Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου Φιλιππίδη, Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος και πρώτου προέδρου της Ε.Π.Μ. και του Ισαάκ Λαυρεντίδη, Αντιπροέδρου της Βουλής των Ελλήνων και Επιτίμου Προέδρου της.
Το όραμά του Δημήτρη Τομπαΐδη ήταν «Η Επιτροπή να μην κλειστεί στον εαυτό της, αλλά να βγει προς τα έξω» και προς την κατεύθυνση αυτή αναλήφθηκαν πολλές πρωτοβουλίες και πραγματοποιήθηκαν πολλές εκδηλώσεις. Ενδεικτικά:
– Φιλοξενία Ελληνικής Νεολαίας Τιφλίδας (18-21/8/1990)
– Ομιλία Βίκτορα Σαρηγιαννίδη με τίτλο «Το χρυσάφι της Βακτριανής» (15-1- 1992) και ενίσχυση του ανασκαφικού του έργου.
– Διεθνής Επιστημονική Διημερίδα «Η ποντιακή διάλεκτος άλλοτε και τώρα» (8-9 Οκτωβρίου 1994). Οι ανακοινώσεις του συνεδρίου και τα πρακτικά συμπεριλαμβάνονται στον Τόμο 46 του «Αρχείου Πόντου» (1995).
– Ερευνητικό πρόγραμμα για τη μελέτη της γλώσσας των Ελλήνων της Αζοφικής (1995-1996). Η Αποστολή καλύφθηκε οικονομικά από το Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων. Συγκροτήθηκε για τη συγκεκριμένη έρευνα γλωσσοσυλλεκτική ομάδα από επιστήμονες γλωσσολόγους, εφοδιασμένη με κατάλληλα όργανα, ενώ το ερευνητικό υλικό βρίσκεται δημοσιευμένο στο Παράρτημα 20 του «Αρχείου Πόντου» (1999).
– Ημερίδα αφιερωμένη στον Αρχιμανδρίτη Άνθιμο Παπαδόπουλο, δεύτερο πρόεδρο της Ε.Π.Μ. (23-11-2002)
– Ημερίδα για την 800ή επέτειο από την ίδρυση της Αυτοκρατορίας Τραπεζούντας (21-11-2004)
– Φιλολογικό μνημόσυνο για τον Οδυσσέα Λαμψίδη, τρίτο πρόεδρο της Ε.Π.Μ. (21-10-2007)
– Τιμητικές εκδηλώσεις για τα γηραιότερα ενεργά μέλη της Ε.Π.Μ. Απόστολο Σουμελίδη, Αντιπρόεδρο (30-1-1994), Αθηνά Μακρίδου-Καλλιγά, Γεν. Γραμματέα (29-1-1995) και Ισαάκ Λαυρεντίδη, Επίτιμο Πρόεδρο (8-12-1995), καθώς και Βίκτορα Σαρηγιαννίδη, επίτιμο μέλος (23-11-2009).
– Καθοριστική υπήρξε, επιπλέον, η συμμετοχή της Ε.Π.Μ. στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κοινωνία της Πληροφορίας, καθώς έτσι άνοιξαν τα αρχεία της στο ευρύ κοινό, μέσω του διαδικτύου (www.epm.gr)
Παράλληλα, στα πλαίσια επετείων, όπως είναι η 19η Μαΐου, επιδιώχθηκε και πραγματοποιήθηκαν συνεργασίες με Εκδοτικούς Οίκους, με τον Τύπο, με την Ραδιοτηλεόραση και άλλους φορείς, ώστε να παραχθούν ταινίες, ντοκιμαντέρ, να διοργανωθούν εκθέσεις και να πραγματοποιηθούν δράσεις με την αξιοποίηση υλικού από το Αρχείο τής Ε.Π.Μ. και τη συλλογή κειμηλίων του Μουσείου, όπως η Έκθεση της Βουλής των Ελλήνων με τίτλο «Οι Έλληνες της διασποράς» (12-12-2006). Μάλιστα, στα πλαίσια της Ολυμπιάδας, όψεις του
Μουσείου βιντεοσκοπήθηκαν και προβλήθηκαν στην ενημερωτική εκδήλωση για τους δημοσιογράφους στο Ζάππειο (19-8-2004). Το έργο της Ε.Π.Μ. παρουσιάστηκε και σε διάφορους άλλους εκθεσιακούς χώρους, όπως στα Σούρμενα (1992), στη Μόσχα (1993), στην Καλλιθέα (2005, 2006) και αλλού.
Ο Δημήτρης Τομπαΐδης, ως Διευθυντής του «Αρχείου Πόντου» (1990-2010), φρόντισε για τη θέσπιση νέου Κανονισμού και έδωσε νέα ώθηση στο επιστημονικό περιοδικό αλλά και γενικότερα στο εκδοτικό έργο της Ε.Π.Μ., το οποίο εμπλουτίστηκε.
Ειδικότερα, στη διάρκεια της θητείας του, εκτός από τους Τόμους 43 έως 52 του «Αρχείου Πόντου», κυκλοφόρησαν και τα Παραρτήματα (αυτοτελείς εκδόσεις) του «Αρχείου Πόντου» 18 έως 25. Επίσης, έγιναν επανεκδόσεις- ανατυπώσεις παλαιότερων εκδόσεων (13 Τόμων και 10 Παραρτημάτων) και είδε το φως και άλλο εκδοτικό υλικό, όπως η Χαλκογραφία «Η Ιστορία της Μονής Παναγίας Σουμελά στον Πόντο του 1840», ο Χάρτης «Ο διεκδικούμενος (1918-1922) Πόντος», Κάρτες του Μουσείου, Ενημερωτικά φυλλάδια κ.ά.
Η προσφορά του Δημήτρη Τομπαΐδη στην Επιτροπή Ποντιακών Μελετών συνδέεται και με ενέργειες όπως η δωρεά στο Μουσείο οικογενειακού κειμηλίου (εικόνα «Παναγία Γλυκοφιλούσα»), η δωρεά μεγάλου μέρους της Βιβλιοθήκης του, αλλά και η παραχώρηση της αμοιβής του από ερευνητικό πρόγραμμα.
Ακόμη, επί των ημερών του, η Ε.Π.Μ. βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την 70ετή δράση της στη διατήρηση και διάδοση της πατρογονικής κληρονομιάς των Ελλήνων του Πόντου, με την απονομή αργυρού μεταλλίου (30-12-1997).
Η ανεκτίμητη προσφορά τού Δημήτρη Τομπαΐδη στο χώρο της επιστήμης, της έρευνας και γενικότερα των γραμμάτων αναγνωρίστηκε από πολλούς φορείς. Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών τίμησε τον άξιο Πρόεδρό της με το βραβείο του Άνθιμου Παπαδόπουλου και τον ανακήρυξε Επίτιμο Πρόεδρο σε ειδική εκδήλωση (16-12-2012).
Τα μέλη της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών και γενικότερα οι Πόντιοι οφείλουμε πολλά στον Δημήτρη Τομπαΐδη.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Ποντιακά γραμματικά», Αρχείον Πόντου, τόμ. 26 (1964), σσ. 150-158
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Οι παραγωγικές υποκοριστικές καταλήξεις στα γλωσσικά ιδιώματα του Πόντου», Αρχείον Πόντου, τόμ. 30 (1970), σσ. 13-29
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Ερώτημα προς όλους τους Ποντίους», Αρχείον Πόντου, τόμ. 32 (1972-1973), σσ. 359-360
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Συμβολή στην έρευνα του ονοματικού συνόλου της ποντιακής», Αρχείον Πόντου, τόμ. 36 (1980), σσ. 220-237
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Συμβολή στην έρευνα του λεκτικού συνόλου της ποντιακής: το ρηματικό, το επιρρηματικό και το προθετικό σύνολο», Αρχείον Πόντου, τόμ. 37 (1982), σσ. 16-31
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Φρασεολογικά (τρώει και στέκ -εχ’ κ’ έρται)», Αρχείον Πόντου, τόμ. 39 (1984), σσ. 76-82
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Ποντιακά γραμματικά Β΄», Αρχείον Πόντου, τόμ. 42 (1988-1989), σσ. 7-14
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε. «”Μεταβιβαστικά” ρήματα της ποντιακής», Αρχείον Πόντου, τόμ. 43 (1990-1991), σσ. 3-7
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Κλητικές και γενικές σε -ο από αρσενικά σε -ος στα μεσαιωνικά και νέα ελληνικά, G. S. Henrich, Θεσσαλονίκη 1976», Αρχείον Πόντου, τόμ. 43 (1990- 1991), σσ. 336-342
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Η ρηματική κατάληξη -μες της ποντιακής», Αρχείον Πόντου, τόμ. 44 (1992-1993), σσ. 3-14
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Σωφρόνη Α. Χατζησαββίδη, Φωνολογική ανάλυση της ποντιακής διαλέκτου (ιδίωμα της Ματσούκας), Θεσσαλονίκη 1985», Αρχείον Πόντου, τόμ. 44 (1992-1993), σσ. 327-334
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Η ποντιακή: διαλεκτική μορφή της ελληνικής γλώσσας», Αρχείον Πόντου, τόμ. 45 (1994), σσ. 4-17
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε. «”Μεταβιβαστικά” ρήματα της ποντιακής», Αρχείον Πόντου, τόμ. 45 (1994), σσ. 79-91
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Μ. Κουτίτα-Καϊμάκη, Ο υποκορισμός στην ποντιακή διάλεκτο, Θεσσαλονίκη 1984», Αρχείον Πόντου, τόμ. 45 (1994), σσ. 172-187
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Έναρξη – Σύντομος χαιρετισμός προέδρου Ε.Π.Μ.», Αρχείον Πόντου, τόμ. 46 (1995), σσ. 9-10
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Πανηγυρική συνεδρία. Σύντομη ομιλία του προέδρου της Ε.Π.Μ.», Αρχείον Πόντου, τόμ. 46 (1995), σσ. 275-277
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Οδηγίες για τη γραφή κειμένων στην ποντιακή», Αρχείον Πόντου, τόμ. 47 (1996-1997), σσ. 210- 226
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Πάλι για το απαρέμφατο στην ποντιακή διάλεκτο», τόμ. 48 (1998-1999), σσ. 5-14
ï Συμεωνίδης, Χαράλαμπος Π. – Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «George Drettas, Aspects pontiques, Παρίσι (Assosiation de resherches pluridisciplinaires) 1997, XXVIII + 789 σελ.», Αρχείον Πόντου, τόμ. 48 (1998-1999), σσ. 391-398
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Η μορφολογία και η σύνταξη της ποντιακής διαλέκτου στο έργο του Α. Α. Παπαδόπουλου», Αρχείον Πόντου, τόμ. 50 (2004), σσ. 45-59
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Οι σύνθετες λέξεις στην ποντιακή διάλεκτο (πρώτη συμβολή)», Αρχείον Πόντου, τόμ. 52 (2007), σσ. 7-94
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., «Σωφρόνης Χατζησαββίδης (1950- 2014)», Αρχείον Πόντου, τόμ. 55 (2015), σσ. 421-423
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ – ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
ï Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., Η ποντιακή διάλεκτος: διαλεκτικά χαρακτηριστικά, κατάταξη ιδιωμάτων, διαλεκτικά κείμενα, Αρχείον Πόντου, Παράρτημα 17, Αθήνα: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, 1988, 120 σ.
ï Συμεωνίδης, Χ. – Τομπαΐδης, Δημήτριος Ε., Η σημερινή ελληνική διάλεκτος της Ουκρανίας (περιοχή Μαριούπολης), Αρχείον Πόντου, Παράρτημα 20, Αθήνα: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, 1999, 157 σ.
ï Τομπαΐδης, Δημήτρης – Συμεωνίδης, Χαράλαμπος Π., Συμπλήρωμα στο «Ιστορικόν Λεξικόν της Ποντικής διαλέκτου του Α. Α. Παπαδοπούλου», Αρχείον Πόντου, Παράρτημα 23, Αθήνα: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, 2002, 257σ.
Πρόεδρέ μας, με το έργο σου θα μείνεις στην αιωνιότητα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο FacebookΑκολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook
Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter
Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube