Ο νομικός σύμβουλος της Διεθνούς Διαφάνειας Ουκρανίας, Ολεξάντρ Καλιτένκο μιλάει στην «Κ»

Βασίλης Κωστούλας

Η απομάκρυνση του Ολέξιι Ρέζνικοφ από το «τιμόνι» του υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας, εν μέσω ερευνών για οικονομικές ατασθαλίες στη διαχείριση στρατιωτικού υλικού, έχει δημιουργήσει σκιές ως προς τον βαθμό διαφάνειας στον μηχανισμό που διαχειρίζεται και τη δυτική υποστήριξη στον πόλεμο. Ο νομικός σύμβουλος της Διεθνούς Διαφάνειας Ουκρανίας, Ολεξάντρ Καλιτένκο, τονίζει στην «Κ» ότι τα σκάνδαλα που βρήκαν το φως της δημοσιότητας μάλλον αδικούν την ευρύτερη προσπάθεια του προέδρου Ζελένσκι να καταπολεμήσει τη διαφθορά στη χώρα του και δεν κρύβει την προσδοκία της οργάνωσης η αντικατάσταση του υπουργού Άμυνας να φέρει πράγματι «φρέσκια ανάσα» στην πολιτική ηγεσία του ουκρανικού στρατού.

Τι είδους σκάνδαλα έχουν καταγραφεί στο υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας και σε ποιον βαθμό έχει συνδεθεί μαζί τους ο ίδιος ο Ρέζνικοφ;

Ο Ολέξιι Ρέζνικοφ έγινε υπουργός Άμυνας πριν την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας. Ο ίδιος δούλεψε με τη Διάσκεψη του Ράμσταιν (σ.σ. διεθνής συνάντηση που διεξήχθη στην αντίστοιχη αμερικανική βάση της Γερμανίας τον Ιανουάριο 2023) στο πλαίσιο μιας συνεργασίας η οποία έφερε πράγματι αποτελέσματα στην ενίσχυση της διαφάνειας. Βεβαίως, τον τελευταίο μισό χρόνο υπήρξαν κάποια σκάνδαλα γύρω από δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας, στα οποία πάντως είδαμε αποτελεσματική αντίδραση. Μεταξύ άλλων, δημιουργήθηκε ειδικό συμβούλιο κατά της διαφθοράς για να βοηθήσει το υπουργείο να αποφύγει στο μέλλον παρόμοιες υποθέσεις. Η απομάκρυνση του Ολέξιι Ρέζνικοφ επικοινωνήθηκε δημοσίως ως ανάγκη για «νέες προσεγγίσεις» στο υπουργείο Άμυνας, για νέα βήματα και «φρέσκια ανάσα» στον μηχανισμό. Ελπίζουμε ότι αυτή η «φρέσκια ανάσα» θα φέρει πιο δίκαιο ανταγωνισμό στις δημόσιες συμβάσεις και θα ενισχύσει επίσης το επίπεδο της ουκρανικής άμυνας, διασφαλίζοντας τον απαιτούμενο οπλισμό και τις απαραίτητες εγγυήσεις ότι ο ουκρανικός στρατός θα διαθέτει ό,τι χρειάζεται για επιτυχή αποτελέσματα. Αυτή είναι η προσδοκία μας και θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξη.

Επομένως, καταλαβαίνω ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ίδιος ο απερχόμενος υπουργός συνδέεται προσωπικά με αυτά τα σκάνδαλα.

Δεν έχει πέσει στην αντίληψή μας κάποια ευθεία σύνδεση. Υπάρχει σε κάθε περίπτωση, μέχρι αποδείξεως του εναντίου, το τεκμήριο της αθωότητας. Το δικαστήριο θα αποφασίσει. Έχουμε πάντως άλλους κορυφαίους αξιωματούχους του υπουργείου οι οποίοι φαίνεται να είναι αναμεμιγμένοι.

Για τι ποσά συζητάμε;

Είναι και αυτό μέρος της έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Πώς αξιολογείτε ευρύτερα το εύρος και την ένταση της διαφθοράς στην Ουκρανία και πώς έχει επιδράσει ο πόλεμος;

Φέτος, καταγράφηκε βελτίωση της Ουκρανίας στη διεθνή κατάταξη, παρότι είθισται να συμβαίνει το αντίθετο σε χώρες που βρίσκονται σε πόλεμο. Η αλήθεια είναι ότι ο Πρόεδρος έλαβε επιπρόσθετα μέτρα, ενεργοποιώντας ένα πρόγραμμα με συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιαγράμματα – περισσότερα από 1.000 μέτρα σε περίπου 100 κρατικούς οργανισμούς. Έχει θεσπιστεί επίσης διαδικτυακή πλατφόρμα όπου οι πολίτες είναι σε θέση να παρακολουθούν την εφαρμογή του προγράμματος. Αυτά είναι πράγματα που δεν υπήρχαν μέχρι σήμερα στην Ουκρανία. Ένα άλλο μεγάλο βήμα είναι η ενοποιημένη πλατφόρμα για καταγγελίες από whistleblowers (σ.σ. δυνητικοί πληροφοριοδότες). Σήμερα, το 85% των Ουκρανών εμφανίζεται πλέον πρόθυμο να προβεί σε καταγγελία όταν αντιληφθεί κάποια ενέργεια διαφθοράς, γεγονός που καταδεικνύει τη μηδενική ανοχή που αποκτά πλέον η ουκρανική κοινωνία απέναντι στη διαφθορά. Επιπλέον, διασφαλίστηκε η επιχειρησιακή αυτονομία των σωμάτων καταπολέμησης της διαφθοράς στη χώρα. Γίνονται δηλαδή βήματα.

Εκτιμάτε ότι το πρόβλημα της διαφθοράς στην Ουκρανία θα επηρεάσει τον στόχο της χώρας να ενταχθεί σε δυτικούς θεσμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση;

Υπάρχουν 7 κεντρικές συστάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση προς την Ουκρανία για να έρθει η χώρα πιο κοντά σε ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Η μία από αυτές αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς στο ανώτατο επίπεδο. Υπάρχουν ακόμη εμπόδια και ο δρόμος είναι μακρύς. Υπάρχει πάντως πρόοδος, και σε παράλληλους τομείς όπως τα media και το δικαστικό σύστημα. Η χώρα κάνει το homework της (σ.σ. εργασία για το σπίτι).

*Το ιστορικό
Από την αρχή του πολέμου, οι ηγεσίες της Δύσης έχουν ασκήσει πιέσεις στην κυβέρνηση Ζελένσκι ώστε να διασφαλίσει ότι Ουκρανοί αξιωματούχοι θα διαχειριστούν με απόλυτη διαφάνεια τα δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν χορηγηθεί ως βοήθεια στο Κίεβο. Ο Ουκρανός πρόεδρος φέρεται να έχει επιδοθεί σε μια προσπάθεια τιθάσευσης της διαφθοράς στη χώρα του. Έχει όμως ακόμα δρόμο μπροστά του – μετά τις βελτιώσεις των τελευταίων ετών, η Ουκρανία κατατάσσεται 116η ανάμεσα σε 180 χώρες στον παγκόσμιο δείκτη αντίληψης της διαφάνειας. Το προηγούμενο διάστημα υπήρξαν οικονομικά σκάνδαλα στον τομέα της άμυνας που αφορούν στις προμήθειες αγαθών και εξοπλισμών για τον ουκρανικό στρατό – βλ. μίζες και υπερκοστολογήσεις. Μέχρι στιγμής, δεν έχει διαπιστωθεί άμεση εμπλοκή του Ρέζνικοφ στις ατασθαλίες, ο οποίος απομακρύνθηκε σε κάθε περίπτωση στο πλαίσιο ανάληψης της πολιτικής ευθύνης. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πρόσφατη συνάντηση με Ουκρανούς αξιωματούχους που έχουν επωμιστεί τον έλεγχο κατά της διαφθοράς, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν τους προέτρεψε να επιταχύνουν τις διώξεις σε αντίστοιχες υποθέσεις «όπου και αν οδηγούν». Θα πρέπει επίσης να διευκρινιστεί ότι μέχρι αυτό το σημείο οι όποιες αποκαλύψεις ατασθαλιών δεν έχουν συσχετιστεί άμεσα με χρήματα και εξοπλισμούς που υπάγονται στη δυτική βοήθεια.

Καθημερινή