Του Nick Witney

Αυτές θα πρέπει να είναι καλές μέρες για την ευρωπαϊκή άμυνα. Η ήπειρος εξέπληξε εαυτόν με την ενότητα και την αποφασιστικότητα που επιστράτευσε ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Και εργάστηκε από κοινού για να το κάνει: συνεργασία για τις κυρώσεις· πειραματισμός με κοινές αγορές επειγουσών πυρομαχικών με τη βοήθεια των Βρυξελλών· και αποζημίωση των κρατών μελών της ΕΕ για μεταφορές όπλων αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία μέσω ενός από κοινού εγγεγραμμένου ταμείου εκτός προϋπολογισμού, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ειρήνης. Οι εθνικοί αμυντικοί προϋπολογισμοί έχουν αυξηθεί στα ύψη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαθέσει περισσότερα μετρητά από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για να ενισχύσει την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.

Πόσο αποθαρρυντικό είναι, λοιπόν, το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών που εδρεύει στην Ουάσιγκτον να ξεκινήσει τη νέα του έκθεση, Transforming European Defense, με τις λέξεις “Η ευρωπαϊκή άμυνα βρίσκεται σε εξαθλίωση”. Η ανησυχία της είναι ο επίμονος κατακερματισμός των ευρωπαϊκών προσπαθειών για τη δημιουργία δυνάμεων και όπλων. Και η συνταγή του – “μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία, συντονισμός και ολοκλήρωση” – είναι αυτό που οι Ευρωπαίοι υπόσχονται ο ένας στον άλλον εδώ και περισσότερες από δύο δεκαετίες. Όπως καθίσταται σαφές από την έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (EDA), η ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα των προμηθειών παραμένει στην καλύτερη περίπτωση αναιμική, παρόλο που οι εθνικοί αμυντικοί προϋπολογισμοί έχουν αυξηθεί.

Αντιθέτως, η κρίση στην Ουκρανία έχει κάνει τα πράγματα χειρότερα, με δύο αλληλοσυνδεδεμένους τρόπους.

Πρώτον, η αναγκαία και ευπρόσδεκτη επαναβεβαίωση της ηγεσίας των ΗΠΑ υπενθύμισε στους Ευρωπαίους συμμάχους της Αμερικής τις απολαύσεις της υποτέλειας. Μεταξύ αυτών είναι η ελευθερία να επιδίδεται σε εσωτερικές διαμάχες – όπως αποδεικνύεται στα επίπεδα αμοιβαίας δυσαρέσκειας που επιδεικνύεται μεταξύ των Ανατολικών και Δυτικοευρωπαίων που δεν έχουν δει από τις κακές παλιές μέρες των τμημάτων της “Παλαιάς Ευρώπης” και της “Νέας Ευρώπης” για τον πόλεμο στο Ιράκ. Εν τω μεταξύ, η σχέση μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου είναι η πιο σπασμωδική που υπήρξε εδώ και δεκαετίες (και όχι μόνο για την άμυνα).

Δεύτερον, αν και οι ευρωπαϊκοί αμυντικοί προϋπολογισμοί έχουν ως επί το πλείστον εκτιναχθεί στα ύψη, άνευ προηγουμένου ποσά σχεδιάζονται τώρα να εισρεύσουν στο εξωτερικό, προς όφελος όχι μόνο των αμερικανικών προμηθευτών όπλων αλλά και των ισραηλινών και νοτιοκορεατικών εταιρειών. Αυτό θα ήταν κατανοητό αν περιοριζόταν στην αντικατάσταση πυρομαχικών και οπλικών συστημάτων που δωρίστηκαν τόσο φιλόδοξα στην Ουκρανία. Όμως, τέτοιες άμεσες ανάγκες δεν εξηγούν σχεδόν καθόλου το γεγονός ότι πάνω από το ένα τρίτο των μελών της ΕΕ είναι πλέον έτοιμοι να αγοράσουν το αμερικανικό μαχητικό F35. Και, για να πάρουμε μόνο ένα παράδειγμα μεταξύ πολλών, το σχέδιο της Πολωνίας να δαπανήσει 15 δισ. δολάρια σε ένα εθνικό σύστημα αεράμυνας από τις ΗΠΑ δεν θα κάνει τίποτα για τον υποτιθέμενο κοινό στόχο των Ευρωπαίων να διατηρήσουν και να αναπτύξουν την αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση της ηπείρου.

Τι πρέπει να γίνει; Λειτουργικώς – δηλ. όσον αφορά τη δημιουργία και την ανάπτυξη δύναμης – ο μόνος παίκτης αυτές τις μέρες είναι το ΝΑΤΟ. Οι Ευρωπαίοι που πιστεύουν στην ανάληψη μεγαλύτερης ευθύνης για τη δική τους άμυνα θα επικεντρωθούν στην ενίσχυση του ευρωπαϊκού πυλώνα εντός του ΝΑΤΟ. Το περασμένο καλοκαίρι, η συμμαχία συμφώνησε σε ένα Νέο Μοντέλο Δυνάμεων, το οποίο έθεσε υψηλότερα επίπεδα ετοιμότητας και αύξησε σε 300.000 τον αριθμό των στρατευμάτων που προορίζονταν να αναπτυχθούν στα ανατολικά σύνορα του ΝΑΤΟ σε μια κρίση. Τα μέλη του ΝΑΤΟ το επεξεργάζονται σταδιακά. Όμως, για τους Ανατολικοευρωπαίους, οι υποσχεθείσες ενισχύσεις δεν υποκαθιστούν τις συμμαχικές μπότες στο δικό τους έδαφος. Έτσι, ο αριθμός των ομάδων μάχης – μικρές δυνάμεις αποτροπής – που στην πραγματικότητα αναπτύχθηκαν στα ανατολικά διπλασιάστηκαν, από τέσσερις σε οκτώ. Παρόλα αυτά, οι Δυτικοευρωπαίοι άφησαν τους Αμερικανούς να παράσχουν το μεγαλύτερο μέρος αυτής της “ενισχυμένης παρουσίας στα εμπρός”. Δεν είναι περίεργο που, από το Ταλίν μέχρι το Βουκουρέστι, οι Ανατολικοευρωπαίοι εμπιστεύονται ξεκάθαρα την Αμερική περισσότερο από την “Παλαιά Ευρώπη” – και καταδεικνύουν την πεποίθηση ότι είναι οι ΗΠΑ που έχουν πραγματικά σημασία από τις επιλογές που κάνουν στα συμβόλαια για τους προμηθευτές όπλων των ΗΠΑ.

Λοιπόν, συγχαρητήρια τώρα στη Γερμανία που σχεδιάζει να αυξήσει το τάγμα της στη Λιθουανία σε πλήρη ταξιαρχία. Άλλοι Δυτικοευρωπαίοι θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους ή να τα καταφέρουν καλύτερα.

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η κύρια εστίαση θα παραμείνει στο μακροχρόνιο έργο της προσπάθειας οικοδόμησης μιας ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης που θα λειτουργεί σε ηπειρωτική κλίμακα. Αντιπαραβάλετε τον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας (που είναι ένα παγκόσμιο success story) με την αμυντική βιομηχανία (που δεν είναι, και που χάνει μερίδιο αγοράς). Η πρόκληση είναι να προσπαθήσουμε να φέρουμε τα οφέλη της ενιαίας αγοράς της ΕΕ στον αμυντικό τομέα, όταν η εθνική ασφάλεια στις συνθήκες της ΕΕ επιτρέπει στα κράτη μέλη να προστατεύουν τους εγχώριους προμηθευτές τους.

Τα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η EDA κάνουν ό,τι μπορούν, αλλά δεν έχουν την απαιτούμενη εξουσία και οικονομική δύναμη πυρός. Τα χρήματα και η λήψη αποφάσεων στον τομέα της άμυνας εξαρτώνται από τα κράτη μέλη – και εάν και μέχρις ότου μια κρίσιμη μάζα εθνικών κεφαλαίων προετοιμαστεί να δώσει προτεραιότητα στην αποτελεσματικότητα των αμυντικών δαπανών έναντι των πολιτικών σκοπών της δαπάνης των αμυντικών προϋπολογισμών στο εσωτερικό, η προοπτική δεν είναι ενθαρρυντική.

Πόσες χώρες χρειάζονται; Η μακρά εμπειρία ευρωπαϊκών συνεργατικών προσπαθειών υποδηλώνει ότι οποιαδήποτε ομάδα μεγαλύτερη από τέσσερα ή πέντε κράτη γίνεται δυσκίνητη και αδιέξοδη από ανταγωνιστικές εθνικές προτεραιότητες (αν και άλλοι συμμετέχοντες μπορούν συχνά να προσέλθουν όταν ξεκινήσει ένα συνεργατικό έργο, με καθορισμένες τις βασικές του παραμέτρους). Το ίδιο μοντέλο ίσχυε, φυσικά, για τη γέννηση του κοινού νομίσματος του ευρώ – και οι συντάκτες των Συνθηκών της Λισαβόνας οραματίστηκαν να κάνουν το ίδιο για την άμυνα όταν εισήγαγαν τον μηχανισμό της μόνιμης δομημένης συνεργασίας (PESCO), παρέχοντας μια πρωτοποριακή ομάδα μελών κράτη με πιο προηγμένες στρατιωτικές δυνατότητες να ενωθούν, να συμφωνήσουν κοινές στρατιωτικές απαιτήσεις και κοινές βιομηχανικές λύσεις για την κάλυψη τους.

Δυστυχώς, κατά την εφαρμογή της PESCO, η έννοια των κριτηρίων για ένταξη απορρίφθηκε – έτσι ώστε τώρα κάθε κράτος μέλος της ΕΕ εκτός από τη Μάλτα έχει ενταχθεί στους “πρωτοπόρους”. Δεν είναι περίεργο που, όπως παρατηρεί το CSIS, “μια κουλτούρα μη συμμόρφωσης έχει διαποτίσει το πλαίσιο της PESCO”. (Η νέα πρωτοβουλία Sky Shield υπό τη Γερμανία για την ανάπτυξη ενός κοινού συστήματος αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας φαίνεται απίθανο να τα πάει καλύτερα, δεδομένου ότι υπάρχουν τώρα 19 “μάγειρες στη συγκεκριμένη κουζίνα” και ότι οι γερμανικές προδιαγραφές για τα κύρια στοιχεία Αμερικανών, Ισραηλινών και Γερμανών έκαναν τους Γάλλους και τους Ιταλούς να παραμερίσουν).

Ευτυχώς, μια εναλλακτική λύση για την PESCO είναι διαθέσιμη – ή οπωσδήποτε στο ράφι. Η ετοιμοθάνατη συμφωνία Επιστολής Πρόθεσης (LoI) μεταξύ της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Σουηδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, που χρονολογείται από το 2000, πρόκειται να αναβιώσει. Στόχος της ήταν “να δημιουργήσει το πολιτικό και νομικό πλαίσιο που είναι απαραίτητο για τη διευκόλυνση της βιομηχανικής αναδιάρθρωσης προκειμένου να προωθηθεί μια πιο ανταγωνιστική και ισχυρή Ευρωπαϊκή Αμυντική Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση (EDTIB) στην παγκόσμια αμυντική αγορά”. Η προσέγγιση ήταν ολοκληρωμένη, επιδιώκοντας την εναρμόνιση των εθνικών απαιτήσεων όπλων και τη μετατροπή τους σε συνεργατικά έργα, γύρω από τα οποία θα μπορούσαν να εδραιωθούν οι εθνικές βιομηχανίες.

Προς το παρόν, το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να θεωρηθεί εκτός (αν και το LoI θα μπορούσε να είναι ένα χρήσιμο όχημα για την προσέγγιση με τους εταίρους της ηπειρωτικής άμυνας υπό διαφορετική βρετανική κυβέρνηση). Ωστόσο, οι άλλες πέντε – οι κύριες αμυντικές τεχνολογικές και βιομηχανικές δυνάμεις της ΕΕ – θα πρέπει να σκεφτούν την αναζωογόνηση του ομίλου τους. Δεν υπάρχει έλλειψη έργων που θα μπορούσαν να επιλέξουν να αντιμετωπίσουν από κοινού. Ως ένα μόνο παράδειγμα, τα διδάγματα που αναδύονται από την κρίση στην Ουκρανία απαιτούν έναν θεμελιώδη ανασχεδιασμό του τρόπου με τον οποίο επιτυγχάνονται τα αποτελέσματα “βαθέως κρούσης” (η ανάγκη είναι να επιτευχθεί η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη εμπλοκή εχθρικών στόχων πίσω από την πρώτη γραμμή, είτε με πυραύλους, πυροβολικό, μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή αεροσκάφη, που επιτρέπεται από την ταχεία επεξεργασία δεδομένων από όλα τα διαθέσιμα στοιχεία επιτήρησης και απόκτησης στόχων). Μια προσπάθεια σχεδιασμού και προμηθειών υπό την ηγεσία των πέντε LoI θα ήταν, μεταξύ άλλων, μια ισχυρή ευρωπαϊκή συνεισφορά στην ανανέωση του ΝΑΤΟ (ειδικά εάν τα περιουσιακά στοιχεία βασίζονται στα ανατολικά).

Μια άλλη πιθανότητα θα ήταν ο όμιλος να δοκιμάσει ένα περιορισμένο αμοιβαίο άνοιγμα των αμυντικών αγορών μεταξύ τους, σε εθελοντική βάση – κάτι που προσπάθησε ο EDA με κάποια επιτυχία, πριν η οικονομική κρίση του 2008 οδηγήσει σε μια “επανεθνικοποίηση” των ευρωπαϊκών αμυντικών προσπαθειών.

Το πρώτο βήμα, ωστόσο, θα ήταν απλώς να αφιερωθεί χρόνος για έναν κοινό προβληματισμό σχετικά με το πού βρίσκονται τώρα, κατά προτίμηση σε επίπεδο αρχηγών κυβερνήσεων, αλλά με τη συμβολή και από τα αφεντικά της αμυντικής βιομηχανίας. Εξακολουθούν να πιστεύουν στην αναγκαιότητα της προσπάθειας επίτευξης μιας πραγματικά ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης – και είναι έτοιμοι για την προσπάθεια να προχωρήσουμε μαζί προς αυτόν τον στόχο; Ή θα προτιμούσαν απλώς να συνεχίσουν να κοιτούν, καθώς οι ΗΠΑ και η Κίνα επεκτείνουν το προβάδισμά τους στον τεχνολογικό αγώνα για το μέλλον, και οι μη Ευρωπαίοι εργολάβοι άμυνας συνεχίζουν να κλέβουν την μπουκιά τους;

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ