Tου Michael Saunders

Η Ελβετία έχει λάβει μέτρα τους τελευταίους μήνες για να εμβαθύνει τους δεσμούς της με το ΝΑΤΟ με τρόπο που προηγουμένως θεωρούνταν αδιανόητος, προσθέτοντας το όνομά της στη λίστα των ευρωπαϊκών χωρών που αναθεωρούν μακροχρόνιες εθνικές αρχές ασφαλείας στον απόηχο της ευρείας κλίμακος εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Το φλερτ της Βέρνης με το ΝΑΤΟ υποστηρίζεται από τη δημόσια υποστήριξη για στενότερους δεσμούς με τη Συμμαχία, αν και όχι με το κόστος της εγκατάλειψης του καθεστώτος ουδετερότητας της Ελβετίας.

Αναζήτηση ασπίδας

Η πιο ξεκάθαρη έκφραση της νέας πολιτικής στάσης είναι η απόφαση της Ελβετίας τον Ιούλιο του 2023 να υπογράψει μια Επιστολή Πρόθεσης (LOI) για να συμμετάσχει στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Ασπίδας Ουρανού υπό τη Γερμανία (ESSI), μια συλλογική προσπάθεια για τη βελτίωση της ικανότητας αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας της Ευρώπης. Η Ελβετία υπέγραψε την ESSI μαζί με την Αυστρία, ένα άλλο τύποις ουδέτερο ευρωπαϊκό κράτος. Η ESSI στοχεύει να επιτρέψει την πολυεθνική απόκτηση συστημάτων αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας από ευρωπαϊκά έθνη. Τα δύο ουδέτερα κράτη ανεβάζουν τον συνολικό αριθμό των συμμετεχόντων στο ESSI σε 19, συμπεριλαμβανομένων 16 μελών του ΝΑΤΟ και της προσκεκλημένης της Συμμαχίας Σουηδίας. Πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η ιδέα της συμμετοχής της Ελβετίας σε ένα πανευρωπαϊκό αμυντικό έργο ήταν αδιανόητη.

Η ένταξη στο ESSI θα ήταν το τελευταίο ορόσημο στην ευθυγράμμιση του αποθέματος εξοπλισμού της Ελβετίας πιο κοντά στο ΝΑΤΟ. Στο φετινό Εξοπλιστικό Πρόγραμμα, το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο ζήτησε την αγορά πρόσθετων αντιαεροπορικών και πυραυλικής άμυνας PAC-3 MSE, μετά την απόφαση που ελήφθη το προηγούμενο έτος να αγοράσει πέντε μονάδες MIM-104 Patriot, το κύριο σύστημα αεράμυνας του ΝΑΤΟ. Η Βέρνη έχει επίσης δεσμευτεί να αγοράσει 36 Lockheed Martin F-35A Lightning II. Η Ελβετία δήλωσε ότι θα αξιολογήσει το πώς θα μπορούσε να αξιοποιήσει καλύτερα το ESSI για να ενισχύσει την ικανότητα αεράμυνας, ενδεχομένως και μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών. 

Ο κύριος αρχιτέκτονας της αλλαγής της ελβετικής πολιτικής είναι η αντιπρόεδρος

της χώρας και επικεφαλής του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Άμυνας, Πολιτικής Προστασίας και Αθλητισμού, Βιόλα Άμχερντ. Για μεγάλο μέρος του έτους, ζητούσε ισχυρότερη συνεργασία με το ΝΑΤΟ, επισημαίνοντας την Ουκρανία ως απόδειξη της αξίας των διεθνών συνεργασιών. Η υπογραφή του ESSI σημείωνε τη θέση της πολιτικής.

Η Άμχερντ έγραψε ιστορία καθώς έγινε η πρώτη Ελβετή υπουργός που συμμετείχε στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, το κύριο όργανο λήψης πολιτικών αποφάσεων της Συμμαχίας, σε μια επίσκεψη στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ, τον Μάρτιο του 2023. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, ο Ελβετός υπουργός Άμυνας συναντήθηκε με τον Γενικό Γραμματέα Γενς Στόλτενμπεργκ και οι δύο πλευρές εξέφρασαν την επιθυμία για μεγαλύτερη συνεργασία. Ο γενικός γραμματέας δήλωσε ότι η ουδετερότητα της Ελβετίας δεν αποτελεί εμπόδιο στη συνεργασία με το ΝΑΤΟ. 

Λαϊκή υποστήριξη

Η κίνηση της κυβέρνησης χαίρει ευρείας πολιτικής υποστήριξης, σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε φέτος για τη στάση απέναντι στην ασφάλεια. Η δημοσκόπηση έδειξε ότι το 55% των Ελβετών πολιτών, αριθμός ρεκόρ, υποστηρίζει τη μετάβαση προς “στενότερους δεσμούς” με το ΝΑΤΟ, αυξημένο κατά τρεις μονάδες σε σχέση με πέρυσι και δέκα μονάδες υψηλότερο από ό,τι στη δημοσκόπηση του Ιανουαρίου 2021, λίγο προτού η Ρωσία ξεκινήσει την εισβολή της στην Ουκρανία.

Οι ενέργειες της Μόσχας έχουν ήδη οδηγήσει δύο προηγουμένως αδέσμευτα ευρωπαϊκά κράτη στο μαντρί του ΝΑΤΟ. Η Φινλανδία προσχώρησε φέτος και η Σουηδία αναμένει τις εγκρίσεις από τα μέλη της Συμμαχίας για ένταξη. Η Ελβετία δεν είναι ακριβώς σε αυτό το σημείο, αν και η δημόσια υποστήριξη για την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ – και όχι απλώς για τη δημιουργία στενότερων δεσμών – έχει αυξηθεί τον τελευταίο χρόνο. Περίπου το 31% των Ελβετών πολιτών που ερωτήθηκαν υποστηρίζουν την ένταξη στη Συμμαχία. Αν και εξακολουθεί να είναι μειοψηφία, το ποσοστό είναι αυξημένο κατά πέντε μονάδες σε σχέση με το προηγούμενο έτος και πολύ μπροστά από το 21% της υποστήριξης για ένταξη στο ΝΑΤΟ κατά μέσο όρο την τελευταία δεκαετία.

Ακόμα κι αν λιγότερο από το ένα τρίτο του ελβετικού πληθυσμού υποστηρίζει την ένταξη στο ΝΑΤΟ, περισσότεροι από τους μισούς – περίπου το 53% – υποστηρίζουν την ιδέα ότι η ουδετερότητα της χώρας θα πρέπει να της επιτρέψει να διεξάγει κοινό στρατιωτικό αμυντικό σχεδιασμό με το ΝΑΤΟ. Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία αναδείχθηκε ως η πιο συχνή ανησυχία για την ασφάλεια που εντόπισαν οι ερωτηθέντες.

Θεμέλιο της ουδετερότητας

Η Βέρνη μπορεί να είναι πρόθυμη να ενισχύσει τους δεσμούς του ΝΑΤΟ, αλλά περαιτέρω βήματα ​​από αυτό είναι εκτός συζήτησης. Σε αντίθεση με τη Σουηδία και τη Φινλανδία, η Ελβετία απολαμβάνει ένα εδαφικό απόθεμα στη Ρωσία, χωρίς να μοιράζεται άμεσα σύνορα μαζί της. Και περισσότερο από το 90% των Ελβετών πολιτών που ερωτήθηκαν φέτος τάσσονται υπέρ της αρχής της ουδετερότητας της χώρας τους, η οποία ουσιαστικά εμποδίζει τη χώρα να συμμετάσχει στη δέσμευση του Άρθρου 5 για τη συλλογική άμυνα του ΝΑΤΟ.

Η υπόσχεση ουδετερότητας οδήγησε την ελβετική κυβέρνηση να αρνηθεί τα αιτήματα της Δανίας και της Γερμανίας να παράσχουν στην Ουκρανία συγκεκριμένο στρατιωτικό εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων των αρμάτων μάχης Leopard 1 A5. Υπάρχει διεθνής πίεση στην Ελβετία να επανεξετάσει τη νομοθεσία της που εμποδίζει την επανεξαγωγή όπλων, μεταξύ άλλων από τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος έθεσε απευθείας το θέμα σε μια βιντεοκάμερα στο ελβετικό κοινοβούλιο. Οι προσπάθειες της Άνω Βουλής της Ελβετίας να ανανεώσει αυτούς τους κανόνες καταψηφίστηκαν στην Κάτω Βουλή, αντανακλώντας εν μέρει την άποψη του ακροδεξιού Ελβετικού Λαϊκού Κόμματος, το οποίο είπε ότι οι πρόσφατες ενέργειες έχουν ήδη θέσει το κράτος σε κίνδυνο παραβίασης της πολιτικής ουδετερότητας. Ωστόσο, η αλλαγή στη στάση των Ελβετών που ευνοούν την αυξημένη διεθνή συνεργασία είναι αναμφισβήτητη. Φαίνεται όλο και περισσότερο ότι όσο περισσότερο συνεχίζεται η επιθετική εκστρατεία της Ρωσίας, τόσο περισσότερο θα αυξάνεται η ελβετική δημόσια υποστήριξη προς το ΝΑΤΟ. 

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ